- Wywiad, opis, ocena stanu ogólnego
- obserwacja w spoczynku: odwodzenie kończyny: ból w okolicy stawu ramiennego, przyśrodkowej okolicy nadgarstka, zapalenie okostnej śródręcza, ropne procesy tkanek kopyt po stronie bocznej; przywodzenie: ból po stronie przyśrodkowej kopyta, stawu pęcinowego.
- obserwacja w ruchu: stopnie kulawizny; I* - niewidoczna w stępie, słabo widoczna w kłusie, II* - widoczna w stępie, wyraźna w kłusie, III* - bardzo widoczna w stępie, nie chce kłusować (dotyka przodkiem kopyta), IV* - nieobarczanie kończyny.
· Kulawizna podpórkowa – krok skrócony od tyłu – czas obciążania kończyny jest skrócony wskutek jej wcześniejszego oderwania od podłoża – łuk zakreślany przez kopyto jest skrócony od tyłu – świadczy to o procesie chorobowym w kopycie.
· Kulawizna wykrokowa – skrócenie kroku do przodu – mniejsze wysunięcie kroku do przodu – procesy chorobowe w mięśniu ramienno-głowowym, kaletce międzyguzkowej, zginaczach palców.
- badanie temperatury skóry
- badanie tętnienia tętnic
- badanie kopyta – czułki kopytowe i młotek Szczudłowskiego. Badanie czułkami kopytowymi: 7 punktów badania podeszwy zaczynając od czubka kopyta, badanie tworzywa ściennego – jedno ramię obok strzałki a drugie uciska ścianę; badanie kości kopytowej i stawu kopytowego – uciskamy przy piętkach (i dalej) równocześnie; badanie trzeszczki kopytowej – ucisk na strzałkę i ścianę przednią. Omacywanie koronki palcami. Zawsze porównać z analogicznym miejscem w drugim kopycie.
- badanie stawów i odcinków kończyny – bierne ruchy zginające – dodatni odczyn przy skręcaniu stawu przy palcu wyprostowanym świadczy o procesie w stawie kopytowym, przy palcu zgiętym – w stawie koronowym. To samo w stawie pęcinowym.
- próby specjalne: przeprowadzanie po twardym a potem miękkim – jeśli zmiany w kopycie lub kostno-stawowe to kulawizna silniejsza na twardym, na miękkim silniej wyrażone kulawizny związane ze ścięgnami i mięśniami. Lonżowanie: jeśli kulawizna silniejsza gdy chora kończyna po zewnętrznej stronie to przemawia za ścięgnami lub mięśniami, jeśli zmienimy kierunek to może w ogóle nie kuleć. Patrzeć czy nie ustępuje z „rozgrzewaniem się” konia. Prowadzenie w kłusie w dół: silniejsza kulawizna jeśli schorzenie trzeszczki kopytowej, pod górę – kaletki międzyguzkowej lub mięśni prostowników. Cofanie: w ostrych procesach chorobowych okolicy łopatkowo-ramiennej – nie zgina tylko ciągnie za sobą; w chorobach przewlekłych ruch jest krótszy i szybszy niż zdrowej. Przesuwanie tylnej części ciała na boki – łatwiej przesunie się w kierunku chorej kończyny. Próba zginania stawów – próba włogaciznowa – przytrzymanie kilka minut – kulawizna się nasila jeśli przewlekłe schorzenia w tym stawie. Próba klinowa: klin Lungwitza 45* - chora kończyna na klin, zdrową podnosimy; ujemna jeśli koń stoi na kończynie pionowej mimo silnego przegięcia stawów; jeśli unikając przegięcia w pęcinie cofa ciało i ustawia kończynę pochyło to próba jest dodatnia – proces chorobowy w mięśniu międzykostnym, ścięgnach zginaczach palców lub trzeszczce.
- znieczulenia diagnostyczne: wykrycie bolesnego miejsca chorobowego; znieczulenie przewodowe nerwów, jam stawowych lub nasiękowe znieczulenie tkanek (4% polokainą)
- badanie specjalistyczne: Rtg, artroskopia, termografia, badanie bakteriologiczne, histopatologiczne
Uszkodzenie kopyta jest odpowiednikiem excoriatio innych części ciała. Narząd palcowy zwierząt domowych jest często narażony na uszkodzenia. Jest on odpowiednio wytrzymały do potrzeb danego zwierzęcia, ale ta wytrzymałość jest często przekraczana.
Przerwa w ciągłości puszki kopytowej (pionowa) – szczelina – fissura verticalis – zstępująca (uszkodzenie koronki) lub wstępująca (pęknięcie krawędzi podeszwy), może też być zupełna – gdy nie leczona. Aby wyleczyć wstępującą – nacięcie poprzeczne powyżej aż do rogu białego i podkowa. Szczelina może sięgać na różną głębokość:
- Szczelina powierzchowna – dotyczy ściany puszki rogowej – nie ma kulawizny, ale nie leczona może przejść w szczeliną głęboką – tu wystarcza drobny zabieg.
- Szczelina głęboka – fissura profunda - sięga do skóry właściwej (tworzywa kopytowego) –– tworzywo jest przez cały czas drażnione przez czynniki zewnętrzne – kulawizna. Skutkiem przerwy w ciągłości rogu sięgającej do tworzywa jest zapalenie tworzywa. Do wyleczenia potrzebne jest zdjęcie rogu.
Ciągłość rogu przerwana poprzecznie – rozpadlina – fissura horisontalis. Po uszkodzeniu koronki i oddzieleniu przez wysięk rogu a następnie samowyleczeniu – szczelina pozostaje i przemieszcza się w dół – jako ślad po przebytym zapaleniu tworzywa koronowego.
Przerwa w ciągłości rogu widoczna od strony podeszwowej:
- Dotyczy ściany puszki rogowej – pusta ściana – następstwo zapalenia ściany, może nie dawać kulawizny, ale po wniknięciu drobnoustrojów może dojść do zmian zapalnych. Leczenie polega na zdjęciu rogu.
- Na granicy linii białej i podeszwy – ściana oddzielona – siła odrywająca ścianę od tworzywa w linii białej – oderwaniu może ulec cała ściana.
- Szczelina podeszwy – ciągłość podeszwy przerwana
- Pusta podeszwa
Przyczyną przerw w ciągłości jest najczęściej działanie siły przekraczającej wytrzymałość rogu (urazy) – szczelina wstępująca, ściana oddzielona; przyczyną powstawania szczelin zstępujących są najczęściej uszkodzenia skóry okolicy koronki i korony. Puszka kopytowa jest wytworem warstwy rozrodczej naskórka. Polewa jest wytworem koronki a ściana jest wytworem korony. Uszkodzenia koronki lub korony – rany, proces zapalny, jeśli dojdzie do nadmiernego odczynu i ubytków – powstaje blizna – w tym miejscu nie dochodzi do tworzenia rogu – powstaje szczelina zstępująca. Nie wolno bagatelizować ran w okolicy korony i koronki.
U koni puste ściany występują rzadko. Puste podeszwy są częstsze niż pusta ściana. Puste ściany występują często u bydła na twardych podłożach. Pusta ściana i podeszwa jest śladem po przebytej chorobie: doszło do stłuczenia tworzywa – pękają naczynia i inne struktury, zapalenie, wysięk – oddziela on tworzywo od rogu. Gdy dojdzie do gojenia i produkcji nowej warstwy rogu – wysięk wysycha i pozostaje pusta przestrzeń. Przerwa w ciągłości może też być wynikiem działania człowieka – powstaje w sposób zamierzony – leczenie przez zdjęcie puszki kopytowej przy złamaniu wyrostka wyprostnego kości kopytowej; lub w sposób niezamierzony – przy kuciu – zagwożdżenie. Nagwożdżenie – koń sam wchodzi na gwóźdź.
Przy odrywaniu rogu siły łączące skórę właściwą i naskórek są tak duże, że naskórek nie schodzi cały – zostaje skóra właściwa i warstwa rozrodcza naskórka – tworzywo kopytowe. Siły łączące warstwę rozrodczą naskórka ze skórą właściwą są większe niż warstwę rozrodczą z kolczystą (z rogiem). Reakcją tworzywa kopytowego na uraz jest odczyn zapalny – zapalenie to może występować tylko w skórze właściwej (tylko ona jest unaczyniona). Gdy skóra reaguje zapalnie – uszkodzenie naskórka.
Przyczyny zapalenia tworzywa:
- uraz (zamknięte – brak przerwy w ciągłości – stłuczenie tworzywa – contusio cori solearis, lub otwarte – rany tworzywa podeszwy – vulnus solei)
- toksemia – np. histamina i ciała histaminopodobne powstające przy zatrzymaniu łożyska, toksyny z p.pok
- zaniedbania pielęgnacyjne
- zakażenia
- zatrat – uszkodzenie koronki kopyta, zagwożdżenie i nagwożdżenie
Obrażenie zamknięte – stłuczenie – głównie podeszwy, ale zdarzają się także stłuczenia tworzywa ściennego
Obrażenie otwarte – jego następstwem jest rana – uszkodzenie tkanek z widocznym przerwaniem powłoki wspólnej ciała, głównie w następstwie zatratu, lub przez ciało obce: przy podkuwaniu – zagwożdżenie, lub przypadkowym nadepnięciu na ciało obce – nagwożdżenie. Zagwożdżenie może być bezpośrednie (podkowiak rani tworzywo kopytowe) lub pośrednie (podkowiak wywiera nacisk na tworzywo kopytowe). Nagwożdżenie to rana kłuta, może jeszcze bez zakażenia. Oczyścić, zdjąć róg wokół podeszwy, odsłaniając tworzywo. Jodyna, Vagothyl, opatrunek.
Nie wszystkie nagwożdżenia będą miały taki sam skutek:
- nagwożdżenia w przedniej 1/3: tu tworzywo kopytowe i kość kopytowa oraz przyczep końcowy ścięgna m zginacza głębokiego palców
- w środkowej 1/3 tu róg strzałki lub boczny rowek strzałki – przez tworzywo i powieź podeszwową połączenie ze ścięgnem mm zginacza głębokiego palców, kaletką podścięgnową III członu palca i głębiej kość trzeszczki i staw kopytowy. To tzw. trójkąt niebezpieczeństwa - najniebezpieczniejsze nagwożdżenia
- tylna 1/3 – strzałka i cześć opuszkowa strzałki gąbczastej, głębiej pochewka ścięgna mm zginacza głębokiego palców
Podział zapaleń tworzywa kopytowego: pododermatitis
- jałowe
- spowodowane przez czynniki biologicznie czynne – głównie bakterie
· zapalenie wysiękowe – pododermatitis exsudativa – może być wysięk jałowy (surowiczy) – p.e.serosa lub ropny – p.e.purulenta – przy powikłaniach bakteryjnych – wygląd popłuczyn cementu (szaro-zielonkawy) i ma specyficzny zapach ze względu na obecność keratyny, która zawiera dużą ilość S; ropne może być powierzchowne lub głębokie i zazwyczaj jest ograniczone. Jałowe – gdy stłuczenie – przekroczenie wytrzymałości tworzywa i pęknięcie naczyń, wylewy do przestrzeni miedzykomórkowej – dotyczy ograniczonej powierzchni (circumscripta) i najczęściej powierzchowne (superficialis). Przy jałowym kulawizna jest I, II stopnia, puszka kopytowa cieplejsza lub nie, przy bakteryjnym – III stopnia i dużo cieplejsza puszka kopytowa. Jeśli całe tworzywo jest chore to po dołączeniu toksyn powstaje ochwat i obejmuje całe tworzywo i ściany. Tkliwość największa tam, gdzie tworzywo nie jest jeszcze oddzielone od rogu, bo tam największy stan zapalny. Pod wpływem zwiększania ilości wysięku wzrasta elastyczność rogu. Gromadzący się wysięk naciska na naczynia tworzywa (żylne) i prowadzi do martwicy tworzywa – pododermatitis necroticans. Możliwości odprężenia tworzywa – rozmiękanie rogu lub zrobienie ujścia dla wysięku.
· zapalenie o charakterze wytwórczym – np. rzekomy rak kopyta
Inne podziały:
- zapalenie ograniczone – obejmuje niewielką cześć tworzywa – p. circumscripta
- zapalenie rozlane – p.diffusa
- zapalenie powierzchowne – p. superficialis – wysięk gromadzi się między tworzywem a zrogowaciałymi komórkami naskórka. Zrobienie ujścia i dezynfekcja, opatrunek – bardzo szybka poprawa – 1 doba. Chemioterapia nie jest konieczna.
- zapalenie głębokie – p.profunda – wysięk gromadzi się w przestrzeniach miedzykomórkowych – odsłonić – zdjąć róg na całej powierzchni chorego tworzywa. Gdy stan ogólny zaburzony – podawać AB.
- zapalenie ostre – p.acuta
- zapalenie przewlekłe – p.chronica
- zapalenie nekrotyzujące – przewaga procesów obumierania – martwica tworzywa – necrosis cori solei
Rozpoznawanie zapaleń tworzywa: badanie kliniczne: deformacja (krwiak), chełbocąca, cieplejsza, bolesna. Wywiad: kiedy powstało, w jakich okolicznościach, czy był podkuwacz. Spadek apetytu, użytkowanie. Badanie ogólne: jeśli zapalenie bakteryjne: zaburzony stan ogólny: wzrost temperatury, wzmożone tętno, poty; jeśli jałowe to stan ogólny nieznacznie zaburzony. Badanie narządu ruchu w spoczynku: postawa – stosunek kończyn do tułowia: nieprawidłowa – np. z odwróceniem kończyn miednicznych – taka uroda; wymuszona – nabyta przez np. przechorowanie – zesztywnienie palców, zmieniona: wskutek bólu. Kulawizna: przy zapaleniu jałowym – I lub II stopnia, przy bakteryjnym III stopnia, jeśli głębokie, rozlane to nawet IV stopnia. Przy jałowym puszka kopytowa cieplejsza, przy bakteryjnym – gorąca. Wzmożone tętnienie tt dłoniowych, podeszwowych, kopyto przy omacywaniu tkliwe – najbardziej tam, gdzie tworzywo nie zostało jeszcze oddzielone od rogu. Przy ranach kopyta należy założyć opatrunek zmiękczający róg – bardziej elastyczny róg - dać możliwość rozprężenia tkance, by gromadzący się wysięk nie uciskał tak bardzo na naczynia – niedotlenienie i obumieranie. Dobrze zrobić dziurkę i umożliwić odpływ wysięku (miedzy tworzywem a zrogowaciałymi warstwami naskórka w zapaleniu ropnym powierzchownym, lub w przestrzeniach międzykomórkowych – w zapaleniu ropnym głębokim. Aby zapobiec martwicy – odsłonić tworzywo – zdjąć róg – więcej niż jest uszkodzone – tworzywo uwypukla się – jeśli doszliśmy do tworzywa to pojawią się krople krwi – jodyna, Vagothyl.
Przykładem rozlanego zapalenia tworzywa jest ochwat – zapalenie jałowe, ostre, powierzchowne, rozlane, wysiękowe, surowicze – Pododermatitis aseptica, acuta, exudativa, serosa, superficialis diffusa = laminitis (bo dotyczy głównie tworzywa ściennego – chore są blaszki tworzywa – lamellae – powinno być lamellitis?).
Przyczyny są głównie żywieniowe: nadmiar paszy wysokobiałkowej – przekarmienie (głównie motylkowe, zwłaszcza u zwierząt nieprzyzwyczajonych). Powodem jest nadmiar produktów przemian – głównie aminy powstające z dekarboksylacji AK – duża ilość raptownie wydzielonej histaminy lub ciał histaminopodobnych, które są mediatorem zapalenia – powodują wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych – działając na mięśniówkę gładką tętniczek przedwłosowatych – porażenie mięśniówki i rozszerzenie naczyń – zmniejsza się prędkość przepływu, wzrost przepuszczalności naczyń i przechodzenie płynu na zewnątrz łożyska naczyniowego. Też jeśli toczy się proces zapalny: obumarcie płodu, zatrzymanie łożyska – następuje rozkład dużych ilości białka.
Przyczyny mechaniczne? – boso po twardym podłożu, nadmierne obciążanie jednej kończyny przy procesie w drugiej, lub nagłe oziębienie rozgrzanego ciała zwierzęcia.
Rozwój choroby niezależnie od przyczyn taki sam: polega na oddzieleniu przez wysięk surowiczo-włóknikowy przedniej części, a niekiedy też całej puszki rogowej od tworzywa kopytowego, po czym stopniowa pionizacja kości kopytowej wynikająca z przyjmowania przez konia postawy ulgowej – obarczanie głównie tylnych części kopyt, szczególnie w ostrej fazie choroby
Objawy to niechęć do ruchu, zmuszony do ruchu posuwa się bardzo ostrożnie i niechętnie, powoli stawia małe kroczki. Pierwszym zasadniczym objawem jest kulawizna – claudicatio – brak równowagi miedzy fazą unoszenia i obarczania kończyny. Ochwat dotyczy z reguły dwóch kończyn, zwykle piersiowych – kończyny wysunięte są przedsiebnie aby obarczyć tylne części kopyt, zarówno w spoczynku jak i w ruchu. Przy ochwacie kończyn miednicznych są one bardziej podsunięte pod tułów, a kończyny przednie są ustawione podsiebnie. Mogą być poty. Wzrost temperatury ciała, wysokie tętno (80xmin), bardzo napięte, wyraźne, też wzrost tętnienia tętnic dłoniowych (lub podeszwowych); puszka rogowa ciepła; przy korekcji widoczna zmiana barwy rogu: woskowo-żółty za względu na przesączanie rogu jałowym surowiczym wysiękiem, różowy przy wynaczynieniu, czarne plamy – gdy ubytki zabrudzone ziemią; bolesność kopyt przy omacywaniu czułkami kopytowymi; jeśli koronka na przedniej ścianie zapadnięta to świadczy o przemieszczeniu kości kopytowej (wyrostek wyprostny przemieszcza się pod krawędź puszki kopytowej). Może dotyczyć wszystkich czterech kopyt, ale np. nie w ty samym stopniu. Żyły w tworzywie kopytowym nie mają zastawek. Nie obmacywać kopyt bo po co? a boli.
Rokowanie jest ostrożne.
Objawy ochwatu są ze strony kopyt, ale przyczyny leżą gdzie indziej – sprawdzić gdzie jest źródło toksyn – układ pokarmowy, rozrodczy – tu jest szansa na wdrożenie leczenia przyczynowego: sonda, płukanie żołądka – każda usunięta ilość ma znaczenie; środki przyspieszające perystaltykę, adsorbentia – węgiel drzewny w dużej ilości. Usunięcie zalegającego łożyska, lewarowanie treści.
Leczenie zapalenia tworzywa: tworzywo reaguje odczynem zapalnym – jednym z objawów jest obrzęk – powiększenie ilości płynu w przestrzeniach między warstwą rozrodczą a rogiem (powierzchowne) – wysięk, który wymaga przestrzeni – płyn musi się gdzieś pomieścić – obrzęknięte tworzywo nie ma miejsca – gdy przybywa płynu dochodzi do zamknięcia naczyń kopytowych i martwicy. Przy leczeniu pierwszą czynnością jest ścięcie części rogu, aby dać ujście gromadzącemu się wysiękowi by nie doszło do zamknięcia naczyń.
Leczenie: głównie przyczynowe: ochładzanie, bo w tworzywie zapalenie – obrzęk – ucisk – niedotlenienie. Woda daje możliwość rozprężenie rogu, nie wiadomo, czy chłód obkurcza naczynia skoro mięśniówka jest porażona. Leki przeciwzapalne: dawniej puszczano krew (musiał być szybki upust) lub stosowano diuretyki – groziło wstrząsem. Mechanizm: obkurczenie naczyń obwodowych bo hypowolemia – uwolnienie katecholamin z nadnerczy (oś przysadkowo-nadnerczowa), ACTH, adrenalina + glikosterydy wyrzucane z nadnerczy. Lepiej więc podać same przeciwzapalne – sterydy – bo tylko przedawkowanie lub długie stosowanie sterydów grozi ochwatem. Można też stosować niesterydowe. Przeciwbólowych – chyba nie ma potrzeby podawać dodatkowo – przeciwzapalne zmniejszają ból, a całkowite zniesienie bólu może pogorszyć sprawę. Ból łagodzi też usunięcie toksyn, zimno. Jeśli jest podkuty to zdjąć podkowę – ostrożnie, bo to dodatkowy ból. Ciężar konia zdrowego przenoszony jest przez krawędzie nośne dzięki blaszkom i połączeniu tworzywa ściennego i rogu – jeśli gromadzi się wysięk to osłabienie połączenia lub jego zniesienie – opadanie kości kopytowej. Aby zmniejszyć to ciśnienie (siła/jedn. powierzchni) zwiększyć powierzchnię podparcia – usunąć podkowę i ustawić na podłożu, które przyjmuje kształt kopyta – lub założyć opatrunek. Podkowę można zdjąć w poskromie po zawieszeniu na pasach – jak najkrócej i jak najdelikatniej. Ewentualnie, jeśli dobre podłoże to odroczyć.
Efektem ochwatu jest rozerwanie połączeń między kością kopytową a tworzywem i przemieszczenie kości kopytowej i jej uciskanie na tworzywo, zamknięcie naczyń i martwica tworzywa. Kopyto poochwatowe: deformacja, zmiana kąta – staje się ostrokończyste, zmniejszenie kąta ściany przedniej w stosunku do podeszwy, fałdowanie rogu ściennego - pierścienie, charakterystyczne pierścienie ochwatowe – z tyłu miedzy nimi coraz większe odległości, na ścianie przedniej małe odległości. Uwypuklenie podeszwy, najwyraźniejsze przed grotem strzałki, poszerzona linia biała (widać róg listewkowy od spodu) – powinna mieć 2-3 mm, a ma do 3 cm. Postawa pozostaje bez zmian, stan ogólny i reszta w normie, trudności z chodzeniem. Deformacja kości kopytowej – przekrój o kształcie sopelka z zagiętym wierzchołkiem ku górze, też za dużo tkanki zbitej – powinna być porowata, dziurawa. Ulega pionizacji. To są już skutki ochwatu. Wysięku już brak, na skutek przemieszczenia kości kopytowej ucisk jest w dwóch miejscach największy: na górze kości kopytowej, na wyrostku prostowniczym oraz na dole, na wierzchołku kości kopytowej. To wyjaśnia uwypuklenie podeszwy - przed grotem strzałki. Na przedniej powierzchni kopyta powstają pierścienie jako wynik ucisku tworzywa korony. Przestrzeń pomiędzy rogiem a tworzywem jest wypełniana przez róg biały. Na uwypuklonej podeszwie jest większe niż do tej pory ścieranie – cienki róg = słaba ochrona – zakażenia, urazy – przechodzi w ograniczone wysiękowe zapalenie tworzywa – pododermatitis purulenta circumscripta – lokalizacja zawsze w tym samym miejscu. Czas od zatrucia do zapalenia ropnego zależy od stopnia rotacji. Nawet bez udziału bakterii ucisk i niedotlenienie i powstaje pododermatitis necroticans circumscripta – półksiężyc martwego tworzywa na podeszwie przed grotem strzałki. Wtedy jak najszybciej odsłonić powierzchnię tworzywa bo stąd resorbcja toksyn i „nawroty ochwatu”. Tu już nie stosować okładów tylko odsłonięcie tworzywa – jeśli ono jeszcze jest to po 2 dniach będzie lepiej, jeśli go brak to doprowadzić do ziarninowania. Wszystkie to schorzenia mają szanse na powrót do zdrowia i w miarę użytkowania – rokowanie może być nawet pomyślne. Ale wynikiem ochwatu też zapalenie i przebudowa kości kopytowej – ostitis chronica. Leczenie ochwatu musi być szybkie, by nie doszło do martwicy tworzywa.
Zabiegi korekcyjne: obcinanie rogu z przedniej ściany kopyta i tylnej części podeszwy aby je poprawić. Róg biały narasta bo kość się rotuje czy może kość kopytowa się rotuje bo narasta róg biały z przodu nie mając prawidłowego nacisku? Może powinno się zdjąć przednią ścianę by umożliwić prawidłowe narastanie rogu od koronki?
Ochwat to zespół chorobowy, w którym klinicznie wyróżniamy osobne choroby:
- ochwat, czyli ostra faza – laminitis
- przemieszczenie kości kopytowej – rotatio (dislocatio) ossis ungulae
- przewlekłe zapalenie tworzywa – miejscowy ucisk na tworzywo
Zapalenie ropne: temperatura powyżej 38,9*C, kulawizna II *, kopyto gorące, wzmożone tętnienie tt dłoniowych lub podeszwowych, zwiększony obrys kopyta, bolesność. Boleć może tworzywo i okostna k.kopytowej, która łączy się z tworzywem. Mało jest tu tkanki podskórnej (okolica koronki i poduszeczka sprężysta). Otwieramy aby ropa wypłynęła i płuczemy antyseptykiem – tzw. korekcyjne wykonanie otworu – w celach diagnostycznych. Bez tego ropa idzie do góry i niszczy warstwy wyższe – tworzywo ścienne i okolice korony. Różnicowanie zapalenia ropnego ze złamaniem kości kopytowej: przy ropnym zapaleniu jest wzrost temperatury a przy złamaniu nie; przy zapaleniu jest tkliwość rozlana, przy złamaniu można nawet określić linię tkliwości.
Przetoki ropne:
- na granicy rogu i skóry – ropa z ogniska zapalnego nie znajdując ujścia (brak korekcyjnego zrobienia otworu) idzie do góry, odrywa róg i wypływa na granicy rogu i tworzywa
- ropne powierzchowne zapalenie tworzywa można traktować jako ropień kopyta – gdy czekamy aż sam przejdzie to przerwanie skóry, wylanie ropy i ziarninowanie. Tak samo przy zapaleniu ropnym głębokim, w którym powstają przetoki jako skutek znalezienia przez ropę miejsca ujścia.
Ropne ograniczone zapalenie tworzywa: postępowanie zależy od czasu jaki upłynął: gdy rana jest świeża – nie jest zakażona a jedynie zanieczyszczona (6-8 h) – zabijamy bakterie środkiem antyseptycznym; musimy oczyścić kanał – powiększyć ranę poza jej obrys. Jeśli rana jest starsza, pojawił się już ropny wysięk, duży ból, kulawizna III* to przy zapaleniu powierzchownym robimy mały otwór w środku strefy objętej zapaleniem, wprowadzamy kaniulę i przez nią jodynę lub 4% Vagothyl, potem opatrunek. Ciepłe kopyto – nie daje się jednoznacznie określić, że jest to zapalenie tworzywa. Tętnienie tt podeszwowych mówi tylko o tym, że proces zapalny toczy się poniżej; tkliwość występuje w różnych stanach zapalnych. Jeśli robimy otwór i wypływa płyn o barwie popłuczyn cementu to jest to zapalenie bakteryjne. Jeśli pojawia się tylko krew to jest to głębokie zapalenie tworzywa w stanie początkowym (nie zdążył się zebrać ropny płyn) lub nie jest to zapalenie tworzywa – tu działanie terapeutyczne ma także znaczenie rozpoznawcze. Scyntygrafia – wstrzykiwanie np. technetu promieniotwórczego i sprawdzanie gdzie jest większe przekrwienie – drogie, stosowane w przypadkach trudnych.
Głębokie zapalenie tworzywa – nie wystarcza zrobienie małej dziurki, trzeba odsłonić całe chore tworzywo – zdjąć róg z całej powierzchni. Stosujemy AB, okłady rozmiękczające i rozgrzewające oraz odsłonięcie tworzywa. Chemioterapia potrzebna przy złym stanie pacjenta, przy zakażeniu bakteryjnym. Przy okładzie rozmiękczającym (woda) – rozmiękanie rogu kopytowego i poprawa przy zapaleniu. Okład rozgrzewający – poprawa przy zapaleniu tworzywa a pogorszenie przy złamaniu kości kopytowej. W ropnym zapaleniu tworzywa okolica pęciny jest grubsza, zaburzony jest stan ogólny zwierzęcia. W miejscu najbardziej bolesnym robimy otwór aby nie doszło do zaburzeń w krążeniu mogących doprowadzić do martwicy. Stosujemy AB (strepto, penicylina) lub sulfonamidy. Rozmiękczamy róg okładem rozmiękczającym i antyseptycznym.
Rokowanie przy zapaleniu tworzywa jest pomyślne, wyjątkiem jest ochwat, gdzie może być zastrzeżone (zależnie od stopnia przemieszczenia kości) oraz w rzekomym raku (długie leczenie).
Skostnienie chrząstki kopytowej – głównie u koni pracujących długo na twardym terenie.
Martwica chrząstki kopytowej – przetoka w miejscu chrząstki – nieco powyżej koronki po bocznej stronie. Przetoki powyżej koronki powstają też przy ropnym zapaleniu kaletki kopytowej i ropnym zapaleniu stawu kopytowego oraz ropnym głębokim zapaleniu tworzywa.
...
jola_data