Stres i agresja.pdf

MODUŁ III

LEKCJA 4

Temat: „Nie stresuj się”, czyli stres, agresja,

przemoc jako zagrożenia naszego zdrowia

i życia.

Formy realizacji:

• Œcie¿ka miêdzyprzedmiotowa – lekcja z wychowawc¹.

Cele szczegółowe:

• uœwiadomienie uczniom, ¿e stres jest Ÿród³em wielu zagro¿eñ,

• prezentacja przyk³adowych sytuacji, w których stres odgrywa rolê negatywn¹,

• prezentacja sposobów radzenia sobie ze stresem,

• kszta³towanie umiejêtnoœci rozpoznawania sytuacji stresowych i sposobów postêpowania w takich sytuacjach,

• promocja zachowañ asertywnych.

Cele operacyjne:

Uczeñ:

• wie, czym jest stres,

• wie, jakie s¹ przyczyny stresu,

• potrafi okreœliæ w³aœciwy dla siebie poziom stresu,

• uœwiadamia sobie potrzebê kontrolowania stresu,

• wie, czym jest agresja,

• potrafi wyraziæ siebie bez agresji,

• zna rodzaje agresji,

• podaje przyk³ady zachowañ agresywnych,

• potrafi panowaæ nad negatywnymi emocjami,

• zna pojêcie przemocy,

• potrafi podaæ przyk³ady przemocy,

• utrwala znaczenie pojêcia "asertywnoœæ",

• zna istotê metod asertywnych,

• umie zastosowaæ metody w praktycznym dzia³aniu.

Metody nauczania:

• zadaniowa,

• praktyczna,

• problemowa,

• podaj¹ca (pogadanka),

• metoda asymilacji wiedzy,

• symulacja.

Pomoce dydaktyczne:

• foliogramy nr 16-21,

• test badaj¹cy poziom stresu.

143

ZAGROŻENIA CYWILIZACYJNE...

Formy aktywizacji uczniów:

• burza mózgów,

• praca w grupach,

• symulacja,

• dyskusja,

• inscenizacja.

Spis foliogramów

Nr Tytu³

16. Stres i jego stadia.

17. Sposoby radzenia sobie ze stresem.

18. Agresja i jej rodzaje.

19. Przemoc i jej rodzaje.

20. Asertywnoœæ i metody asertywne.

21. Piêæ praw Fensterheima.

PLAN ZAJĘĆ ZE WSKAZÓWKAMI METODYCZNYMI

L.p.

Czynnoœci

Czas

1. Czynnoœci wstêpne

2 min.

2. Wstêp – przypomnienie pojêcia stresu, objawy stresu.

Prezentacja foliogramu 16 (b¹dŸ planszy) z odpowiednim komentarzem.

7 min.

3. Æwiczenie indywidualne – TEST – Okreœl poziom swojego stresu .

Uczniowie indywidualnie okreœlaj¹ wed³ug testu poziom swojego stresu

(karta pracy ucznia).

3 min.

4. Burza mózgów – jak radziæ sobie ze stresem.

Prezentacja foliogramu nr 17 (b¹dŸ planszy): Sposoby radzenia sobie ze stresem.

Za pomoc¹ burzy mózgów uczniowie wraz z nauczycielem uzupe³niaj¹ listê sposobów.

Nauczyciel notuje na tablicy wszystkie propozycje uczniów (ok. 5 min), nastêpnie

dyskutuj¹c z uczniami odrzuca lub akceptuje kolejne propozycje (ok. 5 min).

10 min.

5. Mini wyk³ad nauczyciela na temat agresji, przemocy i asertywnoœci.

Prezentacja foliogramów nr 18 - 20 (b¹dŸ plansz) z odpowiednim komentarzem.

10 min.

6. Zachowania agresywne i asertywne – inscenizacja (przygotowanie – praca w grupach)

Æwiczenie – Umówi³eœ/aœ siê z koleg¹/kole¿ank¹ do kina. On/ona siê spóŸnia i nawet

nie przeprasza. Co robisz?

grupa I – przedstawia scenkê z udzia³em agresywnego zachowania.

grupa II – prezentuje rozwi¹zania bez agresji, z zastosowaniem technik asertywnych.

Krótkie omówienie scenek, komentarz dotycz¹cy zachowañ agresywnych i asertywnych.

Scenki nale¿y przygotowaæ z uczniami wczeœniej!

10 min.

7. Podsumowanie zajêæ.

Prezentacja foliogramu nr 21 (b¹dŸ planszy).

3 min.

144

MODUŁ III

MATERIAŁ POMOCNICZY DLA NAUCZYCIELA

1. Czym jest stres, stadia stresu.

Zjawisko stresu jest nieod³¹cznie zwi¹zane z dzia³aniami cz³owieka, towarzyszy nam od pocz¹tków istnienia ludzkoœ-

ci. Stres jest reakcj¹ mobilizacyjn¹ organizmu cz³owieka, umo¿liwia zaadoptowanie siê do wymagañ stawianych przez

œrodowisko. BodŸce zewnêtrzne powoduj¹ powstawanie hormonów (ostatnio nazywanych hormonami stresu) – korty-

zonu i adrenaliny, które m.in. zwiêkszaj¹ ciœnienie krwi, têtno i poziom cukru, wyostrzaj¹ s³uch i wzrok, powoduj¹ napiê-

cie miêœni – przygotowuj¹ niejako cz³owieka do dzia³ania. Jest to zjawisko pozytywne, ale krótkotrwa³e – w normalnych

warunkach cz³owiek dostaje porcjê „energii” potrzebn¹ do wykonania jakiejœ czynnoœci, ale potem musi odpocz¹æ,

uzupe³niæ zu¿yte podczas wysi³ku zasoby. We wspó³czesnym œwiecie bardzo czêsto jest to niemo¿liwe i organizm ludzki

jest zmuszony do dzia³añ w warunkach ci¹g³ego stresu, co prêdzej czy póŸniej doprowadziæ musi do wyczerpania orga-

nizmu, a nastêpnie do jego wyniszczenia.

Stres ma 3 stadia: alarmowe, adaptacji i wyczerpania. W stadium alarmowym cz³owiek odczuwa dzia³anie streso-

ra (bodŸca fizycznego lub psychicznego) i prze¿ywa poczucie bezsilnoœci i zagro¿enia. Pod wp³ywem autonomicznego

uk³adu nerwowego (m.in. przez wydzielanie hormonów) dochodzi w organizmie do wielu zmian pozwalaj¹cych na

opanowanie zagro¿enia, organizm wykazuje tendencje do stabilizacji (adaptacja). W przypadkach, gdy stresor jest bar-

dzo silny lub jego dzia³anie przed³u¿a siê, dochodzi do wyczerpania mo¿liwoœci przystosowawczych, wówczas mo¿e

dojœæ do rozwijania siê ró¿nych chorób wywo³anych nieprzystosowaniem, np.: chorób uk³adu kr¹¿enia, choroby reuma-

tycznej, zaburzeñ trawienia, metabolizmu (przemiany materii), reakcji alergicznych, wyczerpania.

2. Objawy stresu.

Krótkotrwa³e objawy fizyczne pojawiaj¹ siê zazwyczaj w sytuacji fizycznego zagro¿enia i s¹ skutkiem zwiêkszonego

wydzielania adrenaliny, co powoduje efekt naczyniowo-skórczowy i zmniejszony przep³yw krwi w zwê¿onych naczyniach,

czego objawami s¹, m.in.:

• przyspieszone bicie serca,

• wzrost aktywnoœci gruczo³ów potowych,

• zimna skóra,

• zimne koñczyny – d³onie i stopy,

• md³oœci,

• przyspieszony oddech,

• napiêcie miêœni,

• suchoœæ ust,

• potrzeba oddania moczu,

• biegunka.

