POMOC POSTPENITENCIJARNA I OPIEKA NASTĘPCZA.doc

Wierzbicki- opieka postpenitencjarna w Polsce

Stankowski- problemy kryminalistyki

Pelka- Sugocka- środki postpenitencjarne a przystosowanie społeczne

Botandynowicz- probacja a zachowanie wolności

Urban- problemy współczesnej patologii, zachowania dewiacyjne młodzieży, resocjalizacja

Stępniak- funkcjonowanie kurateli sądowej

Pomoc postpenitencjarna udzielana jest osobom, które wychowa z zakładów poprawczych. Są to osoby, które przebywały w placówkach penitencjarnych. Szczególnie ta pomoc powinna być dla osób którzy wychodzą warunkowo. Obejmuje m.in. zapewnianie niezgodnych środków do życia, pomoc w znalezieniu pracy itd. Może być też udzielana rodzinom tych osób które odbywają karę i nie wyszli. Ona może być udzielana, ale nie ma charakteru obligacyjnego, czyli musi być udzielana. Może być tez udzielana ofiarom przestępstwa. Jest ona udzielana żeby zapobiec powrotowi do przestępstwa, czyli ma tez walor profilaktyki.

Opieka i pomoc postpenitencjarna- jest instytucją prawa karnego, której celem jest skuteczna readaptacja społeczna osób uprzednio skazanych na bezwzględną karę pozbawienia wolności. System probacji- wypróbować skazanego czyli wypuścić go, ale pod kontrolą np. zawieszenie kary pozbawiania wolności, zwalniamy kogoś przedterminowo ale warunkowo

Przestępczość towarzyszy w każdym społeczeństwie. Durkheim zwrócił na to uwagę. Był socjologiem II poł. XIX w. wprowadził pojęcie anomii- oznacza stan zachwiania upadku społecznego, dochodzi do tego kiedy pojawia się rozbieżność norm- dewianci. Dewiant- osoba, która ma inny system wartości, Durkheim uważa ze przestępczość rosnąca, niekontrolowana jest szkodliwa. Zjawiska o charakterze patologicznym 1. przestępczość zorganizowana 2. ustrój socjalistyczny zakładał szczęście każdej jednostce. Po 1990 doszło do eskalacji zjawisk patologicznych w II poł. XX w. widzimy patologizacje zwiększającą się. Faure`a- raport w którym zwrócono uwagę na to że wraz ze wzrostem cywilizacji będzie wzrastać zjawisko patologizacji. W latach 70 istniały już zagrożenia. Mamy do czynienia z brutalizacją życia społecznego w różnych sferach życiowych. Urban zwrócił uwagę że nasila się zjawisko przestępczości dorosłych i nieletnich. Urban wskazuje że w chwili obecnej nie ma teorii który w systemowy sposób mogą wyjaśnić te zjawiska.

Działania wobec przestępczości

1. profilaktyka

2. resocjalizacja

3. pomoc postpenitencjarna.

Cały ten proces  resocjalizacji powinien doprowadzić do zwolnienia warunkowego. Te zwolnienie jest traktowane jako zjawisko probacyjne- na próbę się go zwalnia. Zjawisko: resocjalizacja pozorna- podstawą ulegania jest władza, polega na tym że jednostka udaje w placówce, żeby otrzymać zwolnienie i wyjście, powraca do tego co robił wcześniej czyli nie zmienił swojej osobowości.

Okresy pomocy postpenitencjarnej: I okres rozbiorów, II międzywojenny 1917-1939, III powojenny 1945-1961, IV 1969-1989, V 1989 – do dzisiaj.

I okres rozbiorów: Julian Ursyn Niemcewicz (publicysta) w Polsce 1807 „Memoriał w którym właśnie widać pomoc udzielania ludziom, pomoc ustawiona jest moralnie i socjalnie na tych którzy opuszczają więzienia i są w więzieniu. Zwrócił uwagę na pomoc i opiek ludziom wychodzącym z więzienia – zapewnia schronienie, opiekę lekarską, pomoc w uzyskaniu dokumentów, umożliwienie powrotu do domu, rodzin, dostarczanie narzędzi do pracy, środki niezbędne do życia. W II poł. XIX lata 80 powstał projekt ustawy Towarzystwa pomocy dla wychodzącego z zakładów karnych. W 1909r. ogłoszono ustawy towarzystw opieki nad osobami zwolnionymi z więzień które świadczyły pomoc pieniężną. Z inicjatywy tych towarzystw wychodzących z więzień umieszczano ich w szpitalach, w przytułkach  (opieka lekarska). Organizowały pomoc prawną, organizowały zatrudnienie, obronę w sądzie. Stopniowo była realizowana idea w tych zakładach przejściowych. MOA- młodzieżowy ośrodek adaptacji. W zakładach przejściowych daje się schronienie.

II Okres miedzywojenny  1918-1939-  przed zakończeniem Niemcy zgodziły się na Powstanie Królestwa Polskiego i powstało Ministerstwo Sprawiedliwości już w 1918. Przekazane zostały sądy. Więzienia zostały w rękach dotychczasowych władz zaborczych. Ministerstwo sprawiedliwości przygotowywało kadrę dla potrzeb więziennictwa. Od 1918 władze Polskie zaczęły przejmować więzienia, zaczęło się to na Lubelszczyźnie, później już we wszystkich krajach. Pod koniec 1918 więzienia przeszły pod zarząd Polski. Proces ten był skomplikowany, powstała Naczelna Rada Ludowa do 1921 zajmowała się zarządzaniem więzienia. W 1921 więzienia zostały przejęte przez Ministerstwo sprawiedliwości. Ostatnie więzienie zostało przejęte na Śląsku w 1923 przez Ministerstwo sprawiedliwości. Na terenie śląska trwała niepewna sytuacja. Początkowo ta sytuacja była skomplikowana, bo wraz z przejęciem tych więzień obowiązywało ustawodawstwo władz zaborczych. Wpływało to na przedłużenie działalności instytucji opiekuńczych, których działały pod zaborami, wśród tych instytucji był patronat, który zajmował się osobami , które wyszły z więzienia. W okresie 1 wojny światowej patronaty musiały zmienić sposób swojego działania , gdyż została zahamowana, ale od roku 1918 były przyznane dotacje na działalność postpenitencjarną. Leon Supiński pierwszy minister sprawiedliwości był założycielem patronatu, na tyle na ile mógł starał się dotować działalność państwa. Po roku 1921 zabrakło pieniędzy  i już te dotacje nie były przyznawane ze względów oszczędnościowych. 1 XII 1923 minister sprawiedliwości na wniosek departamentu więziennictwa zatwierdził statut  warszawskiego towarzystwa patronat. Statut ten był traktowany jako wzorcowy i był wzorem dla terenowych patronatów. Statut regulował m. in. Działania członków korespondentów czyli terenowych, gdzie działały w miejscowościach , gdzie nie było patronatów. Na wstępie statut przyjmuję nową nazwę: Towarzystwo Opieki nad Więzieniami zwolnionych z więzień i ich rodzinami. W celach patronatu pojawił się zapis, że na czołowym miejscu ma być poprawa stanu moralnego i bytu materialnego więźniów i w tym zakresie władze patronatu miały ściśle współpracować z władzami więziennymi. W związku z tym te poglądy przetrwały do dnia dzisiejszego bo są na tyle nowoczesne. W celach patronatu zapisano też, że opieka postpenitencjarna ma być świadczona wobec nieletnich sprawców czynów przestępczych. Wobec nieletnich stosowano szeroki program oddziaływania. Patronat brał na siebie obowiązek wychowania i nauczania tych nieletnich przestępców, jak również przygotowania ich do pracy zawodowej. W tym zakresie patronat współpracował z ministerstwem sprawiedliwości  oraz ministerstwem pracy i opieki społecznej. Pomoc udzielna wychodzącym była w 3 formach:  1-Pomoc materialna, rzeczowa lub pieniężna ( zaopatrzenie w odzież, pożywienie, leki, narzędzia pracy, udzielanie pożyczek czy zapomóg. 2-Pomoc w zakwaterowaniu i ułatwiał przyjęcie do schroniska, do domu pracy, ułatwiał powrót do miejsca zamieszkania. 3-Pomoc w zdobyciu pracy zarobkowej ( prowadzenie biur pracy, domów pracy) / Dwie płaszczyzny oddziaływania działalności Patronatu w czasie odbywania kary pozbawienia wolności: 1) poznanie warunków, w jakich więźniowie odbywali karę czyli diagnoza, rozpoznanie przyszłych warunków bytowych i bytowych i rodzin. Tym zajmowali się kuratorzy więziennych patronatów. 2) Świadczenie im pomocy materialnej, pomoc w organizowaniu robót więziennych, zakładanie bibliotek i zajmowanie się jej prowadzeniem, urządzanie odczytów, pogadanek, obchodzenie świat państwowych i religijnych / Do innych zadań  Patronata należało informowanie zarządu więziennictwa o nieprawidłowościach więźniów. Patronat starał się być obecny tam gdzie mógł wpływać na politykę kary pozbawienie wolności. Te cele były realizowane przez kuratorów, czyli członkowie patronatu. Wyróżniono 2 grupy kuratorów. 1 grupa to kuratorzy więzienni, ta działalność była możliwa, gdy dostali zgodę od ministerstwa sprawiedliwości i musieli współpracować z władzami więziennymi. Oni odwiedzali więźniów, na zaproszenie władz więziennych mogli brać udział w naradach więziennych czy też mogli brać udział w komisji zajmujących się warunkowym zwolnieniem. 2 grupa to kuratorzy okręgowi czyli działali w wyznaczonym terenie poza więzieniem. Statut w 1923 zwiększył liczbę krąg osób, które miały być objęte opieką, podkreślano konieczność zajmowania się więźniami nieletnimi natomiast nie wprowadzono żadnych ograniczeń  osobom, które wyszły z więzienia. Statut w 1923 określił terenową strukturę działalności Patronatu. Zostały utworzone samodzielne patronaty, powołano członków korespondentów. Wypracowane zostały formy działania kuratorów na terenie więzień. W 1931 pojawił się regulamin więzienny. Omawiane zostały cele i zadania i struktura organizacyjna komitetów więziennych. Przy biurze Patronatu Warszawskiego zorganizowano społeczne biuro pośrednictwa pracy. To biuro zajmowało się wydawaniem zwolnionym zniżkowych biletów kolejowych. Od 1938 zaczęto realizować 40% dopłaty do ulgowych biletów. W 1930 Warszawski Patronat nabył nieruchomość w „ Radości” pod Warszawą i tam urządzono dom dziecka w którym zamieszkało 69 dzieci więźniów. Podobna instytucja było schronisko w Farcie pod Warszawą dla dzieci , które ukończyły od 1 do 5 r. życia i nie mogły przebywać z matkami w więzieniach i przebywały tam do 7 roku życia a potem umieszczane były w państwowych instytucjach wychowawczych.

III okres powojenny (1945-1961) P. post. po roku 1945 à miały ścisły związek, że Polska stała się krajem socjalistycznym. Po II wojnie światowej został wydany nowy regulamin więzienny 11.06.1945. Było to przeniesienie do nowych warunków, które były zawarte w 1930 r. Ten regulamin z 1931 został w praktyce przeniesiony do nowej rzeczywistości, odrzucono zapisy, które dotyczyły pomocy charakterystycznej czy filantropijnej. Zlikwidowano patronat a zadania i obowiązki patronatu przejęło państwo. Nie zmieniły się podstawowe założenia opieki postpenitencjarnej, z tym, że państwo przejęło obowiązki, które wcześniej sprawowały instytucje pozarządowe. W 1949 r. ukazały się przepisy powołujące się na ustawę w myśl, których to przepisów opieka zwolnionych z więzienia należy do opieki społ. Te przepisy określiły cel opieki nad zwolnionymi a tym celem było umożliwienie tym osobom powrotu do normalnej pracy i życia w społ. i polegał on też w pomocy na usamodzielnień się. To pismo podkreślało, że pomoc powinna być szybko i skuteczna. Zwracano tez uwagę, że nie wolno dyskryminować osób zwalnianych a zatem należało pozbyć się uprzedzeń do ludzi wychodzących z wiezienia. To pismo zleciło też udzielanie przez opiekę społ. pomocy żywnościowej i odzieżowej. Opieka społ. miała się zająć udzielaniem opieki lekarskiej; zwrócono też uwagę na konieczność pomocy w znalezieniu pracy. Pomoc polegała także na znalezieniu zatrudnienia, jak również przeszkolenia zawodowego. Każdy zwalniany z zk otrzymywał kartę zwolnienia oraz skierowanie do właściwej gminy. W 22.09.1949 r. zostało wydane kolejne rozporządzenie w sprawie opieki nad osobami zwolnionymi z wiezienia po odbyciu kary. Przez 4,5 lat po wojnie podjęto wiele starań uregulowania wszystkich kwestii pomocy postpenitencjarnej. Od 1950 nastąpiły zmiany dotyczące kary pozbawienia wolności. Zwracano uwagę na znaczenie pracy wychowawczej. Na początku lat 50 pojawiła się kwestia opieki nad osobami chorymi wychodzącymi z więzienia. Odwołano się do ustawy 1923 o opiece społ. w której stwierdzono że opieka społ. nad opuszczającymi zk (zakład karny) należy do opieki społ. W przyjętych latach ?? 50 wskazywano na to że jeżeli chodzi o profilaktykę zdrowia te problemy powinny być rozwiązywane przez zakłady społ. służby zdrowia, osobom opuszczającym zk przysługiwało bezpłatne leczenie. Na podstawie zaświadczeń każda osoba mogła zgłosić się do szpitala bądź do przychodni by skorzystać z opieki medycznej. W praktyce osoby opuszczające zk miały problemy z uzyskaniem świadczeń medycznych. Placówki służby zdrowia wysyłały rachunki za leczenie do zk, z których wychodzili więźniowie. Tak to wyglądało w świetle przepisów. Częściowo wyjaśniła to instrukcja ministra zdrowia w sprawie świadczeń zakładów społecznych służby zdrowia dla osób kwalifikujących się do opieki społecznej. Ta instytucja powstała na skutek porozumienia z ministerstwem zdrowia i w efekcie osoby nie zdolne do pracy nie mające żadnych środków do utrzymania jak i osoby zdolne do pracy, które chwilowo znalazły się w trudnej sytuacji materialnej mogą korzystać z opieki społecznej w miejscowości, która zamieszkują. Te osoby w przypadku choroby maja prawo do: #bezpłatne leczenie ambulatoryjne, domowe, szpitalne we wszystkich zakładach utrzymywanych przez ministerstwo zdrowia #prawo do korzystania z bezpłatnych leków i artykuły sanitarne w aptekach na podstawie recept, które były wydawane przez lekarzy społecznych ośrodków służby zdrowia. W 1952 ogłoszono amnestie, ten krok spowodował że zaczęto inaczej patrzeć na pomoc postpenitencjarna. W 1953 r. zostały opracowane nowe zasady udzielania pomocy osoba zwalnianym z zk. Podstawa do udzielania świadczeń stała się karta zwolnienia na której była umieszczona adnotacja że dana osoba kwalifikuje się do otrzymania pomocy. Równocześnie okazało się ze istnieje opór w przyjmowaniu byłych więźniów do pracy i w związku z tym uaktywnił się wydział polityczno- wychowawczy. W tym czasie zwrócono uwagę ze należy poszerzać zakres pomocy postpenitencjarnej, z szerszą opieką nad dziećmi których rodzice odbywają karę pozbawienia wolności. Szczególnie dotyczyło to dzieci, których rodzice po wyjściu z wiezienia nie miało stałego miejsca zamieszkania żeby zapobiegać takim sytuacjom postanowiono zorganizować domy przejściowe dla osób, które nie maja rodzin, domów. Miały tam przebywać do czasu znalezienia stałego miejsca zamieszkania. Pierwszy taki dom został otworzony w 1955 r. w Baranie?. Nie było trudności z znalezieniu pracy, domów, jeżeli chodzi o pomoc postpenitencjarną znikła też nędza i głód wszyscy zwolnieni mieli dostęp do jakiś bonów jeżeli to  nie był hotel dostawali  też mieszkania z urzędów z rady państwa. Nie było problemów do zdobycia kwalifikacji zawodowych. To państwo socjalistyczne rozwiązywało wiele problemów w zakresie pomocy postpenitencjarnej. Zk dostarczał bilety na przejazd, dostarczał pomoc pieniężną i odzieżową. Ustrój socjalistyczny zakładał że przestępczości w ogóle nie będzie co było utopią. Wystarczy ze w zk będzie wychowanie a problemy same znikną. Praca była podstawowym środkiem res. i wychowawczym. Wobec takiego nastawienia nie zwracano uwagi na recydywę; wychodzą z założenia że skoro nie ma nędzy, głodu to nie będzie przestępczości i nie ma recydywy. Nie brano pod uwagę że ludzie wychodzący z więzienia są zdemoralizowani, a brano pod uwagę tylko kwestie materialne. W latach 50 zaczęto zwracać uwagę na zjawisko powrotności przestępstwa, ze istniej. Chodziło o stworzenie szerokiego systemu na działalność profilaktyczną. A zatem działalność postpenitencjarna powinna być kontynuowana jako pomocy reedukacyjnej w zk. Takie kierowanie będzie mogło przyczynić się do zwiększenia zjawiska recydywy. Powstała koncepcja tworzenia komitetów więziennych. Nie doszło do stworzenia nowatorskiego systemu te zastosowania miały wiele kierunków. Oparto się na juz istniejących instytucjach, wprowadzono dodatkowe ogniwa opiekuńcze, rozszerzono zakres opieki postpenitencjarnej. Przeprowadzone w 1956 r. zmiany w zakresie pomocy postpenitencjarnej objęły kilka ważnych sfer: 1) Usprawnianie form i metod pracy dotychczasowych instytucji zajmujących się usprawnieniem pracy, wydziałów opieki społecznej i wydziałów zatrudnienia rad narodowych. 2) Zmiany dotyczyły także szerszego udziału zakładów karnych w opiece p. postpenitencjarnej, utworzona została organizacja społ. ...