psp pytania i odpowiedzi.doc

PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE.

1.      CO TO JEST PARTIA POLITYCZNA?

Jest około 300 definicji.

* Najstarsza z 1770 roku – E. Burke’a – „partia jt zjednoczeniem ludzi, którzy wspólnym wysiłkiem dążą do osiągnięcia jakiegoś celu zbiorowego, co do którego, ze względu na jakąś specyficzną cechę lub wspólną im zasadę, są zgodni”. Jt to definicja idealistyczna, zawarta w normatywizmie.

* 1787 r. – James Madison – nie pisał o partii, używał pojęcia fakcja – „fakcja to zespół obywateli należących bądź do mniejszości, bądź do większości, którzy są złączeni i poruszeni przez wspólny bodziec namiętności lub interesów odmiennego od namiętności i interesów innych obywateli lub też od zagregowanego interesu społeczeństwa”.

* Wg ustawy o partiach politycznych: partia polityczna to dobrowolna organizacja, występująca pod określoną nazwą i stawiająca sobie za zadanie udział w życiu publicznym poprzez wywieranie wpływu metodami demokratycznymi na kształt polityki państwa lub sprawowaniu władzy publicznej.

* Wg Antoszewskiego i Herbuta: partia polityczna to dobrowolna organizacja uczestnicząca w wyborach oraz biorąca udział w selekcji kandydatów zasiadających następnie w ciałach legislacyjnych, a pośrednio również biorąca udział w selekcji kandydatów zajmujących później stanowiska w ciałach wykonawczych. W ten sposób partia polityczna daje wyraz swemu dążeniu do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej.

2.      FUNKCJA SPOŁECZNA PARTII POLITYCZNYCH.

Partie polityczne są traktowane często jako ogniwa pośredniczące pomiędzy strukturą społeczeństwa a państwa, organizacje III sektora. Im szerszy wachlarz tych organizacji, tym lepiej dla społeczeństwa obywatelskiego. Funkcja społeczna jest rezultatem zaadaptowania demokratycznej logiki rywalizacji politycznej opartej na idei odpowiedzialnych rządów przedstawicielskich, w praktyce przybierającej dominującą współcześnie formę reżimu politycznego o znamionach „demokracji wyborczej”. Oznacza to, że partie muszą być w mniejszym lub większym stopniu powiązane ze strukturą społeczeństwa, skoro wyborcza logika rywalizacji politycznej nakazuje im zapewnienie sobie poparcia przynajmniej części elektoratu. Realizacja funkcji społecznej sprowadza się do działań o ekspresywnym charakterze. Partia musi zaoferować masowemu wyborcy określoną tożsamość wyborczą, gdyż tylko w ten sposób może spełniać funkcję mobilizacyjną, czyniąc np. swój program wyborczy punktem odniesienia indywidualnej decyzji wyborczej. Co więcej, proces kształtowania się partii i systemu wyborczego w Europie Zachodniej opierał się na tworzeniu silnych sojuszy wyborczych między partią a określoną grupą społeczną, a apel programowy tej pierwszej był odbiciem interesów drugiej.

3.      FUNCJA PAŃSTWOWO – PUBLICZNĄ PARTII POLITYCZNYCH.

Zdobycie poparcia znacznej części elektoratu otwiera partii drogę do bezpośredniego udziału w państwowym procesie decyzyjnym, co umożliwia jej pełnienie funkcji państwowo – publicznej. Kontrolując określoną liczbę mandatów w parlamencie liderzy partyjni dążą do przechwycenia funkcji rządowych, czyli zapewnienia sobie udziału w procesie formowania gabinetu. Partia, która odniosła sukces w wyborach, dąży do maksymalizacji korzyści
w procesie tworzenia gabinetu, co z reguły oznacza zapewnienie sobie kontroli nad określonymi ministerstwami, ważnymi z punktu widzenia „partyjnych” założeń programowych, na których realizacji partii szczególnie zależy. Szczególną wartość dla partii ma zwłaszcza pozycja premiera jako szefa rządu. Jeżeli partia jest w stanie stworzyć jednopartyjny gabinet, a w dodatku dysponuje absolutną większością w parlamencie, to jej liderzy posiadają znaczny zakres swobody w kształtowaniu polityki państwa i obsadzaniu stanowisk publicznych. Jeżeli dominuje formuła rządów koalicyjnych, to fakt ten nakłada na liderów partyjnych ograniczenia, zmuszając do miarkowania swoich żądań i przystosowania się do „obowiązującego” mechanizmu negocjacyjnego. W grze politycznej na arenie przetargów koalicyjnych uczestniczą aktorzy o dość zróżnicowanym potencjale politycznym, oraz dysponujący określonym katalogiem preferencji co do możliwych i oczekiwanych rozstrzygnięć. Pojawiają się partie inicjujące z silniejszym poparciem wyborczym, stanowiące jądro koalicji i z reguły obsadzające najbardziej eksponowane stanowiska ministerialne oraz partie dopełniające o słabszym poparciu, które mogą przystąpić do koalicji, jeśli zostaną zaproszone przez inicjujące.

4.      FUNKCJA ORGANIZACYJNA PARTII POLITYCZNYCH.

Partii politycznej nie można rozpatrywać tylko i wyłącznie jako politycznego wyrazu istniejących podziałów społecznych. Chcąc realizować określone funkcje społeczne czy państwowo – publiczne liderzy partyjni muszą dbać o zdolności organizacyjne partii. Chodzi przede wszystkim o zagwarantowanie ciągłości istnienia w życiu politycznym. Z tego względu każda partia jako organizacja musi rozwinąć strategie pozwalające jej na zredukowanie ryzyka płynącego z „zewnątrz” (np. efekt zmian w strukturze społeczeństwa)
i w rezultacie zapewniające przetrwanie. Warunkiem utrzymania wysokiego poziomu rywalizacyjności partii na arenie wyborczej i parlamentarno – gabinetowej jest zachowanie sprawności organizacyjnej, która umożliwia partiom skuteczne sprawowanie kontroli otoczenia, zwłaszcza społecznego, wyrażające się w zdolności zarówno do pasywnego (reaktywnego zachowania) jak i aktywnego (inicjatywnego zachowania) adaptowania się
do nowych warunków.

5.      PARTIA POLITYCZNA JAKO OGNIWO PARTYCYPACYJNE.

Podmiotem jt wyborca, który bierze udział w procesie rządzenia poprzez wywieranie wpływu zarówno na program wyborczy, jak i nominacje kandydatów przystępujących później do rywalizacji wyborczej. Jt to uczestnictwo bierne (gdy partia reprezentuje wyborcę
na określonych forach) i czynne (wyborca angażuje się w działalność partii, lub gdy oddaje
na nią głos). Dzięki temu mogą potem zrealizować zasadę odpowiedzialności politycznej deputowanych piastujących funkcje publiczne. Podstawową formą odpowiedzialności
jt zweryfikowanie polityka podczas następnej elekcji. Ten typ ogniwa stanowi cechę charakterystyczną partii mocno związanych z określoną grupą społeczną oraz charakteryzujących się wewnątrzpartyjną procedurą decyzyjną.

6.      PARTIA POLITYCZNA JAKO OGNIWO WYBORCZE.

W tym typie ogniwa podmiotem jt elita partyjna. To ona ma pod ścisłą kontrolą cały proces wyborczy, który w zasadzie nie kończy się wraz z rozdaniem mandatów, lecz trwa permanentnie. Partia jt swego rodzaju „wehikułem”, dzięki któremu porusza się elita partyjna. Chodzi o to, że liderzy partyjni biorą udział w nominowaniu kandydatów przystępujących
do walki wyborczej, kontrolują przebieg kampanii, następnie sprawdzają reprezentantów zasiadających w ciałach przedstawicielskich pod kątem realizacji programu partii oraz czy
są wobec niej lojalni. Wyciskają z nich co najlepsze, a w zamian za to on jest dla nich
siłą napędową. Gdy stwierdzona zostaje nieprawidłowość w postępowaniu któregoś 
z deputowanych, liderzy mogą wykluczyć go z klubu a nawet z partii.