• krótkotrwa³e obni¿enie efektywnoœci pracy

• trudnoœci w podjêciu decyzji,

• utrata satysfakcji z pracy,

• postrzeganie sytuacji jako zagro¿enia a nie wyzwania,

• zmiana funkcjonowania umys³u:

– generowanie negatywnych myœli,

– utrata/za³amanie pewnoœci siebie,

– zawê¿enie uwagi,

– upoœledzenie zdolnoœci koncentracji

– obni¿enie zdolnoœci radzenia sobie z trudnoœciami,

• utrata cennej energii poprzez doœwiadczanie roztargnienia, lêku, frustracji.

D³ugotrwa³e objawy fizyczne

Pojawiaj¹ siê wskutek d³ugotrwa³ej ekspozycji na podwy¿szony poziom adrenaliny. Jednym ze skutków dzia³ania

adrenaliny jest usprawnienie zaopatrywania miêœni w substancje energetyczne. Odbywa siê to kosztem niedoboru tych

substratów w innych organach, w konsekwencji dochodzi do zaburzeñ wewn¹trz organizmu. Mo¿e siê to przejawiaæ

na wiele sposobów, m.in.:

• zmian¹ apetytu,

• uczuciem zimna,

• dolegliwoœciami:

• astma,

• bóle pleców,

145

ZAGROŻENIA CYWILIZACYJNE...

• problemy trawienne,

• bóle g³owy,

• wysypka skórna,

• zaburzeniami w aktywnoœci seksualnej,

• bólami,

• uczuciem zmêczenia.

Symptomy emocjonalne

Je¿eli przez d³ugi okres doœwiadczasz stresu, mo¿e to prowadziæ do trudnoœci w procesach myœlenia i rozwi¹zywania

problemów. Konsekwencj¹ mog¹ byæ nastêpuj¹ce stany emocjonalne:

• lêk, niepokój,

• chaos myœlowy, niemo¿noœæ koncentracji uwagi,

• z³e samopoczucie,

• poczucie utraty kontroli i przygnêbienie,

• zmiany nastroju:

• depresja,

• frustracja,

• wrogoœæ,

• bezradnoœæ,

• rozdra¿nienie, poirytowanie,

• niepokój, nerwowoœæ,

• ospa³oœæ,

• trudnoœci ze spaniem,

• siêganie po alkohol i papierosy,

• zmiana nawyków ¿ywieniowych,

• obni¿enie popêdu seksualnego,

• siêganie po leki.

Symptomy na poziomie zachowania

Czêsto d³ugotrwa³e oddzia³ywanie stresu przejawia siê:

• g³oœnym i szybkim sposobem mówienia,

• ziewaniem,

• ma³ostkowoœci¹, tikami nerwowymi, obgryzaniem paznokci, uderzaniem palcami o blat sto³u, nerwowym przemie-

rzaniem pokoju, etc.

• z³ymi nastrojami:

– irytacj¹,

– obronnoœci¹,

– krytycyzmem,

– agresj¹,

– irracjonalnoœci¹,

– przesad¹ w sposobie reagowania,

• spadkiem efektywnoœci:

– negatywnym nastawieniem,

– utart¹ obiektywizmu,

– niezdolnoœci¹ do koncentracji i podejmowania decyzji,

– k³opotami z pamiêci¹,

– pope³nianiem licznych b³êdów,

– zwiêkszon¹ podatnoœci¹ na wypadki,

• wzrostem absencji,

• brakiem troski o w³asny wygl¹d.

3. Sposoby radzenia sobie ze stresem

Stres sta³ siê na tyle powszechny, ¿e radzenie sobie z nim jest wa¿nym czynnikiem jakoœci ¿ycia. Sposobów radzenia

sobie ze stresem jest zapewne tyle, ilu jest zestresowanych. Ciekawe badania przeprowadzi³a w 2000 r. Pomorska Kasa

Chorych – badaj¹c w³aœnie sposoby radzenia sobie z sytuacj¹ stresow¹. Niestety wiele sposobów nale¿y okreœliæ mianem

antyzdrowotnych. Wyniki badañ przedstawia tabela na s¹siedniej stronie.

146

MODUŁ III

W jaki sposób najczêœciej roz³adowuje Pan(i) stres?

siêgam po u¿ywki (papieros, alkohol)

16%

odreagowujê na innych (k³ótnia, podnoszenie g³osu)

12%

nie potrafiê roz³adowaæ stresu, nic nie robiê

12%

idê na spacer

11%

s³ucham muzyki

lektura (gazet, ksi¹¿ek), rozwi¹zywanie krzy¿ówek

œpiê, k³adê siê na chwilê

uprawiam sport, gimnastykujê siê, je¿d¿ê rowerem

odpoczywam na ³onie natury (ryby, las, dzia³ka)

3,5%

rozmawiam z blisk¹ osob¹, spotykam siê z przyjació³mi, sympati¹

ogl¹dam telewizjê (bawiê siê komputerem)

pracujê (sprz¹tam)

biorê leki (pijê zio³a) uspokajaj¹ce

jem (s³odycze)

p³aczê

nie stresujê siê, unikam stresu

pozosta³e poni¿ej 1% (zakupy, dyskoteka, haftowanie, modlitwa, œpiewanie,

gra na instrumencie, jazda samochodem)

Jednym z g³ównych celów tej lekcji jest promocja pozytywnych sposobów radzenia sobie ze stresem.

4. Zapobieganie stresom (profilaktyka)

Aby unikaæ zjawiska stresu lub minimalizowaæ je wystarczy stosowaæ:

• planowanie dzia³añ – w³aœciwie zaplanowany dzieñ spowoduje, ¿e nie wyst¹pi¹ jedne z g³ównych czynników

powoduj¹cych stres – niespodziewane spotkania, zapomniane rachunki, niespodziewany sprawdzian,

• swój w³asny sposób relaksu – wa¿ne jest, aby ka¿dy z nas mia³ opracowany w³asny sposób oderwania siê od codzien-

nych problemów (rozmowa z przyjacielem, ksi¹¿ka, ulubiona piosenka, film), coœ, co pozwoli nam zapomnieæ

o otaczaj¹cej nas rzeczywistoœci, nabraæ si³, odetchn¹æ,

• dbanie o dobre relacje z innymi – je¿eli jesteœmy w dobrych stosunkach z otaczaj¹cymi nas ludŸmi, eliminujemy

zbêdne k³ótnie, niesnaski, ¿ale, czyli potencjalne Ÿród³a stresu,

• dbanie o zdrowie – silny i zdrowy organizm ³atwiej radzi sobie z trudnoœciami,

• odpowiednia postawa ¿yciowa – starajmy siê swoim zachowaniem nie nara¿aæ innych ludzi na sytuacje stresowe,

b¹dŸmy weseli, uœmiechniêci i ¿yczliwi dla innych,

• odpoczynek – warunkiem zdrowia fizycznego i psychicznego jest odpowiednia dawka odpoczynku po wysi³ku, nie

doprowadzajmy organizmu na skraj wyczerpania, jest wtedy znacznie bardziej podatny na stres i choroby.

5. Agresja, typy agresji, przyczyny agresji.

Zachowania agresywne m³odych ludzi, zw³aszcza w ostatnim czasie znacznie siê nasili³y. W tej chwili psycholodzy

i socjolodzy próbuj¹ wyjaœniæ przyczyny tego zjawiska. Istniej¹ oczywiœcie ró¿ne teorie, czêsto sprzeczne ze sob¹,

wszyscy jednak zgadzaj¹ siê, ¿e ze zjawiskiem tym nale¿y walczyæ i mu przeciwdzia³aæ. Wobec tego nale¿y przygotowaæ

m³odych ludzi do radzenia sobie w sytuacji, w której s¹ obiektami agresji, a tak¿e w ramach profilaktyki – promowaæ

styl ¿ycia i zachowania eliminuj¹ce lub minimalizuj¹ce zjawiska agresywne.

147

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: