dedal_09_86_list_do_polaka.pdf

List do m³odego Polaka

Polak, katolik, ¯yd

i rz¹d skutecznie stosowana przez lata w podzie-

lonej przez zabory Polsce nie mia³a czasu na zanie-

chanie jej dzia³ania w okresie miêdzywojennego

dwudziestolecia. Okupacja hitlerowska jeszcze

bardziej te zasadê umocni³a, a istnienie nie suwe-

rennej Polski po II wojnie niczego w myleniu Po-

laków nie zmieni³o. W powszechnym przekonaniu

do dzi w Polsce rz¹dz¹ obcy. Kielce roku 1946 nie

by³y dla ¯ydów zbyt dobrym miejscem. Wojna siê

nie skoñczy³a, ludzie nie byli w stanie odnaleæ

grobów ani cia³ swoich bliskich. Dla tych, którzy

walczyli z kolejn¹ okupacj¹ ¯ydzi nawet mówi¹cy

po polsku kojarzyli siê z sowietami i w³adz¹ na-

rzucon¹ przez bolszewików. Mamy rok 2006, od

tamtych wydarzeñ mija 60 lat, pytanie które sta-

wiam dzisiaj brzmi co mamy zrobiæ z nasz¹ pa-

miêci¹, t¹ zbiorow¹ i t¹ indywidualn¹. Twierdzê,

¿e nie wolno dopuciæ do tego, aby oczekiwaæ od

Kielczan postawy nieustaj¹cej pokuty i bicia siê

w piersi za grzechy nie swoje.

Jak s¹dzê rzecz pierwsza to edukacja, ale nie

moralizowanie. Nic tak nie irytuje, jak powszech-

na próba traktowania Polaków jak osób niedoro-

zwiniêtych. Z pozycji ex katedra nigdy nie uda³o

siê namówiæ rodaków do zachowañ postrzeganych

jako cywilizowane. Ci, którzy nauczaj¹ si³¹ rzeczy

wiêc winni to czyniæ z pozycji szacunku dla eduko-

wanych. Przez dziesiêciolecia zabrak³o moralizato-

rom i nauczycielom mi³oci. Ogromna rola spoczy-

wa na kociele katolickim w Polsce, boæ przecie¿

paradoksalnie gesty Papie¿a Polaka wszêdzie od-

czytywane zgodnie z Jego intencj¹ tutaj w ojczy-

nie wielkiego rodaka bywaj¹ kontestowane a ich

interpretacja przeinaczana.

Byæ ¯ydem w Polsce? Byæ Polakiem w Polsce?

Trudno. Ca³a moja wiedza w tej materii sk³ada siê

wy³¹cznie z bólu. No bo jak udowodniæ, ¿e siê ma

czyste intencje, ¿e sk³adam siê wy³¹cznie z mi³oci.

Mówi¹ my ju¿ znamy to wasze ¿ydowskie gada-

nie, niby dobry, ale w rodku myli tylko o jednym,

jak tu oszukaæ, jak wywieæ w pole.

Wojna, nie dawa³a ludziom zbyt wielkich mo¿-

liwoci wyboru, nie pozwala³a na lekcje etycznej

edukacji. Granica nie przebiega³a miêdzy nacjami.

Byli li Polacy, byli niedoskonali ¯ydzi, zdarzali

siê dobrzy Niemcy.

Fakt dowiadczenia minionych pokoleñ nie by-

³y w tej historii najlepsze. Przywo³ywanie postaci

z galerii historii nietrafne, bo to i sytuacja by³a in-

na i ludzie nie ci. Powiedzia³em kiedy w radio

byæ Polakiem tutaj trudno, byæ ¯ydem trudno, ale

byæ jednym i drugim w jednym ciele straszne. Jak

w tym dowcipie rabin czyta i komentuje fragment

piêcioksiêgu, mówi¹c wszyscy stworzeni jestemy

na podobieñstwo Pana, na to garbaty ¯yd pyta, jak

to, a ja? wietnie jak na garbatego odpowiada

rabin. I we siê t³umacz, ¿e nie jeste garbaty.

Prawda chyba jest taka, w momencie, gdy ma

siê do czynienia z ludzk¹ bied¹ i u³omnoci¹, do-

tkniêty ni¹ nigdy nie szuka przyczyn swoich pro-

blemów w sobie samym, najprociej jest zwaliæ wi-

nê za w³asne k³opoty na kogo drugiego. ¯yd

w tym momencie jest idealny, nie ma go w pobli-

¿u, jest niesprecyzowany, niewidoczny, pasuje jak

ula³ na alibi dla cudzego nieszczêcia. Najtrudniej

t³umaczyæ dlaczego siê co lub kogo kocha. No bo

jak to powiedzieæ, aby unikn¹æ bana³u. Jêzyk by-

wa pos³uszny tylko w momencie zagro¿enia, tylko

w chwili w której dokonujesz wyboru mo¿esz po-

wiedzieæ przekonywuj¹co o swoim bólu.

Codziennoæ jest k³opotliwa, bo co powiesz ko-

mu, kto na widok mojej twarzy na ulicy nie umie

ukryæ zaskoczenia widokiem. T³umaczenie wspól-

noty losów histori¹ jest te¿ o tyle nietrafne, ¿e co-

dziennoæ ma nad histori¹ przewagê. Dzianie siê

tu i teraz jest o wiele silniejsze, ni¿ próba przywo-

³ywania zdarzeñ odleg³ych. Polscy ¯ydzi zawsze

musieli siê t³umaczyæ ze swojej niefortunnej mi³o-

ci do widoków, które zabierali ze sob¹, gdy uda-

wali siê na kolejn¹ w swoim ¿yciu tu³aczkê.

Przez dziesiêciolecia Polacy nie czuli siê w Pol-

sce jak u siebie w domu. £aciñska zasada dziel

A. Rozenfeld na spotkaniu autorskim.

Dlatego, to co mówiê skierowane jest do m³ode-

go pokolenia Polaków. Narody które trac¹ pamiêæ,

trac¹ korzenie. Narody, które pamiêæ hoduj¹ trac¹

szansê na m¹dr¹ przysz³oæ. M³odzi Polacy nie

bardzo wiedz¹ jak wygl¹da prawdziwy ¯yd. Zale-

waj¹ca pó³ki ksiêgarskie i kioski z gazetami litera-

tura edukuj¹ca w tej materii jest niskiego lotu

i wprowadzaj¹ca w b³¹d. Pisz¹cy te s³owa nie ma

haczykowatego nosa, nie nosi pejsów a z moich ust

nie wydziela siê odór czosnku. Poza tym ca³y czas

ta nieznona tematyka zastêpcza. Od lat powra-

caj¹ce z³owrogie echo protoko³ów mêdrców syjo-

nu, wygolone g³owy w skórzanych spodniach,

obrzydliwe napisy na murach polskich domów.

Nie uwa¿am polskiej spo³ecznoci za szczególnie

ksenofobiczn¹, ale zabawne, ¿e bardzo wielu nadal

ze zdziwieniem reaguje na wiadomoæ, ¿e i Matka

Boska i Pan Jezus byli ¯ydami.

Polak? Katolik? ¯yd? jak wielka musi byæ za-

wartoæ tych trzech skojarzeñ, skoro wywo³uje od

dziesiêcioleci tak wielkie emocje. Nie spodziewam siê

po blinich niczego dobrego. Ta filozofia pomaga mi

na co dzieñ. Ka¿dego dnia otwieram ze zdziwienia

szeroko oczy, bo ka¿dego dnia spotyka mnie niespo-

dzianka. Poniewa¿ nie oczekujê niczego mi³ego, nie-

mal codziennie blini zaskakuj¹ mnie pozytywnie.

A to jaka nieoczekiwana rozmowa, a to odwzaje-

mniony umiech. Warszawa Nowy wiat naprze-

ciwko idzie facet z tak smêtn¹ twarz¹, ¿e nic, tylko

na jego widok mo¿na iæ siê powiesiæ. Panie, mówiê,

umiechnij siê pan, nie ma ju¿ Zwi¹zku Radzieckie-

go, zaczepiony baranieje i wykrzykuje o Jezus, Ma-

ria. Te¿ ¯ydzi, chcia³oby siê powiedzieæ. W ogóle byæ

jest bardzo trudno. Bo tyle nas zaskakuje, bo tyle,

ci¹gle wiêcej wymaga od nas zwariowany wiat.

O tym, ¿e jestem inny dowiedzia³em siê w dzie-

ciñstwie. Gdy przychodzi³em do domu z rozkwaszo-

nym nosem ojciec mnie la³ za to, ¿e siê dawa³em biæ.

Szybko musia³em siê nauczyæ oddawaæ. Trudno jed-

nak biæ siê z ca³ym wiatem. Zrozumia³em wtedy, ¿e

aby nie byæ bitym trzeba umieæ wiêcej od innych.

Trzeba byæ potrzebnym. Gdy inni czego nie wie-

dzieli przychodzili pytaæ i wtedy, gdy umia³em od-

powiedzieæ przestano mnie zaczepiaæ. Zrozumia³em,

¿e byæ ¯ydem znaczy umieæ odpowiadaæ na pytania,

na które inni nie maj¹ odpowiedzi. I wtedy zama-

rzy³o mi siê, ¿e znajdê odpowied na najbardziej

drêcz¹ce mnie pytanie dlaczego jestem inny. Wszy-

scy owieceni mówi¹, ¿e nie ma odpowiedzialnoci

zbiorowej. Jak to nie ma? Jacy ¯ydzi wydali w sa-

nhedrynie wyrok na Jezusa a my odpowiadamy za

to od ponad dwóch tysiêcy lat. Jaki ¯yd kogo,

gdzie oszuka³, a my wszyscy jestemy winni oszu-

stwa. Byli ¯ydzi w polskiej bezpiece po wojnie, tyl-

ko ¯ydzi?, a co Polaków tam nie by³o?

¯yd kojarzy³ siê z komunizmem, a co? Inni nie

byli komunistami? Truizmem jest twierdzenie, ¿e

drañstwo nie ma nacji, tak jak przyzwoitoæ.

Chcia³oby siê zawo³aæ ludzie, nie dajcie siê zwa-

riowaæ, zamiast traciæ czas na szukanie ¯yda win-

nego waszych nieszczêæ spróbujcie ten czas zu¿yæ

na co po¿ytecznego. Nie wszyscy ¯ydzi byli komu-

nistami, tak jak nie wszyscy Polacy uczestniczyli

w anty¿ydowskich pogromach. Byli ¯ydzi, którzy

cierpieli upokorzenia z r¹k swoich wspó³braci tyl-

ko dlatego, ¿e nie chcieli uczestniczyæ w hecy po-

zbawiaj¹cej Polski suwerennoci, tak samo jak Po-

lacy wywo¿eni byli na Syberiê i jednako oddawali

¿ycie za Rzeczpospolit¹. Bycie Polakiem jest trud-

ne, bycie ¯ydem nie jest ³atwe, bycie jednym i dru-

gim w jednej osobie mo¿liwe?

I w tym momencie zaczynam rozumieæ co to zna-

czy ¿ydowskie gadanie. My jestemy od formu³owa-

nia pobo¿nych ¿yczeñ, wszyscy inni od zastanawia-

nia siê co zrobiæ, aby te ¿yczenia nigdy nie zosta³y

zrealizowane. A teraz parê s³ów o 1968 roku. Ma-

rzec zasta³ mnie w Kielcach, bêd¹c mieszkañcem

Kielc odprowadza³em swoich rodziców na Dworzec

Gdañski w Warszawie, sk¹d via Wiedeñ jechali do

ziemi, na której potem umarli. Mama na kilka dni

przed mierci¹ wysz³a w szpitalnej pi¿amie na au-

tostradê prowadz¹c¹ w kierunku lotniska w Tel-

Avivie opieraj¹c siê na ortopedycznym balkoniku

sz³a pieszo by wsi¹æ do samolotu w stronê Polski.

To jest metafora polskich ¯ydów i ich ob³¹kanej mi-

³oci do kraju, który nas naprawdê nigdy nie chcia³.

W Kielcach by³o wtedy weso³o. Ludzie, ci zwyczajni

byli serdeczni wrêcz demonstracyjnie, a SB-cy?, nie

uda³o siê im wtedy mnie wyjechaæ, dopiero w sta-

nie wojennym zrozumia³em, ¿e to tutaj (w Polsce)

nie dla mnie. Ale szybko wróci³em. Bo w Izraelu

zrozumia³em, ¿e ja ju¿ wolê byæ ¯ydem w Polsce,

ni¿ polskim poet¹ w Izraelu.

Aleksander Rozenfeld

Od redakcji:

W rozmowie telefonicznej A. Rozenfeld oprócz

s³ów sympatii wypowiedzia³ jedno bradzo wa¿ne

zdanie: Pamiêtajcie, jako kielczanie Polacy nie

powinnicie wci¹¿ biæ siê w piersi za nie swoje

winy!

Aleksander Rozenfeld (ur. 30 czerwca 1941),

poeta, dziennikarz, publicysta Gazety Polskiej.

W latach 1980-1981 pracownik NSZZ Solidar-

noæ, w latach 1982-1987 na emigracji z w³asnego wy-

boru. Zamieszka³ w Izraelu, sk¹d wróci³ do Polski

przez Rzym. W Europie Zachodniej oczekiwa³ na

przywrócenie obywatelstwa polskiego. Po powrocie

zamieszka³ w Z³otowie w Wielkopolsce.

W latach 1996-2001 pracowa³ jako doradca

w Kancelarii Prezydenta RP. Wyda³ m.in. tomik poezji

Wiersze na koniec wieku.

Mieszka w Z³otowie w Wielkopolsce

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: