Inteligencja_emocjonalna.pdf
(
198 KB
)
Pobierz
31956999 UNPDF
TENDENCJE
INTELIGENCJA EMOCJONALNA
Dorota Szczygie∏ –
pracownik naukowy
Instytutu Psychologii UG. Prowadzi badania,
dotyczàce inteligencji emocjonalnej. Autorka
dwóch metod, s∏u˝àcych do pomiaru
kompetencji emocjonalnych – skali poziomów
ÊwiadomoÊci emocji i testu przetwarzania
informacji emocjonalnej.
lubimy od pierwszego wejrzenia, a
niektórym nie zaufamy nigdy; dlaczego niektórzy
wychodzà zwyci´sko z ka˝dego ˝yciowego
zawirowania, a niektórzy po pierwszej pora˝ce
nigdy nie dochodzà ju˝ do siebie. Krótko mówiàc:
jakie cechy umys∏u czy ducha wp∏ywajà na sukces
w ˝yciu?
EQ ZAMIAST IQ ?
Psychologia poznawcza - jeden z wiodàcych
kierunków psychologii XX wieku, najwi´kszà czcià
otoczy∏a mózg i umys∏ cz∏owieka. Popularnym i
lubianym przez naukowców sposobem opisywania
funkcjonowania cz∏owieka sta∏a si´ metafora
komputerowa. Mózg to hardware, a umys∏ to
software. To intelekt, ch∏odne analizowanie i
przetwarzanie danych, mia∏y decydowaç o
skutecznym dzia∏aniu i sukcesie. Nieuporzàd-
kowane i nieprzewidywalne serce zostawiono
poetom.
Psychologia wyzby∏a si´ ju˝ zachwytu
testami i powoli wycofuje si´ z metafory
komputerowej, opisujàcej dzia∏anie gatunku homo
sapiens. Poj´cie inteligencji poszerza si´. Wielkà
karier´ robi ostatnio poj´cie
inteligencji
emocjonalnej.
Czy wiesz, co teraz czujesz? Czy
potrafisz te emocje nazwaç? Czy jesteÊ z∏y,
smutny, a mo˝e rozczarowany? Czy potrafisz te
emocje kontrolowaç? Czy rozumiesz emocje
innych ludzi? Czy potrafisz porozumiewaç si´ z
ludêmi? To sà cechy, które w coraz bardziej
wymagajàcym wspó∏pracy Êwiecie, sta∏y si´
niezb´dne do odniesienia sukcesu. Im wy˝sze
stanowisko zajmujemy w hierarchii zawodowej,
tym wi´cej zdolnoÊci wchodzàcych w sk∏ad
inteligencji emocjonalnej potrzebujemy.
Poj´cie inteligencji emocjonalnej zosta∏o
stworzone przez
Petera Saloveya
z Uniwersytetu
Yale i
Johna Mayera
z Uniwersytetu w New
Hampshire. Pierwsze badania, dotyczàce
inteligencji emocjonalnej pojawi∏y si´ w artyku∏ach
naukowych na poczàtku lat dziewi´çdziesiàtych. W
mi´dzyczasie idea znaczenia inteligencji
emocjonalnej dla przewidywania sukcesu,
przyciàgn´∏a uwag´ naukowców i zyska∏a
ogromnà popularnoÊç (nie ma chyba osoby, która
nie s∏ysza∏a o ksià˝ce Daniela Golemana).
JAK ZMIERZYå LUDZKIE MO˚LIWOÂCI ?
Na poczàtku mijajàcego wieku
psychologowie opracowali pierwsze testy na
inteligencj´ i ustalili wspó∏czynnik IQ (Intelligence
Quotitent – iloraz inteligencji), pozwalajàcy na
porównywanie wyników testów, mierzàcych ró˝ne
jakoÊci naszego intelektualnego funkcjonowania.
Wydawa∏o si´, ˝e nauka znalaz∏a idealne narz´dzie
pomiaru ludzkich mo˝liwoÊci. Dzi´ki z∏o˝onym,
wielozadaniowym testom inteligencji, mo˝na
okreÊliç poziom myÊlenia abstrakcyjnego,
zdolnoÊci kojarzenia i przetwarzania informacji
osoby badanej. Pojawia si´ jednak pytanie: czy to
ca∏a inteligencja? Czy myÊlenie abstrakcyjne,
zdolnoÊç kojarzenia informacji i szybkoÊç
przeprowadzania operacji umys∏owych,
wystarczajà do przewidzenia ludzkiego sukcesu?
Czy na inteligencj´ nie sk∏adajà si´ równie˝ –
pomijane przez testy – umiej´tnoÊci radzenia sobie
w trudnych sytuacjach spo∏ecznych, rozwiàzy-
wania konfliktów, radzenia sobie z silnymi
emocjami? PodejÊcie, traktujàce cz∏owieka jak
ch∏odnà maszyn´ nie pomo˝e nam udzieliç
odpowiedzi na pytania, które interesujà nas
najbardziej: dlaczego niektórym ludziom udaje si´
˝yç lepiej ni˝ innym; dlaczego niektórzy odnoszà
sukces, a inni nie; dlaczego najbystrzejsze dziecko
w klasie nie zawsze robi wi´kszà karier´ ni˝ dzieci
uczàce si´ przeci´tnie; dlaczego niektórych ludzi
MODELE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ
W literaturze fachowej mo˝na znaleêç trzy
modele inteligencji emocjonalnej. Najlepiej
udokumentowany i poparty badaniami naukowymi
to model autorstwa Saloveya i Mayera. Wed∏ug
nich inteligencja emocjonalna to zdolnoÊç
rozpoznawania i kierowania w∏asnymi emocjami i
uczuciami, zdolnoÊç do dostrzegania i kierowania
emocjami i uczuciami innych, znajomoÊç ró˝nych
stanów emocjonalnych i wykorzystywanie tych
umiej´tnoÊci w kierowaniu w∏asnymi dzia∏aniami
oraz zdolnoÊç do nawiàzywania i podtrzymywania
kontaktów z innymi ludêmi. Drugim modelem
6
11/12 2000
przeglàd konsultingowy
inteligencji emocjonalnej jest model
stworzony przez Bar-On’a. Wed∏ug
Bar-On’a,
inteligencja emocjonalna jest zbiorem
pozaintelektualnych mo˝liwoÊci, kompetencji i
umiej´tnoÊci, wp∏ywajàcych na zdolnoÊç jednostki
do efektywnego radzenia sobie z oczekiwaniami
otoczenia (umiej´tnoÊci intrapersonalne,
umiej´tnoÊci interpersonalne, umiej´tnoÊci
przystosowawcze, strategie radzenia sobie ze
stresem i ogólny nastrój). Wed∏ug Golemana do
zdolnoÊci okreÊlanych mianem inteligencji
emocjonalnej nale˝à: znajomoÊç w∏asnych emocji
(samoÊwiadomoÊç - rozpoznawanie uczucia w
chwili gdy nas ogarnia oraz zdolnoÊç Êledzenia
uczuç z momentu na moment), kierowanie
emocjami (panowanie nad emocjami, tak aby by∏y
w∏aÊciwe w ka˝dej sytuacji, zdolnoÊç uspokajania
si´ oraz zdolnoÊç otrzàsania si´ ze smutku,
niepokoju i irytacji), zdolnoÊç motywowania si´
(podporzàdkowywanie emocji obranym celom,
odk∏adanie w czasie zaspokajanie pragnieƒ i
t∏umienie pop´dliwoÊci, zdolnoÊç wprawiania si´ w
stan „uniesienia twórczego"), rozpoznawanie
emocji u innych (empatia oparta o w∏asna
ÊwiadomoÊç emocjonalnà, wyczulenie na subtelne
sygna∏y spo∏eczne wskazujàce, czego chcà czy
potrzebujà inni) oraz nawiàzywanie i
podtrzymywanie zwiàzków z innymi (umiej´tnoÊç
kierowania emocjami innych ludzi dobre kontakty z
innymi).
Rozmiary tego artyku∏u nie pozwalajà na
przedstawienie wszystkich kwestii, dotyczàcych
inteligencji emocjonanej. Przyjrzyjmy si´ trzem
kompetencjom emocjonalnym, pojawiajàcym si´ w
wi´kszoÊci prac poÊwi´conych inteligencji
emocjonalnej.
niewiadomych cechach: „Jestem
podminowany, ale nie wiem dok∏adnie, co czuj´ –
na wszelki wypadek, aby pozbyç si´
nieprzyjemnego stanu, zaczn´ awantur´". Takie
zachowanie, chocia˝ doraênie mo˝e przynieÊç
ulg´, to d∏ugofalowo jest nieop∏acalne – ani dla
naszego samopoczucia, ani dla naszych
kontaktów z innymi. Emocje pe∏nià bardzo wa˝nà
rol´ w organizowaniu naszych zachowaƒ i dzia∏aƒ.
Trudno sobie wyobraziç, jak moglibyÊmy
normalnie funkcjonowaç bez udzia∏u emocji w
naszym ˝yciu. I nie chodzi tu o ewentualny brak
uniesieƒ i romantycznych prze˝yç. Je˝eli nie
odczuwam emocji to trac´ kierunek dzia∏ania. Nie
umiem rozpoznaç niebezpieczeƒstwa, bo nie wiem
czy si´ boj´. Nie mo˝na te˝ pominàç znaczenia
umiej´tnoÊci nazywania swoich stanów
emocjonalnych dla naszych kontaktów z innymi –
dzi´ki dobrze rozwini´tej umiej´tnoÊci
„etykietowania" doÊwiadczeƒ emocjonalnych mo˝e
komunikowaç doÊwiadczenia naszego
wewn´trznego Êwiata innym ludziom.
O ZNACZENIU ÂWIADOMOÂCI EMOCJI
SK¸ADNIKI INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ
Najwa˝niejszà i podstawowà wydaje si´
umiej´tnoÊç zauwa˝ania i nazywania w∏asnego
stanu emocjonalnego
. Jest to pytanie o to czy
wiem co czuj´, czy mam ÊwiadomoÊç jakich uczuç
doÊwiadczam w tej chwili, czy radz´ sobie z
kilkoma ró˝nymi uczuciami, mogàcymi pojawiç si´
w odpowiedzi na jakàÊ sytuacj´? Dlaczego
umiej´tnoÊç zauwa˝ania i nazywania w∏asnego
stanu emocjonalnego jest taka wa˝na?
Zrozumienie, ˝e w danej sytuacji odczuwam
strach, a nie smutek, tworzy ró˝ne Êcie˝ki
podejmowania dzia∏aƒ. W pierwszym wypadku
rozsàdne mo˝e okazaç si´ wycofanie z sytuacji
(albo zastosowanie jakiegoÊ sposobu radzenia
sobie z l´kiem), w drugim wypadku najlepiej
przystosowanym dzia∏aniem mo˝e byç szukanie
wsparcia. Ludzie, którzy nie wiedzà, co czujà
skazani sà na chaotyczne dzia∏anie, b´dàce
odpowiedzià na du˝e pobudzenie emocjonalne o
Salovey i Mayer, w opracowanej przez siebie
skali, s∏u˝àcej do pomiaru inteligencji
emocjonalnej (Trait Meta-Mood Scale, TMMS)
wyró˝nili trzy jej wymiary:
zwracanie uwagi na swoje stany
emocjonalne (attention to feelings) [„Cz´sto
myÊl´ o swoich uczuciach", „Wierz´ w
kierowanie si´ sercem w ˝yciu"]
jasne rozumienie swoich stanów
emocjonalnych i adekwatne nazywanie ich
(clarity of feelings) [„Zawsze umiem powiedzieç
co czuj´", „Prawie zawsze dok∏adnie wiem co
czuj´"]
Êwiadome wp∏ywanie na nastrój
emocjonalny, regulowanie nastroju
emocjonalnego i skuteczne dzia∏anie pomimo
z∏ego nastroju (mood repair) [„Staram si´
myÊleç pozytywnie niezale˝nie od tego jak êle
si´ czuj´", „Kiedy sprawy êle idà staram si´
myÊleç o dobrych stronach ˝ycia"].
11/12 2000
7
TENDENCJE
Analiza zale˝noÊci pomi´dzy opisanymi
wymiarami inteligencji emocjonalnej wykazuje, ˝e
jasne rozpoznawanie emocji i adekwatne ich
nazywanie jest silnie zwiàzane ze zdolnoÊcià
regulowania nastroju. Oznacza to, ˝e trafny wglàd
w prze˝ywane stany emocjonalne u∏atwia te˝ ich
regulacj´ w po˝àdanym kierunku. Natomiast samo
zwracanie uwagi na swoje emocje nie jest
wystarczajàce aby uruchomiç cykl kontroli
emocjonalnej. Krótko mówiàc: koncentracja na
swoich stanach emocjonalnych niewiele nam
pomo˝e. Dopiero trafne rozpoznanie i
nazwanie
emocji daje szans´ na efektywne dzia∏anie.
Ciekawe jest te˝, ˝e zdolnoÊç do Êwiadomego
regulowania emocji, zwiàzana jest z ˝yciowym
optymizmem, natomiast sk∏onnoÊci depresyjne
wià˝à si´ z mniejszà jasnoÊcià rozpoznawania
swoich uczuç.
Innà, niezmiernie wa˝nà umiej´tnoÊcià,
wchodzàcà w sk∏ad inteligencji emocjonalnej jest
zdolnoÊç postrzegania uczuç innych ludzi. Rozwija
si´ ona wraz ze ÊwiadomoÊcià uczuç w∏asnych i
rozwojem wspó∏odczuwania (empatii). Czym
musimy dysponowaç, aby dokonaç wyrafino-
wanego wglàdu w doÊwiadczenia emocjonalne
innych ludzi? Potrzebna jest nam umiej´tnoÊç
dekodowania wyrazów twarzy, pojawiajàcych si´ w
okreÊlonych stanach emocjonalnych. Musimy te˝
rozumieç sytuacje, które zwykle wywo∏ujà emocje.
OczywiÊcie tymi umiej´tnoÊciami (w wi´kszym czy
mniejszym stopniu) dysponuje ka˝dy z nas. Ju˝
niemowl´ta uczà si´ Êledziç zmiany wyrazu twarzy
(szczególnie twarzy swych opiekunów), by móc
oceniaç emocjonalne znaczenie sytuacji
niejednoznacznych. Niemniej badania prowadzone
na osobach doros∏ych jednoznacznie wykazujà, ˝e
ró˝nimy si´ tempem z jakim rozpoznajemy emocje
i uczucia innych oraz poprawnoÊcià odczytywania
komunikatów emocjonalnych wysy∏anych przez
innych.
W czasie jazdy na nartach przewróci∏eÊ si´.
A. Jazda na nartach jest bardzo trudna.
B. Stok by∏ bardzo oblodzony.
Przyty∏eÊ w czasie wakacji i nie mo˝esz
teraz wróciç do swojej wagi.
A. Diety nie majà sensu.
B. Dieta, której próbowa∏em nie zadzia∏a∏a
.
Czujesz si´ strasznie zm´czony.
A. Nigdy nie mam szansy wypoczàç.
B. Mia∏em bardzo ci´˝ki ostatni tydzieƒ.
Seligman stwierdzi∏, ˝e agenci
ubezpieczeniowi, którzy udzielili wi´cej odpowiedzi
B ni˝ A lepiej radzili sobie z gorszymi dniami w
pracy, gdy nie udawa∏o im si´ sprzedaç ˝adnej
polisy. ¸atwiej radzili sobie z odmowà i
prawdopodobieƒstwo, ˝e zrezygnujà z pracy by∏o
mniejsze. Ludzie z optymistycznym spojrzeniem
na ˝ycie majà tendencje do traktowania przeszkód
i pora˝ek jako czasowe (i stàd mo˝liwe do
przezwyci´˝enia).
