Wentylacja pleśnie grzyby.doc

Wentylacja

Nowoczesne budownictwo nastawione jest na oszczędności termoizolacyjne. Jednak brak sprawnej wentylacji w takim domu może doprowadzić do gnicia ścian i kłopotów zdrowotnych mieszkańców.

Współczesne technologie, w jakich wznoszone są domy jedno- i wielorodzinne, mają wiele zalet. Są szybkie w budowie, ciepłe, ekologiczne, mrozoodporne i wytrzymałe. Konstrukcje te jednocześnie ze względu na dużą izolacyjność stawiają bardzo duże wymagania systemom wentylacyjnym. Tak jest zarówno w przypadku popularnych kanadyjczyków, RBS-ów (domów z paneli PCV), domów ze styropianu, polycretu (płyty styropianowe wypełnione betonem), isomaksu (płyty styropianowe trwale połączone betonowymi żebrami dystansowymi) czy wzniesionych w systemie Waza (szwedzka odmiana wielkiej płyty).

Dlaczego to takie ważne?

Jakie są efekty źle działających systemów wentylacyjnych lub ich braku w nowoczesnym budownictwie, pokazał raport GUNB z 1998 r., dotyczący kontroli w domach zbudowanych w ramach rządowego programu tysiąca domów dla powodzian. W budynkach (głównie kanadyjczykach i RBS-ach) bez ocieplonych pionów wentylacyjnych lub ze zbyt małymi kanałami odprowadzającymi powietrze pojawiła się pleśń i grzyb. W domach drewnianych były to nieodwracalne zmiany. Dlaczego tak się dzieje? Jeśli schłodzona para wodna nie ma ujścia, skrapla się, a na sufitach pojawiają się zacieki. Te zaś szybko się powiększają aż do zupełnego zawilgocenia ścian.

Prawidłowo działająca wentylacja dostarcza powietrze do oddychania, odprowadza parę wodną z pomieszczeń i usuwa z nich przykre zapachy. Jeśli w domu pojawiają się grzyby i pleśń na ścianach, odpadają tapety, a po długim przebywaniu w budynku czujemy suchość w gardle i podrażnienie skóry, to najprawdopodobniej mamy problemy z dobrym obiegiem powietrza.

Jaką wentylację założyć w domach zbudowanych w nowoczesnych technologiach?

Specjaliści są zgodni co do jednego, nie ma większego znaczenia, czy wybierzemy wentylację naturalną, czy mechaniczną, liczy się tylko jej skuteczność, jakość wykonania i zgodność z polskimi normami, choć w przypadku zastosowania nowoczesnych systemów wentylacji (np. rekupratorów) bez wątpienia poprawia się komfort użytkowania. Zasady wentylowania w kanadyjczyku, domu w technologii tradycyjnej czy RBS, są dokładnie takie same i ściśle określone przez polskie prawo. Nasze przepisy budowlane wymagają, aby wloty do przewodów wentylacyjnych umieszczone były w kuchniach, łazienkach, oddzielnych ubikacjach, pomieszczeniach pomocniczych bez okien i niektórych pokojach (tych oddzielonych więcej niż dwojgiem drzwi od przewodu wywiewnego i w tych znajdujących się na wyższej kondygnacji mieszkań dwupoziomowych).

Minimalną wymianę powietrza w pomieszczeniach określa Polska Norma PN-83/B-03430: "Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania". Wskaźnik ten np. dla kuchni z oknem zewnętrznym, kuchenką gazową lub węglową wynosi 70 m sześc./godz.; w mieszkaniu do trzech osób z kuchenką elektryczną - 30 m sześc./godz.

Zaleca się też projektowanie urządzeń wentylacyjnych, które umożliwiają okresowe zwiększenie (do co najmniej 120 m sześc./godz.) objętości strumienia powietrza usuwanego z kuchni w czasie jej użytkowania.

Do wentylacji pomieszczeń można wykorzystać siły naturalne (system wentylacji naturalnej) lub mechaniczne (systemy wywiewne oraz nawiewno-wywiewne).

Wentylacja naturalna

Jest najbardziej rozpowszechnionym i najtańszym sposobem wymiany powietrza w budynku. Jego siłą napędową jest różnica temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku. Cieplejsze, lżejsze powietrze gromadzi się pod sufitem i przez kanały wentylacyjne wydostaje się ponad dach. Powietrze zimne dopływa zaś przez nieszczelności okien i drzwi lub poprzez specjalnie do tego celu zainstalowane nawiewniki.

Wentylacja mechaniczna wywiewna

Polega na instalowaniu wentylatorów wywiewnych w przewodach wentylacyjnych. Mogą one działać w sposób ciągły lub jedynie od czasu do czasu w okresie wzmożonej emisji zanieczyszczeń i wilgoci. Tak działają np. okapy nadkuchenne.

Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna

Są to systemy rekuperacyjne. Zasada działania takich urządzeń jest stosunkowo prosta. Przez rekuperator przepływają dwa strumienie powietrza - jeden to ogrzane powietrze wylatujące z domu drugi, to strumień wpływający doń przez otwór w ścianie zewnętrznej lub w dachu. Zanim świeże powietrze dostanie się do domu, nagrzewa się w rekuperatorze ciepłem powietrza usuwanego. Strumienie przekazują sobie ciepło, ale się nie mieszają. Do wnętrza domu nie wracają więc zapachy, kurz i zanieczyszczenia. Latem rekuperator pomaga obniżyć temperaturę w pomieszczeniach. Działa on wtedy na odwróconym biegu - cieplejsze powietrze z zewnątrz jest ochładzane przez zimne usuwane ze środka.

Zawodna grawitacja

Wszystkie te systemy mają swoje wady i zalety. W Polsce powszechnie stosowana jest wentylacja grawitacyjna, czyli samoistny ruch powietrza w budynku. Największą jej wadą jest brak kontroli nad wymianą powietrza w pomieszczeniach. W miarę jak zaczęły pojawiać się nowe technologie, szczelne ściany, drzwi i okna, nie najlepiej do tej pory robiona wentylacja grawitacyjna (np. za ciasne, nieocieplone kanały przelotowe) przestała spełniać swoje zadanie.

Poza tym ten sposób wentylowania pomieszczeń wymaga utrzymywania nieszczelności budynku (poprzez regulowane nawiewniki czy okna z funkcją rozszczelniania), co kłóci się z wymogami energooszczędności.

Jeśli jednak ktoś zdecyduje się na wentylowanie swego budowanego domu tą metodą, powinien pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Kanały wentylacyjne należy lokować w wewnętrznych ścianach budynku, aby usuwane powietrze nie ochładzało się i aby utrzymywał się wystarczający ciąg. Jeśli jednak ze względów konstrukcyjnych trzeba usytuować kanały w ścianie zewnętrznej (a tak często zdarza się w nowoczesnym budownictwie), to musimy je ocieplić od strony zewnętrznej wełną mineralną lub styropianem. Średnica kanałów powinna mieć powyżej 13 cm (w RBS-ach przeznaczonych dla powodzian było tylko 11 cm), a ich ścianki powinny być wyłożone cegłą, kształtkami ceramicznymi albo wapienno-piaskowymi - muszą być szczelne i gładkie (bez nawisów zaprawy). Szczelne nowoczesne okna termooszczędne trzeba montować z regulowanymi nawiewnikami (bezpośrednio w oknie lub w ścianie zewnętrznej) albo z tzw. funkcją rozszczelniania (z okuciami pozwalającymi na niezupełne domknięcie okna).

Uzupełnieniem systemu wentylacji grawitacyjnej powinna być wentylacja wyciągowa. Wentylatory wyciągowe instaluje się przeważnie w kuchniach i łazienkach. W kuchni najlepsze są wyciągi nadkuchenne (okapy) połączone z kanałem wentylacyjnym. Wentylator wyciągowy umieszczony w łazience zapobiega nadmiernemu zawilgoceniu ścian i sprzętów. Może być włączany ręcznie lub automatycznie przez, tzw. czujniki higroskopijne, gdy wilgotność powietrza przekroczy odpowiednią wartość, np. 60 proc.

Niestety, nie wolno ich montować w wysokich budynkach wielorodzinnych, w których do jednego pionu wentylacyjnego podłączonych jest kilka mieszkań - zużyte powietrze może "przepychać się" z lokalu do lokalu - a także w sąsiedztwie piecyków gazowych czy kotłów centralnego ogrzewania - może to doprowadzić do odwrócenia ciągu spalin.

W wielu nowoczesnych systemach budownictwa można założyć tylko ogrzewanie elektryczne, dla instalacji gazowej trzeba by zrobić lepszą wentylację - system rekuperacyjny.

Ze wszystkich systemów wentylacji, jak twierdzą specjaliści, najbardziej efektywnym są rekuperatory. Dzięki nim nie tylko oczyszczamy powietrze, ale także odzyskujemy ciepło (nawet do 90 proc. ciepła bytowego wytwarzanego przy gotowaniu, praniu, kąpieli). Według szacunków producentów dawać to może oszczędności energii w ilości około 12 GJ na rok, co w przeliczeniu na złotówki wynosi około 850 zł na rok. Rekuperatory mają jednak trzy ważne wady, zajmują dużą część poddasza lub piwnicy, są drogie (koszt takiej instalacji dla domku jednorodzinnego to około 10 tys. zł), a zimą z powodu zaszronienia może dochodzić do kłopotów z pracą wymiennika.