7.      PARTIA POLITYCZNA JAKO OGNIWO KLIENTELISTYCZNE.

Jt to dość specyficzny typ ogniwa łączącego partię z elektoratem. Jedynym celem partii
jt zdobycie głosów wyborców w zamian za realizację postulatów przez nich zgłaszanych,
lub spełnienie oczekiwań dotyczących awansu tych osób. Relacja pomiędzy patronem
a klientem to tzw. diada. Role mogą się zamieniać. Patron może być klientem i odwrotnie. Partia tworzy klientelę wyborczą, która pod względem składu jt dosyć przypadkowa, czyli nie jt to jakaś jednorodna grupa społeczna, leczy wyborcy, którzy głosują w zamian za spełnienie oczekiwanych korzyści. Taka partia nie ma własnej bazy wyborczej, kształtuje ją podczas kampanii wyborczej.

8.      GENETYCZNY MODEL POWSTAWANIA PARTII WG DUVERGERA.

Powstał w 1954 roku. Duvergere podjął się próby wyjaśnienia i zinterpretowania procesu kształtowania się pierwszych partii politycznych w Europie na przełomie XIX i XX wieku.
W jego koncepcji pojawiło się rozróżnienie pomiędzy partiami wewnętrznie tworzonymi przez ustabilizowane elity polityczne, a więc ukształtowanymi na forum istniejących wówczas parlamentów, w warunkach nie istnienia powszechnego prawa wyborczego (uwagę tę można odnieść do brytyjskich Wigów i Torysów) a partiami zewnętrznie tworzonymi, będącymi pierwotnie formą organizacji grup społecznych, pozbawionych praw politycznych
i plasujących się z konieczności poza głównym nurtem rywalizacji politycznej – jak rodzące się partie liberalne czy lewicowe. Z chwilą pojawienia się powszechnego prawa wyborczego partie wew. tworzone zostały zmuszone do wyjścia z parlamentu i kreacji terenowych struktur partyjnych, które w Anglii pozwoliły na utworzenie Partii Konserwatywnej (Torysi) i Partii Pracy (Wigowie). Partie wew. tworzone i partie zewn. tworzone to typy idealne. W praktyce oba rodzaje instytucjonalizacji przeplatały się. Dodatkowo Duvergere swoje stanowisko uzupełnia kilkoma zastrzeżeniami dot. procesu instytucjonalizacji partii politycznych. Mówi, że określając rodzaj instytucjonalizacji partii należy wziąć pod uwagę poziom terytorialnej penetracji oraz terytorialnego rozproszenia. Jeżeli terytorialna penetracja jt wyższa to mamy do czynienia z przewagą formuły partii wew. tworzonej, gdyż to struktura centralna (obecna w parlamencie) kontroluje postępującą kreację struktur terenowych. W wariancie terytorialnego rozproszenia mamy do czynienia z sytuacją, w której ogniwa lokalne powstają spontanicznie i niezależnie od siebie, często nawet nie komunikując się między sobą.
W określonym momencie ich rozwój doprowadza do zjednoczeniowego porozumienia pomiędzy nimi i powołania ogniwa ogólnokrajowego. Ważne jt też istnienie lub brak „zewnętrznej” instytucji sponsorującej. Niektóre partie powstały z inicjatywy organizacji „zewnętrznych” i miały być przede wszystkim gwarantem na arenie politycznej określonych interesów sektoralnych. Kościół traktował wyznaniowe partie jako polityczną formę organizacji i „odizolowania” określonej części elektoratu od reszty społeczeństwa (Holandia, Belgia). Podobnego charakteru nabrały relacje pomiędzy partiami socjaldemokratycznymi
a związkami zawodowymi (Wielka Brytania, Norwegia). „Sponsoring” powoduje,
że lojalność partyjna ma pośredni charakter – członek partii identyfikuje się przede wszystkim ze „sponsorem”, „sponsor” ma duży wpływ na przebieg procesu decyzyjnego
i niejednokrotnie decyduje o obsadzie najważniejszych stanowisk, wreszcie przy „sponsorze” powstaje tzw. otwarty model partii i nie wiadomo, gdzie się ona zaczyna a gdzie kończy jako organizacje. Równie ważnym czynnikiem jest także sposób finansowania partii. Organizacje oparte na istnieniu zewnętrznego „sponsora” traktowały go również jako główne źródło finansowania kampanii wyborczej, co czyniło je jeszcze bardziej zależnymi politycznie.
Z kolei organizacje typu zamkniętego, ograniczające do minimum wpływ struktur zewnętrznych i gwarantujące dominującą pozycję z reguły grupom parlamentarnym, korzystały z różnych źródeł finansowania. To z kolei powodowało dalsze ograniczanie wpływów zewnętrznych. Po 1945 roku utrwaliła się w krajach Europy Zachodniej tendencja do finansowania kampanii wyborczej przez państwo, co uniezależniło je w dużym stopniu
od grup interesu i osłabiło znaczenie członków partii (wpływy ze składek członkowskich mają drugorzędne znaczenie).

9.      ETAPY PROCESU INSTYTUCJONALIZACJI PARTII POLITYCZNEJ.

- partie notabli;

- powstanie partii chadeckich w drugiej połowie XIX wieku;

- relacje pomiędzy instytucjami a organizacjami;

- instytucje mają dużą inercję. Wg Huntingtona występują 4 etapy konsolidacji:

- frakcjonalizacja – oznacza sytuację, w której w obrębie wspólnoty społecznej zaczynają pojawiać się luźne stronnictwa polityczne (kliki),

- polaryzacja poglądów – związana jest z poszukiwaniami elit zorientowanymi na zdobycie szerszego poparcia społecznego,

- ekspansja – liderzy starają się dokonać strukturalizacji spolaryzowanych rzesz zwolenników swojej opcji. W tym celu podejmowane są próby powołania organizacji o masowych charakterze,

- proces instytucjonalizacji organizacji partyjnych – dokonuje się wraz z ukształtowaniem się systemu partyjnego.

Instytucjonalizacja partii to bardzo głębokie zjawisko. Kuleje ono w Polsce, co widać na przykładzie częstej zmiany szyldów przez partie polityczne. Nie polega ono tylko na nadaniu statutu i zarejestrowaniu partii. Instytucja to szereg powtarzalnych sytuacji. Jt to wzorzec, który nosimy w głowach. Jt jedna instytucja i wiele organizacji, z 3 wyjątkami: kościół, armia i biurokracja.

10.  OMÓW DWA WYMIARY OCENY ROZMIARU PROCESU INSTYTUCJONALIZACJI PARTII.

Wg Panebianco partia osiąga dojrzałość w następujących wymiarach:

a)      autonomii organizacyjnej wobec środowiska

b)     poziomu systemowości.

Ad a). Autonomia ma miejsce wówczas, gdy partia jest w stanie kontrolować proces wymiany dóbr i usług zachodzący pomiędzy nią a środowiskiem. Partia musi korzystać
z różnorodnych zasileń zewnętrznych. Oddziaływania, którym jt w związku z tym poddawana, zacierają niekiedy jej granice, prowadząc do symbiozy z innymi organizacjami. Partia jt autonomiczna, gdy proces wymiany w większości przypadków przebiega wg reguł dyktowanych przez partię.

Ad b). Poziom systemowości odnosi się do wewnętrznej spoistości organizacyjnej partii. Składają się nań następujące czynniki: natężenie konkurencji wewnętrznej, poziom konkurencji międzypartyjnej, wielkość organizacji oraz istnienie wewnętrznej zgodności co do celów. Systemowość maleje, gdy wzrasta rozmiar organizacji, wewnętrzne stronnictwa cieszą się wysoką autonomią i gdy brak jt zgodności co do celów strategicznych a także istnieje osłabienie konkurencji międzypartyjnej. Systemowość rośnie, gdy nasilają się więzy współzależności między grupami wewnętrznymi, a to przynosi partii szereg korzyści. Intensyfikacji ulegają choćby kontakty wew., chętniej przestrzega się norm organizacyjnych, a członkowie organizacji podkreślają fakt należenia do niej.

11.  PIĘĆ WSKAŹNIKÓW ZAKRESU INSTYTUCJONALIZACJI PARTII.

Instytucjonalizacja może być interpretowana jako stan lub własność. Identyfikuje się wówczas istnienie stałych wzorów działania charakteryzujących tych uczestników życia politycznego, którzy się ze zinstytucjonalizowaną partią identyfikują. Instytucjonalizacja stanowi konglomerat elementów subiektywnych (świadomościowych) i obiektywnych
(np. czas istnienia partii). Panebianco proponuje 5 wskaźników pomiaru obiektywnych, czyli formalnych organizacyjnych atrybutów partii:

- stopień rozwoju centralnej organizacji parlamentarnej. Istnienie tak silnego ośrodka oznacza rozwój scentralizowanego aparatu administracyjnego zdolnego koordynować funkcjonowanie całej organizacji;

- stopień homogeniczności terytorialnych struktur organizacyjnych. Jt on wysoki,
gdy z przyczyn statutowych porządek poszczególnych lokalnych struktur partii buduje się, stosując te same zasady. Centrala partii wysoko zinstytucjonalizowanej przypomina sztab
a oddziały komórki liniowe. Partie słabo zinstytucjonalizowane przypominają firmy matki, wokół których funkcjonują organizacje afiliowane, korzystające głownie z ich szyldu. One budują swój wewnętrzny porządek w mniej lub bardziej dowolny sposób;

- źródła finansowania partii. Partie zinstytucjonalizowane zaopatrują się w zasoby finansowe w różny sposób. Zróżnicowanie to uniezależnia je od organizacje sponsorujących. Istotne
jt też to, w jakim zakresie partia jt finansowana ze środków publicznych, ponieważ sposób wydatkowania środków ze źródeł budżetowych może być lepiej kontrolowany i poddawany ocenie publicznej;

- powiązania partii z organizacjami niepartyjnymi. Partie zinstytucjonalizowane cieszą się pozycją rozgrywającego w tzw. parakoalicjach. Podporządkowują sobie organizacje grup interesu, np. związki zawodowe czy organizacje pracodawców;

- poziom adekwatności pomiędzy regulacjami statutowymi projektującymi wewnętrzną strukturę partii a faktycznym układem wpływów. Ten wskaźnik mówi czy partia ma model zamknięty czy otwarty. Partie zamknięte są bardziej zinstytucjonalizowane, przez co trudniej przebić się tam liderom grup interesu, zaś w partiach otwartych łatwiej liderzy grup interesu mogą realizować swe strategie.

12.  SCHARAKTERYZUJ CECHY PARTII MASOWYCH.

Lata świetności to okres od 1880 do 1960 roku. Partie te były zorientowane na absorbowanie elektoratu masowego, a ich szybki rozwój związany był z rozpowszechnieniem praw wyborczych, o które same zresztą walczyły. Partie masowe spełniały funkcję ekspresywną – integracyjną i masowej mobilizacji – ich zasadniczym celem było dążenie do zdobycia kontroli nad rynkiem wyborczym. Centralną rolę w tych partiach odgrywał aparat partyjny – zbiurokratyzowany, hierarchiczny, rozbudowany, spersonalizowany. Drogi awansu w partiach masowych przypominały drogi awansu w biurokracji poprzez forsowanie poszczególnych szczebli organizacyjnych przez działaczy partyjnych. Partie te rozwinęły wyspecjalizowane komórki. Taki rozwój był niezbędny choćby z tego powodu, że te partie posiadały masowych członków, którzy odprowadzali składki będące źródłem utrzymania partii. Partie te inicjowały w rozwój przybudówek młodzieżowych i kobiecych, starając się zagospodarować w pełni swój elektorat. Partie masowe określamy czasem mianem „partii wyznawców”. Apelowały one do elektoratu odwołując się do doktryn, które to doktryny aspirowały do całościowej interpretacji świata, przybierającej postać ideologii.

13.  SCHARAKTERYZUJ CECHY PARTII WYBORCZYCH.

Tzw. catch-all parties. Powstały w wyniku transformacji modelu partii masowej w latach 60. XX wieku. Osłabły orientacje klasowe. Najważniejszym celem stało się pozyskanie głosu, nie absorbowanie wyborcy rzeczami skrajnymi, drażniącymi. Partie otworzyły swój elektorat. Centralną rolę odgrywają elity partyjne – „odchudzanie” biurokracji, wsparte działaniami profesjonalistów, pomagających przeprowadzić skuteczne akcje wyborcze, oraz ekspertów, których wiedza jt wykorzystywana do badania poszczególnych nisz elektoratu i na podstawie otrzymanych wyników do pozycjonowania elektoratu. Partie te zorientowane są na elektorat opinii – nie są zainteresowane zwróceniem uwagi elektoratu klasowego – bo tak zaczyna znikać – ale są zorientowane na zwrócenie uwagi opinii publicznej. Partia musi być widoczna. Partie te zaczęły być również ściślej kontrolowane przez administrację państwową, zwłaszcza ich finansowanie oraz ideologia jaką głosiły. Zaczęły rozwijać się po wojnie, gdy
w większości europejskich krajów zakazano nawoływania do nienawiści o podłożu rasowym, klasowym i etnicznym. Jednocześnie partie zaczęły być subsydiowane z zasobów państwa.

14.  SCHARAKTERYZUJ PRZYCZYNY TRANSFORMACJI MODELU PARTII.

Transformacja modelu partii w stronę partii kartelu jt związana z założeniem, że obecny kształt, funkcje i rola, jakie wypełniają partie w systemie politycznym wynikają
z profesjonalizacji ich działań. Z jednej strony, stają się one wysoce złożone pod względem technicznym, a z drugiej wykazują pod względem organizacyjnym pewne symptomy konwergencji modelu partii masowej albo wyborczej. Tego typu partie mają bardzo ograniczoną, formalną strukturę członkowską. Dodatkowo są mocno uzależnione od stanu swoich zasobów. Centralną rolę odgrywają w nich wyspecjalizowane grupy polityków
i profesjonalnych menedżerów. Ewolucja modelu partii jt ściśle związana z procesem personalizacji władzy. Przyczyną tego stanu rzeczy jt pojawiające się zjawisko wzmocnienia organizacyjnych uprawnień grupy liderów, które towarzyszy wzrastającej profesjonalizacji działań partii, co stanowi istotny element w kampanii wyborczej. Grupy liderów partyjnych niejednokrotnie znajdują silne oparcie w grupach interesu, co ułatwia finansowanie partyjnych kampanii wyborczych i penetrowanie elektoratu. Grupy interesu, zwłaszcza ekonomiczne, posiadając sprawny aparat organizacyjny i strukturyzując część elektoratu stają się dla wielu partii istotnym źródłem dostarczania głosów wyborczych.

Kategorie partii kadrowej, masowej, wyborczej i kartelu to jedynie pewne typy idealne
i w rzeczywistości trudno byłoby wskazać na konkretne partie, które pasowałyby do jednego z nich. Najczęściej spotykamy ugrupowania mające cechy będące kombinacją tych modeli. Partie mogą różnić się między sobą pod względem stopnia zaawansowania procesów transformacyjnych (ewolucja partii). Przygotowują więc strategie polityczne biorąc pod uwagę kontekst społeczny i instytucjonalny w jakim przyszło im rywalizować. Partie z reguły bardzo niechętnie dokonują zmian w płaszczyźnie organizacyjnej i dlatego wiele strukturalnych cech typowych dla partii masowej zostaje zachowywanych i w konsekwencji są wykorzystywane w nowej, zmodernizowanej formie.

15.  (skreślone)

16.  WSKAŻ TRZY KRYTERIA, NA PODSTAWIE KTÓRYCH WYODRĘBNIA SIĘ TZW. RODZINY PARTII POLITYCZNYCH.

1)     kryterium genetyczne – używając tego kryterium do wyodrębnienia określonej rodziny partii odnosić się będziemy do podobieństw pomiędzy partiami, które ukształtowane zostały przez zbliżone warunki ich powstawania, a dokładniej procesu ich instytucjonalizacji. Do takich warunków środowiskowych należy zaliczyć zespół parametrów, który towarzyszył rewolucji przemysłowej, a którego efektem było wyłonienie się zasadniczej osi polaryzacji partyjnej od lewicy do prawicy;

2)     kryterium materialne (programowe) – jego wykorzystanie umożliwia konkretyzację cech, które sprawiają, że partię zaliczamy do którejś z rodzin. To kryterium pozwala również na analizowanie konfliktów wewnątrzblokowych w obrębie lewicy i w obrębie prawicy. Kryterium temu mogły jednak unikać partie populistyczne, które mają skłonność do „podążania za elektoratem” i dopasowywania do niego kwestii programowych;

3)     kryterium organizacyjne – wg niego bierzemy pod uwagę to, jak poszczególne partie orientują się na zbliżenie do podobnych sobie elit partyjnych z innych krajów, co zwykle czynią w obrębie międzynarodówek i frakcji transnarodowych. We współczesnej UE kryterium to można stosować analizując przynależność poszczególnych partii do frakcji działających w Parlamencie Europejskim: PES (Partia Europejskich Socjalistów), EPL (Europejska Partia Ludowa – chadecy) i Europejscy Liberalni Demokraci i Reformiści.

17.  RODZINA PARTII KOMUNISTYCZNYCH.

We wszystkich krajach tzw. bloku wschodniego panowała wiodąca cecha, a więc zdecydowana, obwarowana zasadami ustrojowymi dominacja partii komunistycznej, która nie ulegała znaczącym modyfikacjom. Do końca lat 70. w demokracjach zachodnich partie komunistyczne postulowały o zerwanie z porządkiem kapitalistycznym i jawnie sympatyzowały z komunistycznymi partiami Europy Wschodniej. Np.: włoska PCI, francuska PCF, portugalska PCP i grecka KKE. Do dziś najbardziej rewolucyjna w poglądach jt grecka KKE. Partie komunistyczne (od początku lat 80) w Europie Zachodniej zaczęły przeżywać głęboki kryzys związany z erozją realnego socjalizmu na wschodzie Europy. W rodzinie tych partii doszło do podziału. Część z nich, np. PCF pozostała przy swej marksistowskiej rewolucyjności (twardogłowi), natomiast PCI i PCP ewoluowały w kierunku eurokomunizmu. Z PCI powstało PDS, które utworzyło koalicję „Drzewo Oliwne” i rządzi
z chadekami. Eurokomuniści zrezygnowali z postulatu rewolucji. Te partie orientują się na demokrację parlamentarną, nie wyznaczając sobie celu w postaci wprowadzenia dyktatury proletariatu. Mówią jedynie, że metodą legalnych i drobnych reform można zmierzać
w kierunku alternatywnego ustroju. Zwycięstwo nie będzie oznaczać likwidacji pluralizmu politycznego, zaś system rządów miałby mieć charakter ateistyczny z wyraźną orientacją egalitarną i etatystyczną.

18.  RODZINA PARTII SOCJALDEMOKRATYCZNYCH.

2 etapy ich rozwoju przypadły na II połowę XIX wieku i początek XX wieku oraz okres po II Wojnie Światowej. Są to partie parlamentarne, które od początku swojego powstania deklarowały dążenie do wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego. Bardzo szybko zaakceptowały logikę rywalizacji wyborczej porzucając konfrontacyjny styl, charakterystyczny dla komunistów. Do ich rozwoju przyczyniły się również bliskie związki socjalistów z liderami początkowo nielegalnych związków zawodowych. W tym sensie mówi się często, że socjaldemokraci i lewicowe ruchy związkowe w Europie to bliźnięta syjamskie. Ważnymi elementami ideologii są postulaty pluralizmu politycznego i demokracji oraz antykomunizm.  Elementy programu to: akceptacja rywalizacji rynkowej, prawna ochrona indywidualizmu, doniosłość własności i przedsiębiorczości prywatnej, potrzeba utrzymania ograniczonej i zdecentralizowanej formy państwa bezpieczeństwa socjalnego, orientacja proekologiczna. Partie te charakteryzuje 5 rodzajów cech o walorze systemowym:

a) z całą konsekwencją akceptują demokrację reprezentatywną, są dobrze zakorzenione
w świadomości wyborców, są aktywnym podmiotem aren wyborczych i parlamentarnych,...