PODSTAWOWE DEFINICJE SOCJOLOGII
Socjologia jako osobna dziedzina wiedzy naukowej narodziła się w I połowie XIX wieku. Nazwę wprowadził w 1838 roku francuski filozof August Comte, budując zbitkę pojęciową z: łac. socius (zbiorowość, społeczeństwo) + grec. logos (mądrość, wiedza). Pierwsze książki mające w tytule termin „socjologia” napisał brytyjski myśliciel Herbert Spencer.
Instytucjonalizacja socjologii:
· W 1892 roku na Uniwersytecie w Chicago w Stanach Zjednoczonych powstaje pierwszy wydział socjologi. Kieruje nim Albion W. Small, równocześnie założyciel „American Journal of Sociology”, do dziś czołowego czasopisma w USA.
· W 1909 roku powstaje Amerykańskie Stowarzyszenie Socjologiczne (ASA), największa do dziś organizacja zawodowa socjologów.
· W 1895 roku na Uniwersytecie w Bordeaux we Francji zostaje ustanowiona pierwsza katedra socjologii w Europie. Obejmuje ją Emile Durkheim, który od 1898 roku redaguje periodyk „L’Annee Sociologique”.
· W 1919 roku na Uniwersytecie w Monachium pierwszą katedrę socjologii w Niemczech otwiera Max Weber, który w 1909 roku wraz z Ferdinandem Toeniesem i Georgem Simmlem założył pierwsze niemieckie stowarzyszenie socjologiczne).
· Po II wojnie światowej Wielka Brytania jako ostatnia uznaje socjologię jako naukę – uniwersytety w Oxfordzie i Cambridge.
· W 1920 roku Florian Znaniecki otwiera pierwszą katedrę socjologii w Polsce na Uniwersytecie w Poznaniu.
· W 1930 roku powstaje Polskie Towarzystwo Socjologiczne (zjazd co 4 lata).
· W 1930 roku zaczyna ukazywać się pierwsze polskie czasopismo socjologiczne pod nazwą „Przeglądu Socjologicznego”.
· W 1893 roku francuski uczony Rene Worms założył Międzynarodowy Instytut Socjologiczny (IIS).
· W 1949 roku powstała organizacja o zasięgu masowym (obecnie ponad 3000 członków) – Międzynarodowe Stowarzyszenie Socjologiczne (ISA).
Socjologia wyłania się z trzech odmian myśli przedsocjologicznej:
Społeczeństwo posiada powtarzalne cechy i prawidłowości, dlatego socjologia została uznana jako nauka nowoczesna, empiryczna i eksperymentalna.
Cechy naukowej socjologii wskazane w XIX wieku – socjologia korzysta z:
· metody naukowej – systematyczny sposób osiągania i uzasadniania tez prawdziwych poprzez empiryczne lub eksperymentalne stwierdzenie faktów społecznych i tworzenie ogólnych praw;
· języka dyscypliny – nowe, wyraźnie zdefiniowane pojęcia stosowane w twierdzeniach logicznie powiązanych w systemy zwane teoriami naukowymi.
Socjologia odpowiada na pytania:
- Jak jest naprawdę? – weryfikuje fakty.
- Dlaczego jest tak właśnie? – szuka przyczyn.
- Jak będzie? – przewiduje w sposób naukowy.
- Co zrobić, aby zmienić społeczeństwo?
Postmodernizm dokonuje destrukcji naukowej socjologii odrzucając ideę prawidłowości i zależności w świecie społecznym, traktując ten świat jako dowolny, przypadkowy, płynny i fragmentaryczny.
WIZJE NAUKOWOŚCI SOCJOLOGII OD XIX WIEKU
POGLĄD, SPOSÓB UPRAWIANIA NAUKI
TWÓRCY
POSTULATY
NATURALIZM, MODEL POZYTYWISTYCZNY
AUGUST COMTE
1. naśladowanie przez nową naukę metod i procedur badawczych wypracowanych przez nauki przyrodnicze (astronomię, fizykę, chemię, biologię)
2. przezwyciężenie wcześniejszych teologicznych i metafizycznych sposobów myślenia
3. ograniczenie poznania naukowego do faktów bezpośrednio obserwowalnych zmysłowo
4. unikanie tez na temat istoty, esencji, fundamentalnych mechanizmów zjawisk
5. osiąganie wszelkich uogólnień drogą ostrożnej dedukcji, poprzez gromadzenie coraz liczniejszych obserwacji faktów, a następnie klasyfikowanie ich według podobieństw
6. sprowadzanie praw naukowych do prostych tez o zależnościach między obserwowalnymi faktami fakty albo występują razem, albo następują po sobie
7. rozumowe wyprowadzanie z praw naukowych przewidywań na temat zjawisk przyrody
8. wyprowadzanie z praw i predykcji dyrektyw praktycznych na temat zapobiegania lub wywoływania nowych faktów, poprzez tłumaczenie ich na język czynów (jak w medycynie, czy inżynierii)
9. przedmiot socjologii jest podobny do przedmiotu nauk przyrodniczych, przyroda społeczeństwo mają taką samą strukturę
10. teza o symetrii wyjaśnienia i przewidywania: dysponując eksplanacyjną teorią naukową można formułować przewidywania przyszłych zjawisk społecznych
MODEL ANTYPOZYTYWISTYCZNY, HUMANISTYCZNY
WILHELM DILTHEY, HEINRICH RICKERT (XIX WIEK)
1. zakwestionowanie tezy o jedności przyrody i społeczeństwa
2. w świecie ludzkim występują rzeczy niespotykane w przyrodzie zwane kulturą
MAX WEBER
3. nauka nie może ograniczać się do faktów obserwowalnych zmysłowo
4. metodą rozumienia zjawisk społecznych jest interpretacja
KARL R. POPPER
5. otwarta krytyka jest mechanizmem kontroli i korekty jednostronnych poglądów
JURGEN HABERMAS
6. interpretacja o charakterze obiektywnym jest możliwa na drodze otwartej dyskusji z udziałem wielu badaczy w sytuacji swobodnej wypowiedzi bez nacisków zewnętrznych
FLORIAN ZNANIECKI, WILLIAM THOMAS
7. koncepcja współczynnika humanistycznego: wszelkie fakty społeczne, w odróżnieniu od przyrodniczych, są zawsze związane z działalnością ludzi i dlatego badać je można tylko z perspektywy tych ludzi, stawiając się w ich położeniu („Chłop polski w Europie i Ameryce” – praca na podstawie dokumentów osobistych: listów i pamiętników)
8. krytyka tezy o symetrii wyjaśnienia i przewidywania: każde celowe i zamierzone działanie wyzwala wielka ilość efektów niezamierzonych i skutków ubocznych
KAROL MARKS
9. wiedza społeczeństwa, w odróżnieniu od wiedzy przyrodniczej, ma walor ideologiczny, ponieważ zmienia myślenie ludzi, a w konsekwencji ich działania – działania masowe
ROBERT MERTON (XX WIEK)
10. mechanizm tzw. prognoz samorealizujących się i samo destrukcyjnych – teoria, czysta wiedza, poprzez ludzką świadomość i działania zmienia rzeczywistość – refleksyjne oddziaływanie wiedzy społecznej na społeczeństwo
Społeczeństwo to nie konkretna zbiorowość, ale swoisty rodzaj rzeczywistości, która manifestuje się w rozmaity sposób w zbiorowościach rozmaitej skali.
ORIENTACJA SOCJOLOGICZNA
ASPEKT/ATRYBUT SPOŁECZEŃSTWA
OPIS
OPIS Z WYKŁADU
DEMOGRAFICZNA
JEDNOSTKA, CZŁOWIEK
Populacja, wielość, zbiór jednostek.
Zakłada, że społeczeństwo to zbiór, wielość jednostek. Interesują ją cechy demograficzne (płeć dominująca w zbiorowości, wiek, zamożność, waga, zdrowie).
GRUPOWA
WSPÓLNOTA
Złożone z jednostek zintegrowane całości, nie luźne zbiory, ale spoiste zbiorowości.
Zakłada, że społeczeństwo to zbiór grup, nie jednostek. Jednostka nie funkcjonuje w społeczeństwie sama.
SYSTEMOWA
POZYCJE, ROLE
Powiązany układ pozycji (statusów) i typowych dla nich ról.
Tu socjologia przechodzi na poziom demograficzny. Pierwszym abstrakcyjnym pojęciem jest system – role, jakie ludzie pełnią w grupach.
STRUKTURALNA
RELACJE
Sieć relacji międzyludzkich, a więc już nie obiektów, lecz form, schematów odnoszenia się ludzi do siebie.
W społeczeństwie można wyodrębnić całe schematy wykonywanych ról. Przyglądamy się schematom odgrywania ról w danym społeczeństwie obserwując relacje miedzy tymi rolami.
AKTYWISTYCZNA, INTERAKCJONISTYCZNA
DZIAŁANIA
Konglomerat wzaje...
olkaa2108