PSYCHOPEDAGOGICZNE ASPEKTY PRACY
Z OSOBAMI Z DYSFUNKCJAMI NARZĄDU RUCHU
POJĘCIE NARZĄDU RUCHU:
· kręgosłup
· kończyny górne, dolne
· odcinek kory mózgowej
· system połączeń nerwowo-kostno-mięśniowo-stawowych
KRYTERIA TYPOLOGII:
· etap cyklu życia
- wrodzone
- nabyte
· przyczyna
- wada wrodzona
- choroba ogólnoustrojowa
- choroba narządu ruchu
- uraz
· lokalizacja
- mózgopochodne (np. MPD, prażeni, niedowłady po wylewach)
- pochodzenia rdzeniowego (wynik rozszczepu kręgosłupa, choroby Heinego-Medina, urazy kr. i rdzenia)
- pochodzenia kostno-stawowego (zwichnięcie stawu biodrowego, schorzenia reumatyczne)
· stopień
- częściowe
- całkowite
NAJCZĘSTSZE WADY I SCHORZENIA WRODZONE:
· deformacje – stopa końsko-szpotawa, dysplazja stawu biodrowego, kręcz szyi (mięśnie z jednej strony szyi krótsze)
· amputacje kończyn – amelia (brak kości długiej), fakomelia (całkowity brak kości długich), syrenomelia (zrośnięcie dolnej partii ciała)
· skoliozy idiomatyczne – nieprawidłowości w budowie kręgów lub całego kręgosłupa
· przepuklina oponowo-rdzeniowa, rdzeniowa
· wrodzona łamliwość kości
· rozszczep kręgosłupa
MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE (MPD)
v DEFINICJA
- stan zejściowy po uszkodzeniu OUN w okresie rozwoju i dojrzewania
v PRZYCZYNY:
-czynniki działające w okresie życia płodowego, wcześniactwo
v CZĘSTOTLIWOŚĆ:
- od 0,6 do 6 na 1000 urodzeń
v DYSFUNKCJE WSPÓŁWYSTĘPUJĄCE:
· padaczka – 30%
· zaburzenia wzroku – 50-70%
· zaburzenia słuchu
· zaburzenia mowy – 50-70%
· upośledzenie umysłowe – 30%
v POSTACIE:
* pastyczna (najczęstsza)
· DYPLEGIA cerebralis
· obustronne porażenie mózgowe (zespół Little’a )
· niedowład spastyczny kończyn dolnych (sztywność) głównie mięśni przywodzących uda, stopy końsko-szpotawe, chód utrudniony- na palcach
· w spoczynku skrzyżowanie kończyn, lekki niedowład rak, konusy, opóźnienie rozwoju ruchowego (późno wykrywane – ok. 6-8 mc.ż.), rzadko padaczka
* połowiczny niedowład
· HEMIPLEGIA cerebralis
· zmniejszenie długości i objętości porażonych kończyn
· upośledzenie ruchów ręki
· ruchy atetotyczne (współruchy niekontrolowane)
· rozwój umysłowy opóźniony, niesforność, nadpobudliwość, trudność w czytaniu i pisaniu, jąkanie
· 50% padaczka
* atetotyczna i choreotetotyczna
· współruchy pląsawice
· opóźnienie chodzenia – 5 r.ż.
· mniej niż połowa jest upośledzonych umysłowo
· rzadko padaczka
* inne postacie
· postać z obniżeniem siły mięśni
· postać móżdżkowa – niesforność, zaburzenia koordynacji, drżenie (tremor), oczopląs, ograniczenie zdolności wykonywania ruchów naprzemiennych
SKOLIOZY
· skoliozy funkcjonalne
- boczne wygięcia kręgosłupa, zazwyczaj jednołukowe (10-20º)
· skoliozy strukturalne
- utrwalone zmiany w budowie kręgów i całego kręgosłupa (80-90º)
· skoliozy kostnopochodne, nerwopochodne, mięśniopochodne
- idiomatyczne, tryb życia, krzywica
WADY POSTAWY
· przyczyny
-wadliwy sposób trzymania się w płaszczyźnie pionowej
· typy
- plecy okrągłe, kołyskowe, wklęsło-wypukłe, płaskie
AMPUTACJE
· wrodzone
· pourazowe
· pochorobowe
- u dzieci rzadkie bóle fantomowi, jak najwcześniej proteza (nawet na stole operacyjnym)
SCHORZENIA REUMATYCZNE (DOKOŃCZYĆ!!!)
· choroby wieloukładowe tkanki łącznej
- stawy, mięśnie, mózg, narządy wewnętrzne, kręgosłup
· specyfika
- postępujące, wieloukładowe, choć zazwyczaj zlokalizowane w narządach ruchu
· ból
· ograniczenie funkcjonalne
CHOROBY REUMATYCZNE
· ostre reumatyczne zapalenie stawów (najczęstsza postać)
- 85% chorych powyżej 6 r.ż., gorączka, bóle stawów, brzucha, obrzęki
· reumatyczne zapalenie serca
· pląsawica
- zaatakowany mózg – tylko u dzieci, drażliwość, ruchy mimowolne, zaburzona koordynacja, obniżenie napięcia i siły mięśni, zmiany w narządach wewnętrznych, zaburzenia wzrostu
ZABURZENIA POCHODZENIA MÓZGOWEGO
· MPD
· stany zapalne – stwardnienie rozsiane
· urazy
· nowotwory
ZABURZENIA RDZENIOWE
· schorzenie neuronu obwodowego
- zapalenie wielonerwowe, przepukliny rdzeniowe, choroba Heinego-Medina
· schorzenia pierwotnie mięśniowe
- dystrofie – postępujący zanik mięśni – pierwsze lata życia – utrudnione chodzenie i wstawanie, najpierw atakuje mięśnie tułowia, potem miednica, łopatki, obręcz barkowa, rzekome przerosty mięśni
- częściej u chłopców – trwa 5- 15 lat i dłużej
SKUTKI URAZÓW
· urazy podłużne (jednostronne – HEMIPLEGIE)
· urazy poprzeczne
-PARAPLEGIA – poniżej odcinka lędźwiowego
- TETRAPLEGIA – powyżej lędźwi, do szyi
- QUADYPLEGIA – porażenie 4-kończynowe
UWARUNKOWANIA REAKCJI JEDNOSTKI
- widoczność, ból, stopień niepełnosprawności, ograniczenia, rokowania, cechy indywidualne, cechy sytuacji życiowej, postawy otoczenia
OGRANICZENIA – TYPY
· fizyczne
· psychiczne
DNR- REAKCJE
- faza ostra – rozpacz, dezorganizacja zachowania oraz zaburzenia emocjonalne prowadzące do agresji mechanizmów regresji bądź do lękowego zahamowania aktywności mechanizmów depresji
- aktywizacja mechanizmów obronnych mających na celu obniżenie napięcia i ułatwienie przystosowania się do nowej sytuacji
ZJAWISKA
· koncentracja na roli pacjenta, chorego – radzenie sobie, szukanie pomocy u specjalistów i niespecjalistów
· koncentracja na chorobie – życie nią
CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE SYTUACJĘ CHOREGO
· eksteroreceptywne ( zewnętrzne)
-ustosunkowania bliskich i obcych, poziom zamożności społ., dostępność do opieki, rehabilitacji i ich jakość, ogólne ideologie i systemy wartości, kanony piękna
· interoreceptywne (wewnętrzne)
- cechy choroby lub dysfunkcji, sposoby myślenia – lęk przyszłości, stres przewlekły
PODSTAWOWE ZADANIA REHABILITACJI KOMPLEKSOWEJ
· normalizacja wyglądu i sposobu poruszania się
· niezależność funkcjonalna
· dostęp do pomocy technicznych (technologie rehabilitacyjne, adaptacyjne, asystujące, komunikacyjne)
PSYCHOTERAPIA
· diagnoza pozytywna i negatywna
-psychologiczna
- socjalna
· psychoterapia elementarna
§ budzenie poczucia sensu życia, okazywanie zrozumienia
§ eliminacja stereotypów i schematów
§ wskazania właściwej grupy odniesienia
§ kształtowanie
SKUTKI USZKODZEŃ
SFERA RUCHOWA:
- funkcjonowanie w świecie zewnętrznym niedostosowanym do możliwości os. npspr. – nie może ona adekwatnie i sprawnie reagować na bodźce
- zależność od drugiej osoby w zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych lub w sytuacjach przewyższających możliwości os. npspr.
-niepełnosprawność powoduje wzrost wymaganego wysiłku fizycznego – dana czynność musi być podzielona na części składowe (np. zgięcie kolana, postawienie na stopniu, wyprost), co powoduje również większy wysiłek psychiczny
SFERA POZNAWCZA:
SFERA EMOCJONALNA:
- większy wysiłek fizyczny wiąże się z większym wysiłkiem psychicznym
- zależność od drugiej osoby może powodować obniżenie własnej samooceny
- trudności konieczność zaspokajaniu potrzeb takich jak bezpieczeństwo, szacunek, miłość, uznanie, sens życia, twórczość, kontakt
- konieczność przeorganizowania swoich dążeń i oczekiwań
SFERA SPOŁECZNA:
-stygmatyzacja
-zamknięcie się w
opowiastka