Najbardziej dramatyczne potwierdzenie
teorii Seligmana pochodzi, jego zdaniem, z
Olimpiady w Seulu (1988). Amerykaƒski p∏ywak,
Matt Biondi bardzo s∏abo wypad∏ w dwóch
pierwszych wyÊcigach. Przed Olimpiadà Biondi by∏
wielkim faworytem i spodziewano si´, ˝e
zdob´dzie siedem z∏otych medali - jak Mark Spitz
16 lat wczeÊniej. Po dwóch pierwszych nieudanych
zawodach wi´kszoÊç komentatorów sàdzi∏o, ˝e
Biondi nie otrzàÊnie si´ po pora˝kach. Ale nie
Seligman. Seligman, przed wyjazdem zawodników
amerykaƒskich na Olimpiad´ da∏ im do
wype∏nienia skonstruowany przez siebie test
optymizmu. rezultaty pokaza∏y, ˝e Biondi posiada
nadzwyczajnie rozwini´ty optymizm. Zamiast si´
za∏amaç, co mog∏oby si´ zdarzyç, w nast´pnych
pi´ciu zawodach p∏ynà∏ szybciej ni˝ zwykle i wróci∏
do Stanów z pi´cioma z∏otymi medalami.
Pocieszajàcy jest fakt, ˝e zdaniem
Seligmana optymizmu mo˝na si´ nauczyç,
podobnie jak innych kompetencji emocjonalnych.
Czego mo˝emy sobie wszyscy ˝yczyç!
OPTYMIZM A INTELIGENCJA EMOCJONALNA
Ciekawym zagadnieniem w∏àczanym do
dyskusji o inteligencji emocjonalnej jest
optymizm.
Zgodnie z Martinem Seligmanem, psychologiem z
University of Pensylvania, to jak ludzie reagujà na
pora˝ki - optymistycznie czy pesymistycznie –
pozwala przewidywaç sukcesy w szkole, sporcie
czy pewnego rodzaju zawodach. Aby sprawdziç te
teori´, Seligman stworzy∏ kwestionariusz, s∏u˝àcy
do oceny agentów ubezpieczeniowych w MetLife.
W teÊcie Seligmana osoby starajàce si´ o
prac´ by∏y proszone o wyobra˝enie sobie siebie w
hipotetycznych sytuacjach i wybranie odpowiedzi
(A albo B).
Bibliografia:
Mayer, J., i Salovey, P. (1999). Czym jest inteligencja
emocjonalna? [W] Salovey, P., Sluyter, D.,
Rozwój
emocjonalny a inteligencja emocjonalna
. Poznaƒ: Dom
Wydawniczy Rebis.
Bar-On, R. (1997). The Emotional Quotitent Inventory:
Technical Manual.
Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna.
Poznaƒ: Media Rodzina of Poznaƒ. Mayer, J., DiPaolo, M.,
& Salovey, P. (1990). Perceiving affective content in
ambiguous visual stimuli: A component of emotional
intelligence.
Journal of Personality Assesment
, 54, 102-
111.Salovey, P., & Mayer, J. (1990). Emotional intelligence.
Imagination, Cognition, and Personality
, 9, 185-211.
8
11/12 2000
Plik z chomika:
effdeer
Inne pliki z tego folderu:
Kwestionariusz Aprobaty Społecznej - arkusz.doc
(24 KB)
projekcyjne - folie.pdf
(267 KB)
SKALA EKSPRESJI GNIEWU- SEG.doc
(22 KB)
emocje samoświadomosciowe.doc
(41 KB)
STAI.pdf
(284 KB)
Inne foldery tego chomika:
materialy do druku
materialy do druku(1)
Psychologia
Psychologia różnic indywidualnych - cwiczenia
Psychologia(1)
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin