Haithem Abu-Rub
Beata Zabża
STATUS KOBIETY
W ISLAMIE
Wrocław 2002
Przedmowa
Wydział Dawah oddaje do rąk czytelników efekt
wieloletniej pracy dra Haithama Abu-Ruba i jego żony,
Beaty Zabży. W wielu środowiskach omówiony w niej
temat wywołuje rozmaite wątpliwości. Stereotyp kobiety w
Islamie odbiega bowiem w cywilizacji europejskiej od jej
prawdziwego wizerunku. Są opinie, że nie ma ona żadnych
praw, że jest traktowana przedmiotowo. Z punktu widzenia
nauk Islamu trudno zgodzić się z taką oceną wywołaną
najczęściej brakiem odpowiedniej wiedzy. Negatywne
spostrzeżenia mogą odnosić się do obrazu kobiety, ale w
okresie przedIslamskim. Islam stał się bowiem pierwszym
systemem, który uwolnił ją od wszelkich negatywnych
stereotypów z przeszłości, oddając jej należytą pozycję w
społeczeństwie jako matki, córki, żony, działaczki, altruistki,
polityka.
Islam przyznał kobiecie wszystkie - społeczne,
ekonomiczne, polityczne - prawa przysługujące mężczyźnie.
Jak opisuje historia tradycji Proroka (sira), pierwszą osobą
przyjmujacą Islam była kobieta Chadidża, broniąca nowo
objawionej religii własnym majątkiem. I pierwszym
człowiekiem oddającym życie w obronie wartości i religii
stała się także kobieta, Sumajjah. Islam to rewolucja
skierowana przeciwko jakiejkolwiek niesprawiedliwości
społecznej, uciskowi kobiet, wyzyskowi niewolników.
Mamy nadzieję, że książka ta wyjaśni wiele
nieporozumień dotyczących statusu kobiety w Islamie oraz
przyczyni się do poprawy wszelkich – niezgodnych dotąd z
prawdą – poglądów. Prosimy przy tym, aby czytelnik
zwrócił uwagę na bardzo ważną kwestię; Islam podczas
formułowania swoich zasad obejmuje społeczeństwo w
całościowo. Kiedy przyznaje prawo jakiejś jednostce, czyni
to gwarantując jej społeczne bezpieczeństwo. Gdy tworzy
prawa społeczeństwa, nie odbywa się to kosztem jednostki.
Wydział Dawah
przy
Muzułmańskim Stowarzyszeniu
Kształtowania Kulturalnego w R
Rozdział 1
DLACZEGO STATUS KOBIETY W ISLAMIE?
Aby zrozumieć rzeczywisty status kobiety w Islamie
należałoby przedstawić prawdziwy obraz tej religii. Islam w
języku arabskim oznacza pokój lub całkowite poddawanie się
woli Allaha (Subhanahu ła Ta’ala) . Jest to sposób istnienia
człowieka, droga życia dobrze wytyczona nakazami i zakazami.
Jego podstawę stanowi tałhid, który głosi: nie ma Boga prócz
Allaha, zaś Muhammad jest Jego oddanym Posłannikiem. Allah
to dawca prawa i Władca Wszechświata. Islam nie uznaje
podziału na cesarskie i boskie. Wszystko należy do Allaha i
każdy musi poddawać się Jego woli. Tylko Allahowi Jedynemu
należy się modlitwa, przywiązanie, poddanie, do Niego należy
osąd i władza. Tak więc, w społeczeństwie muzułmańskim religia
kieruje wszystkimi dziedzinami życia .
Pierwszym, najważniejszym źródłem prawa islamskiego
obowiązującym wszystkich muzułmanów, jest Święty Qur’an.
Został on objawiony Prorokowi Muhammadowi Ibn Abd Allah
(Salla l-Lahu Alajhi ła Sallam) w ciągu 23 lat Jego proroctwa.
Każdy werset Qur’anu był spisywany skrupulatnie zaraz po
objawieniu, po czym Prorok słuchając zapisanego tekstu,
sprawdzał jego dokładność.
Drugim, pod względem ważności, źródłem prawa
islamskiego jest Sunna - tradycja Proroka (PZN ) w postaci
zbioru hadisów. Słowo hadis (liczba mnoga ahadis) pochodzi w
języku arabskim od czasownika haddasa - mówił, opowiadał.
Według religijnego znaczenia oznacza zapis słów
wypowiedzianych przez Proroka Muhammada (PZN), Jego
czynów, spraw dziejących się w Jego obecności lub
przedkładanych Mu do opinii i akceptowanych przez Niego.
Spisywanie hadisów nie było chaotyczne ani
przypadkowe, lecz opierało się na bardzo ścisłych zasadach
pozwalających okreslić czy dany hadis faktycznie pochodzi od
Proroka, czy też należy go odrzucić. Istniały szczegółowe
metody, według których badacze hadisów, kompilatorzy i
filolodzy, dowodzili ich prawdziwości, pochodzenia i formy, a
także wiarygodności przekazicieli . Każdy hadis składa się z
dwóch części. Pierwszą stanowi łańcuch wiarygodnych
przekazicieli - zwany isnad. Druga, to konkretna wypowiedź,
czyn lub opinia Proroka - tekst właściwy, czyli matn . Każdy
matn hadisu jest oceniany według kryterium pewności
pochodzenia od Proroka. W związku z tym wyróżniamy hadisy
mocne (sahih), które na pewno pochodzą od Proroka (PZN) oraz
hadisy słabe (dajif), co do których nie ma stuprocentowej
pewności.
Muzułmanie zobowiazani są do przyjęcia nauki Qur’anu i
tradycji Proroka (PZN). Żaden człowiek, kimkolwiek jest, nie
może ich zmieniać ani poddawać w wątpliwość. Właśnie dlatego
trzeba mieć świadomość, że przy omawianiu jakiejkolwiek
kwestii dotyczącej Islamu, należy od początku dysponować
wiedzą zawartą w wersetach (ajatach) Qur’anu oraz hadisach
Proroka.
Kolejne, pod względem ważności, źródło prawa
islamskiego stanowi zgodność opinii wszystkich uczonych w
danej kwesti, w danej erze (idżma) . Idżma’a, jako wysiłek
twórczy (idżtihad) musi opierać się na Qur’anie i tradycji
Następnie, na czwartym miejscu, mamy analogię - kijas .
Odnosi się ona do kwestii niewymienionych w Qur’anie czy
hadisach, ale ze względu na podobieństwo – analogię –
przyrównać je można do tych, które się tam znajdują. Dla
przykładu: Qur’an zakazuje spożywania alkoholu, ponieważ jest
środkiem oszałamiający i odurzającym. Analogicznie środkiem o
podobnym działaniu, zgubnym dla człowieka, jest narkotyk,
dlatego Islam zakazuje jego zażywania.
Różnica zdań uczonych na dana kwestię (fata, liczba
mnoga fatałi) przy braku wyraźnej mowy o tym w Qur’anie i
tradycji Proroka wywodzi się z indywidualnego zrozumienia
treści Qur’anu czy hadisu, lub dopasowania tej opinii do
szerokiej wykładni prawa Islamskiego. Ze względu na
występowanie odmiennych opinii uczonych, nawet w obrębie
szkół prawniczych , nie wolno narzucać muzułmanom jednej
konkretnej opinii. Mogą oni wybrać tę, której dowód jest
najbliższy naukom Islamu. Każde zachowanie czy opinia
muzułmanina nie uwzględniając zasad wywodzących się z
Qur’anu i tradycji Proroka jest obca Islamowi i nie może być mu
przypisana. Dlatego niniejsze opracowanie opiera się na zasadach
religii Islamskiej oraz prawnych opiniach uczonych.
Islam podniósł pozycję kobiety i dał jej wolność. Był
pierwszym systemem, który dostrzegł w niej człowieka równego
mężczyźnie, czyniąc ją filarem społeczeństwa. Kobieta
wychowuje i kształtuje odpowiednio nowe pokolenia tak, aby nie
stały się one ciężarem dla innych. Nie została więc odizolowana
od życia zewnętrznego, ale - jak to zostało przedstawione w
niniejszej pracy – Islam otworzył przed nią bramy dobra a
zamknął niszczące społeczeństwo bramy zła.
Jedną z niezaprzeczalnych zalet Islamu jest to, że jako
pierwszy opracował status prawny podnoszący rangę kobiety w
społeczeństwie, doceniając jej szlachetne przymioty i traktując na
równi z mężczyzną. Podchodził do tego zagadnienia z uznaniem i
zrozumieniem dla odwiecznych praw, sprawiedliwie realizując je
w praktyce, a nie w sferze iluzji i fikcji.
Podczas licznych wykładów wygłaszanych przez
muzułmanów najczęściej poruszaną kwestią była ta - dotycząca
kobiet. Powodem jest bez wątpienia mocno zniekształcony obraz
Islamu w zakresie praw i obowiązków muzułmanki oraz brak
właściwej literatury polskojęzycznej na ten temat. Wiarygodny
wizerunek może przedstawić jedynie osoba dobrze znająca ducha
Islamu, jego cele i zasady. Nie będąc dobrze zorientowanym w
całokształcie Islamu, nie rozumiejąc tej religii w oryginalnym
języku, w jakim została przekazana trudno jest odzwierciedlić
właściwy jej sens. Islam kieruje wszystkimi dziedzinami życia
muzułmanów i aby to zrozumieć, konieczna jest dobra znajomość
języka i orientacja w prawie islamskim. Wszystkie aspekty życia
ludzkiego są ze sobą związane i wywierają na siebie wpływ.
Poligamia nie stanowi swoiście odrębnego problemu
kobiety, ponieważ wiąże się z nią wiele innych aspektów, jak na
przykład ochrona społeczeństwa przed cudzołóstwem i jego
katastrofalnymi skutkami. Nie oznacza ono przecież niewinnego
kontaktu dwóch partnerów, lecz powoduje rozbicie rodzin,
zaniechanie małżeństwa czy zwiększenie liczby bezdomnych
dzieci. To z kolei wpływa na osłabienie więzi międzyludzkich i
wzrost liczby przestępstw; osłabia psychikę całego
społeczeństwa.
Niewłaściwe przedstawianie pozycji muzułmanki, jako
statusu określonego przez religię wynika z przypisania jej cech
kobiety przedislamskiej, albo niewłaściwych zachowań
społeczeństw lub jednostek. Aby przedstawić tak szczegółowy
obraz kobiety w Islamie trzeba było oprzeć się na obszernej
literaturze wielu czołowych starożytnych i współczesnych
uczonych, interpretatorów oraz myślicieli Islamskich. Zebranie
tak dużej liczby opracowań, których podstawowy człon stanowiła
literatura arabskojęzyczna, było głównym problemem w
realizacji niniejszej pracy.
Uważamy, że jest to właściwa droga do obiektywizmu,
ponieważ korzystanie z oryginalnych żródeł daje
wiarygodniejszy obraz. Kolejny kłopot stanowiło spójne i
przystępne przedstawienie ogromu informacji tak, aby polski
odbiorca mógł bez większego trudu odnaleźć właściwy
wizerunek muzułmanki. W tym celu często zrezygnowaliśmy z
przytaczania szczegółowych dowodów uczonych wydających
opinie prawne (fatałi), prezentując tylko końcowy wniosek.
W pracy zastosowano metodę historyczno-analityczną.
Całość zawarto w 13 rozdziałach, rozpoczynając od
przedstawienia okrutnego sposobu traktowania kobiety w
przedislamskiej Arabii. Rewolucyjny sposób jej wyzwolenia i
podwyższenie rangi omówiono w rozdziale trzecim. W
rozdziałach czwartym, piątym i szóstym wyjaśniono pozycję
kobiety w systemie małżeństwa i prawa rozwodowego. Ubiór
muzułmanki i jej sposoby kontaktowania się z otoczeniem
przedstawiono w rozdziale siódmym. Kolejny mówi o roli
kobiety w wybranych zagadnieniach społecznych. Omówiony
został obowiązek kształcenia się kobiet, sposób zachęcenia do
edukacji oraz fakt możności podejmowania przez nią pracy
zawodowej. Dziewiąty rozdział poświęcony jest udziałowi
kobiety w życiu politycznym. Omówienie niektórych hadisów
szczegółowo przedstawiono w rozdziale dziesiątym. Jedenasty
zajmuje się sposobami dziedziczenia i kobietą w roli świadka. W
dwunastym zebrano przykłady postaw kobiet z Qur’anu, tradycji
Proroka. Trzynasty rozdział omawia sprawy emancypacji kobiety
- muzułmanki w stosunku do zachodniej emancypantki. Rozdział
czternasty zawiera ponad dziewięćdziesiąt hadisów dotyczących
kobiet i życia małżeńskiego.
Zachęcamy do korzystania z oryginalnych dzieł,
szczególnie arabskojęzycznych. Autorzy tej pracy nie są
badaczmi prawa Islamskiego i dlatego mogli nieumyślnie
wprowadzić pewne uchybienia do oryginalnych interpretacji oraz
opinii znakomitych muzułmańskich uczonych. Jeżeli czasami tak
się stało, to prosimy Allaha o przebaczenie i wszystkich
kochających prawdę o wyrozumiałość.
Rozdział 2
SYTUACJA SPOŁECZNA KOBIETY
W PRZEDISLAMSKIEJ ARABII
2.1. WPROWADZENIE
Status kobiety w Arabii przed Islamem - w kontekście jej
dyskryminacji - w zasadzie niewiele różnił się od pozycji kobiet
w innych społeczeństwach.
Stanowiła ona część majątku ojca, męża, brata lub innego
opiekuna i była uzależniona od ich decyzji, nawet jeśliby
powodowało to jej śmierć. Nie posiadała prawa do dziedziczenia,
które zagwarantowano mężczyznom zdolnym do walki. Także w
sprawie zawierania małżeństwa, kobieta nie mogławyrazić swego
zdania - męża wybierał dla niej ojciec lub opiekun,
niejednokrotnie wbrew jej woli. Mąż natomiast dysponował
nieograniczonym prawem w przeprowadzeniu rozwodu i mógł to
czynić wiele razy. On także decydował, czy była żona ma do
niego powrócić.
Kiedy mąż umierał, a posiadał synów z inną żoną, to
starszy z nich miał pierwszeństwo do małżeństwa z wdową po
ojcu. Wystarczyło, by zarzucił na nią szatę ze swego ubrania.
Jeśli nie miał zamiaru pojąć jej za żonę pozwalał, aby wyszła za
mąż za kogo zechce .
Podczas zawierania małżeństwa kobieta nie dostawała
daru przedmałżeńskiego, ponieważ zabierał go ojciec lub inny
opiekun . W domu stanowiła w zasadzie narzędzie do
wykonywania wszelkich prac i zaspokajania przyjemności
mężczyzny, który miał nad nią szeroką władzę, a jej pozostało
jedynie słuchanie go zarówno w dobrym jak i złym. Omar Ibn al-
Chattab powiedział: „Mężczyzna w Mekce przed Islamem nie
dyskutował ze swoją żoną. Była służącą w domu. A jeśli on miał
potrzebę seksualną to ją zaspokajał „ .
Jeżeli zdarzało się, że kobietę pytano o zgodę na
małżeństwo, to tylko dlatego, że była córką władcy plemienia lub
któregoś z notabli . Można więc powiedzieć o jej całkowicie
przedmiotowym traktowaniu.
Lepsze postępowanie z Arabką, relatywnie do sytuacji
kobiet pochodzących z innych społeczności, polegało na obronie
jej honoru przez krewnych nawet do ostatniej kropli krwi oraz na
bezkompromisowej zemście w przypadku urażenia godności .
Tak wielkie poczucie honoru u Arabów powodowało, że podczas
walk plemiennych w celu poniżenia przeciwnika brano jego
kobiety jako niewolnice. Dlatego stawały się one ciężarem dla
mężczyzny, a urodzenie dziewczynki zawsze oznaczało smutek,
nieszczęście oraz wstyd przed ludźmi. Ten stan doskonale
ilustruje Qur’an w następnych słowach:
„A kiedy zwiastują któremuś z nich córkę,
to jego oblicze się zasępia i jest udręczony.
On ukrywa się przed ludźmi z powodu tego nieszczęścia,
które mu obwieszczono:
czy on ma je zachować, mimo poniżenia,
czy też pogrzebać w prochu.
Jakże źle oni rozumują !”
(Qur’an 16/58-59)
Kobieta, jako część dobytku razem z gospodarstwem czy
bydłem, przynosiła mężczyźnie wstyd. Mąż nie wykazywał chęci
utrzymywania żony, wolał już utrzymywać bydło lub niewolnice.
Kobietę sprzedawano wydając ją za mąż, wynajmowano ją dla
korzyści materialnych, także w celu oddania długu .
Ze względu na okrucieństwo tego zachowania nieco
szerzej przedstawimy przypadki grzebania dziewczynek żywcem,
o których jest mowa w Qur’anie i w tradycji Proroka. Wyglądało
to następująco: w czasie porodu kopano głęboką dziurę obok
rodzącej matki i jeśli urodzone dziecko okazało się dziewczynką,
wówczas wrzucano je do dziury i zakopywano. Zdarzało się, że
dokonywano tego nawet dopiero po kilku latach, np.w sytuacji,
gdy ojciec był w dalekiej podróży i nie mógł wcześniej podjąć
decyzji. Źródłem tak drastycznie nieludzkiego zachowania były
wierzenia niektórych plemion, jak np. Tamim, gdzie dokonywano
podziału na to co pochodzi z ziemi i od bydła. Jedna część
należała do bożków (takich jak np. al-lat, al-uzza i manat).
Uważano ją za czystą i pożądaną. Natomiast druga część,
uznawana za stworzoną przez Boga, była brudną i dlatego nie
dotykano jej. Do religijnego obowiązku należało albo odrzucenie
tego, albo poświęcenie bożkom. Zgodnie z tym wierzeniem
nastąpił podział ludzi na dwie części: czystą byli mężczyźni, a
brudną - kobiety. Dlatego społeczeństwa te uważały za swój
religijny obowiązek odbieranie życia nowonarodzonym
dziewczynkom .
W przedIslamskiej Arabii zdarzało się, że gdy kobieta
miała menstruację to mężczyzna oddalał się od niej, nie spożywał
z nią posiłków, a nawet nie mieszkał z nią w jednym domu .
2.2. RODZAJE ROZPOWSZECHNIONYCH KONTAK-
TÓW SEKSUALNYCH
Przykład złego traktowania kobiet stanowi
wykorzystywanie ich do różnego rodzaju kontaktów
seksualnych:
1. Małżeństwo al-Istibda'e (od słowa arabskiego mubada'a czyli
kontakt seksualny). Aisza, żona Proroka, w podanym przez siebie
hadisie przestawia jeden z zakazanych przez Islam kontaktów
seksualnych z czasów przedislamskich: „Zdarzyło się, że po
zakończeniu menstruacji mąż pewnej kobiety powiedział jej: „Idź
do pewnego mężczyzny i współżyj z nim”. Potem jej mąż nie
zbliżał się do niej, aż upewnił się, że zaszła w ciążę z tym drugim
mężczyzną. Wtedy dopiero mąż mógł z nią nadal współżyć.
Powodem tego zachowania była chęć posiadania męskiego
potomka o wybitnym charakterze .
Należy zaznaczyć, że mężczyzna, z którym żona miała
kontakt, musiał być znany jako człowiek hojny, odważny, mądry
lub musiał posiadać te szlachetne cechy charakteru, których był
pozbawiony mąż. I dlatego właśnie mąż pragnący wspaniałego
syna korzystał z takich praktyk .
2. Małżeństwo al-Raht (kilka osób - od trzech do dziesięciu).
Ten rodzaj małżeństwa, znany wśród niektórych plemion
arabskich , polegał na tym, że zbierało się kilku mężczyzn,
współżyjących z jedną kobietą. W czasie porodu posyłała po nich
i przypomniała im o zaistniałym wydarzeniu. Następnie
wybierała jednego spośród nich na ojca dla swego syna. Wybrany
mężczyzna nie mógł jej odmówić, dziecko należało do niego .
3. Małżeństwo al-Makt (nienawiści). To związek syna z żoną
swego zmarłego ojca. Małżeństwo takie mogło dojść do skutku,
nawet po kilku latach w przypadku, gdy syn był w chwili śmierci
ojca niepełnoletni i nie mógł zawrzeć małżeństwa. Wdowę po
ojcu (nie matkę) zmuszano, by czekała, aż syn jej męża uzyska
pełnoletność i wtedy zadecyduje czy chce ją za żonę, czy też
nie .
4. Małżeństwo al-Badal (wymiany). Polegało na wymianie się
swoimi żonami przez dwóch mężczyzn. Odbywało się to bez
rozwodów i każdy mężczyzna współżył z żoną drugiego.
Powodem takich związków było zaspokojenie ich pragnień
...
wirusik85