Nauka o bibliotece W
W1
Egzamin w sesji zimowej, głównie wykłady, trochę literatura podana na stronie.
Bibliologia - nauka o książce: czym jest książka, jej historia, udostępnianie, jej opisywanie i promowanie. Książka tez jest terminem niejednoznacznym, przestarzałym.
Bibliotekoznawstwo to wiedza o bibliotece - należy do bibliologii.
Typologia bibliotek. Krąg odbiorcy czy wręcz klient informacji. Płaci za usługę, informacje.
Odrębne zagadnienie to kwestie prawne. 27 czerwca 1997 - ustawa o bibliotekach. Znowelizowana w 2001r.
Bibliotekarstwo - działalność praktyczna/usługowa, którą wykonują bibliotekarze. Z jednej strony opracowuje zbiory, gromadzi, z innej to także digitalizacja bibliotek. To najistotniejsza forma kontaktu ze społeczeństwem, uwzględniające potrzeby środowiska biblioteki. Ma to związek z typologia zasobów. Dlaczego biblioteki różnią się zasobem, rola, znaczeniem, doborem dokumentów.
Polityka bibliotekoznawcza związana jest z prawem - np. Sieci biblioteczne podlegające przeróżnym rozporządzeniom. Prawo biblioteczne.
Czym jest biblioteka? Czym jest nowoczesność bibliotek.
Funkcja społeczną, edukacyjna, kompensacyjna (pośrednik miedzy nauka a użytkownikiem, wyrównuje nasza niewiedze), kulturotwórcza (promocja ogólnie pojętej kultury).
Standardy pracy. To np. standard opisu dokumentu - normalizacja.
Ważnym elementem jest misja I wizerunek biblioteki.. Inna będzie miała biblioteka naukowa, inna publiczna...
Użytkownicy bibliotek. Jak zmieniać bibliotekarstwo, jak ulepszać I wprowadzać nowości technologiczne.
Nowe formy transmisji wiedzy - biblioteki cyfrowe
W2 normy prawne
pn/91-n-01226 - Rodzaje I działalność bibliotek. Tu podstawowe terminy jak bibliotekarstwo. Ustawy prawne - obowiązuje obecnie ustawa o bibliotekach z 27 czerwca 1997 roku. Nowelizacja w 2001 - zakaz łączenia bibliotek publicznych ze szkolnymi. Zakład pracy, jakim jest biblioteka, opiera się o te właśnie te ustawy. Cały czas trwają dyskusje na temat norm.
Biblioteka - instytucja powołana do opracowania, gromadzenia i udostępniania dokumentów bibliotecznych. To są najważniejsze funkcje biblioteki. Dziś powinniśmy wprowadzić inny kierunek - co udostępniać, co nie - trzeba znać użytkowników. To jest pewna polityka biblioteka - użytkownik biblioteki jest najważniejszy. Biblioteka to składnica książek. Ale dziś to instytucja publiczna, która nie tylko gromadzi I opracowuje, ale przede wszystkim realizuje potrzeby użytkowników. to jej misja biblioteki. Użytkownik sam poszukuje informacji I trzeba mu to umożliwić.
Bibliotekarstwo - działalność praktyczna obejmująca wszystkie aspekty działania biblioteki oraz działalność teoretyczna.
Bibliologia to nauka o książce. bibliotekoznawstwo zawiera się w bibliologii. B
Ustawa o bibliotekach 97:
$2.1. "biblioteki stanowią dobro narodowe I służą dziedzictwu narodowemu". Biblioteka powinna być apolityczna. Powinna gromadzić wszystko I archiwizować nawet niechciana historie - choć takie cele powinny mięć tylko biblioteki naukowe. "organizują dostęp do zasobów I zapewniają dostęp do zasobów dorobku kultury" - nie tylko kultury polskiej, ale I światowej.
$2.2. "prawo do korzystania z bibliotek ma charakter powszechny". Podstawowe zadania bibliotek to gromadzenie, opracowanie I konserwacja zbiorów bibliotecznych.
2.2 Organizowanie informacji o zasobie własnym I innym.
2.3 prowadzenie działalności informacyjnej, popularyzacyjnej, promocja. Dziś być może byłoby to w innej kolejności.
J. Wojciechowski: siedem zadań:
Dokumentacyjne - tworzenie I udostępnianie kolekcji, dokumentujących I porządkującej dorobek ludzkiej myśli
Intelektualne - zapewnienie zbiorów służących myślowej refleksji
Edukacyjne - wspieranie kształcenia na każdym poziomie, a także samokształceniu
Informacyjne - zapewnienie informacji naukowej, zawodowej, użytkowej.
Estetyczne - tworzenie I udostępnianie literatury pięknej I innych przekazów estetyki (np. fotografia)
Rozrywkowe - zapewnienie zbiorów o celu rozrywkowej (beletrystyka)
Substytutywne (kompensacyjne) - zacieranie różnic, wyrównywanie braków.
To pewne profilowanie świadomości społecznej.
W3
27 czerwca '97 - ustawa o bibliotekach. Ogólnokrajowa siec biblioteczna.
Rodzaje bibliotek
W artykule 10 rozdziale 3 tej ustawy ustala się ogólnokrajowa siec biblioteczna. Biblioteki prywatne czy towarzystw naukowych do tego nie musza należeć. Biblioteki współpracują ze sobą w:
opracowaniu I dzieleniu się zbiorami, ale przede wszystkim
magazynowaniu zbiorów
w rozpowszechnianiu informacji o zasobach, a także w
sferze naukowo-badawczej (tez doszkalanie), wymiany informacji.
Biblioteka składowa może przechowywać niepotrzebne już dokumenty, dublety. Biblioteka składowa w Polsce jest jedna - w Warszawie.
Do sieci bibliotek w Polsce należą:
Biblioteka narodowa - najważniejsza biblioteka powstała w 1928, 8 mln woluminów. Role tą spełniały: biblioteka Załuskich, w okresie zaborów była to biblioteka na UJ. Pierwsza w ogóle w Madrycie 1713. Biblioteki musiały magazynować dokumenty naukowe. Pod koniec XVIII w było ich już wiele - biblioteka kongresowa - Waszyngton. początkowo prawnicza, potem 150mln dokumentów. Biblioteka narodowa w Moskwie ma 42mln. Czasem jest więcej niż jedna biblioteka narodowa - w USA są 4, w tym biblioteka centralna cyfrowa 1994
Biblioteki uniwersyteckie (akademickie, szkól wyższych). Mamy ich ponad 900, w tym 3 wyznaniowe, przeciętnie 3mln. Od Krakowskiej biblioteki w maju 1400/1364. Pierwsza biblioteka uniwersytecka organizowana była przez Sorbona dla żaków - 1253. 1320 Oxford, 1348 Karola w Pradze. Uniwersytet Śląski 1948. Niektóre szkoły prywatne jeszcze nie zorganizowały własnych bibliotek.
Biblioteki sieci PAN. To 60 rożnych bibliotek w całej Polsce (zasób 300tys) - I nie tylko - Paryż, Rzym I Londyn
Inne naukowe - różne rodzaje około 1200 w Polsce- wojewódzkie, jak Warszawy I woj. mazowieckiego. to także biblioteka śląska (jako naukowa I publiczna) - 1922, jako biblioteka sejmowa.
Biblioteki publiczne (dawniej powszechne). Prawie 20000. Przede wszystkim są bezpłatne - prócz kaucji, karzą za przetrzymania, etc. Są wojewódzkie publiczne, miejskie publiczne, powiatowe osiedlowe itp. To struktura terenowa.
Szkolne I pedagogiczne - około 18000 - edukacja kulturalna, służąca edukacji nauczycieli I dzieci, a także rodzice. To "Szkolne centrum informacji".
Razem: Pedagogiczne (kiedyś nauczycielskie) - służące nauczycielom, studentom, maturzystom. Na naszym terenie najstarszy był instytut pedagogiczny 1928 - wtedy 50tys dokumentów, jedna z największych.
Fachowe (i zakładowe) - kiedyś 6000, dziś znikają. potrzeby pracowników zakładów pracy I ich rodzin. Choćby GIG - 400 tys. dokumentów, 180 tys. patentów, normalizacji w zakresie geografii I oświaty. Biblioteki zakładane w hutach I kopalniach - jak biblioteka kopalni Wujek, która zbierała beletrystykę I literaturę dzieci I młodzieży - dla rodzin górników.
Każda biblioteka ma oddziały:
...
Dla dzieci I młodzieży - takie oddziały pojawiły się w latach '20?. 230 takich oddziałów, kiedyś 900.
OKM - oddziały książki mówionej
W4
Literatura:
Fercz, Niemczykowa: Podstawy nauki o książce, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej
J. Ratajewski: Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa
Misja i wizerunek biblioteki. Audyty w niewielkich bibliotekach to kontrola, sprawdzenie aspektów udostępniania dokumentów bibliotecznych. Prawo biblioteczne. Polityka biblioteczna w Polsce - polityka utrzymania władzy. Dyrektor to lider i przywódca z wizją - potrafiąca godzić i niwelować cechy negatywne.
W5 - Prawo w bibliotece
Prawo. Podstawowe wiadomości, charakterystyka źródeł prawa. Charakterystyka organów biblioteki
Prawo to zespół norm postępowania, ustalonych przez państwo, obligującym do przestrzegania prawa. Prawo jest tak stare jak cywilizacja - jest obecne od najdawniejszych czasów. Od prawa Hammurabiego do średniowiecza. Tworzenie prawa to obowiązek nie tylko państwa, ale i organizacji, zakładu pracy.
Prawo w rzeczywistości społecznej tworzy pewien system. W odniesieniu do danego kraju i państwa mówimy o prawie jako o pewnej zasadzie działania - to prawo decyduje o postępowaniu. System prawny to ogół norm prawnych, obowiązujących w państwie, zbudowany na określonych zasadach. Podstawowe prawa państwowego zawarte są w konstytucji.
Struktura systemu prawnego jest hierarchiczna. Są powiązania pionowe i poziome. Poziome to wspólność definicji i ogólnych założeń. Pionowe mówią o tym, że działanie niższych aktów ma poparcie w wyższych aktach prawnych. Regulamin biblioteczny musi być podporządkowany wszystkim aktom hierarchicznie wyższych (np. Konstytucji). Akt niższy nie może być sprzeczny z wyższym. Bibliotecznym przełożeniem ustawy o ochronie dóbr kultury jest zakaz udostępniania na zewnątrz starodruków.
Możemy w prawie wyróżniać gałęzie:
Prawo publiczne - akty prawne, regulujące stosunki między prawami państwowymi a między obywatelami. Są tu prawa finansowe, karne procesowe, cywilne procesowe. Prawo finansowe określa np. Dotowanie bibliotek.
Prawo prywatne, w tym prawo cywilne prywatne, prawo pracy, prawo rodzinne. Tu szczególnie kodeks pracy, zadłużenia wobec biblioteki też bazują na prawie. Biblioteki coraz częściej korzystają z firmami windykacyjnymi w sprawie przetrzymywania książek.
Prawo konstytucyjne określają pozycję obywatela w państwie. Ustawy o prokuraturze, arbitrażu gospodarczym, samorządzie terytorialnym, sejmie. Prawo administracyjne określa formy prawne organizacji państwowych. Odmianą takich praw jest prawo biblioteczne. Istotne tu jest również prawo budowlane - lokale biblioteczne muszą spełniać pewne standardy - dotyczące powierzchni, wytrzymałości stropów, oświetlenia, itd. Do prawa administracyjnego należą inne ustawy takie jak ustawa o szkolnictwie wyższym czy ochronie dóbr kultury.
Prawo finansowe określa działanie organów instytucji państwowej i dyspozycji środków finansowych. Tu należą dokumenty, określające przydział środków finansowych organizacjom państwowym.
Prawo karne materialne określają czyny przestępcze oraz kary za ich popełnienie. Określają odpowiedzialność karną za czyny przestępcze. Podstawowym kodeksem jest kodeks karny (KK), wydany wraz z komentarzem do niego. Zawiera wiele przepisów określonych dla bibliotekarzy - np. Zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych z przeszłością karną. Przepisy prawa karnego procesowe. Inne prawa mówią o dobrach osobistych (jak wolność, swoboda sumienia, nazwisko, cześć, wizerunek, tajemnica korespondencji, twórczość, zdrowie).
Prawo cywilne zobowiązaniowe zajmuje się przetrzymaniami, prawo rzeczowe materialne dotyczą różnym formom własności, prawo spadkowe.
Podmiotami prawnymi są osobami prawne, fizyczne. Zdolność prawna to bezpośrednie podleganie prawu, podleganie odpowiedzialności prawnej. Prawo cywilne procesowe reguluje postępowanie przed sądem; zawiera postulaty upominawcze. Jest jeszcze prawo rodzinne, prawo pracy. Tu prawo do wynagrodzenia, prawo świadczeń pracowniczych, odpowiedzialność materialna. Urlopy, czas pracy, zasady BHP.
Wykładnia prawa. Większość norm sformułowanych jest dość ogólnie. Często jest potrzeba orzeczenia w konkretnej sytuacji. Wykładnia to zakres treści norm, ustalenia interpretacji.
W5 - prawo w bibliotece - c.d.
Źródła prawa - decyzje państwowe i akty normatywne , ustalające powszechnie obowiązuje prawo. Źródła prawa stanowione przez rząd i źródła stanowione przez sejm, jaki przez terenowe organy władzy państwowej.
Źródła prawa stanowione przez sejm to powszechne treści postępowania. Konstytucje i uchwały. Rząd wydaje zarządzenia, instrukcje. Źródła prawa stanowione przez etrenowe organy to uchwały i rozporządzenia.
Uchwały ustanawiają kierunki - uchwała sejmu PRL 1962(?) dotycząca kultury. Uchwały ważniejsze są zamieszczane w monitorze polskim.
Rozporządzenia to akta prace, wydawane na podstawie wyraźnego rozporządzenia, wydane przez radę ministrów. Rozporządzenia wydawane są też przez członków rządku. Konkretyzują i uzupełniają ustawy i publikowane są w dzienniku ustaw.
Zarządzenie to uściślenie aktów normatywnych. Prawo ich wydawania mają organy jednoosobowe. Publikowane są w dziennikach urzędowych poszczególnych ministrów. (np. Zarządzenie w sprawie zaopatrywania bibliotek w nowości wydawnicze).
Instrukcje, okólniki, pisma, decyzje wytyczne mają za zadanie ustalenie wytycznych postępowania przez organy niższe. Przekazują obowiązki, usuwają rozbieżności i wątpliwości. Mają zwykle charakter wewnętrzny. Nie są zwykle publikowane, a rozsyłane tylko do zainteresowanych jednostek.
Akty prawne publikowane są w dziennikach ministrów, monitorze itd. akt prawny posiada datę prawną od, do; podaje zastępowany akt prawny; postępowanie przejściowe. Prawo nie powinno działać wstecz. Akt prawny składa się z artykułów, paragrafów i ustępów.
Charakterystyka egzekutywów
Biblioteki są instytucjami, podlegającymi prawu. Prowadzone są w ramach prawa, za ich działalność ktoś zwykle odpowiada, ktoś nimi steruje i nadzoruje. Nadzór może sprowadzać się do finansowego i administracyjnego. Może obejmować organizację biblioteki. Organem prowadzącym dla biblioteki publicznej jest gmina, województwo, itp. Rolę organu prowadzącego prowadzi rada gminy, rada powiatu, rada województwa. W obowiązkach burmistrza, prezydenta, wójta należy powoływanie i odwoływanie dyrektorów bibliotek. Samorząd terytorialny sprawuje władzę również nad szkołami - w tym bibliotekami szkolnymi (oprócz aspektów metodyczno-wychowawczych. Tylko administracja i finanse).
Akty prawne są często wielokrotnie nowelizowane - najlepiej szukać „Tekstu jednolitego“.
Podstawą prawną jest także statut biblioteki.
Specyficzną formą biblioteki jest biblioteka gminna i powiatowa (w jednej bibliotece). Działać może na podstawie porozumienia między organami. Bywają powiaty, w których nie ma bibliotek powiatowych. Są powiaty, które przekazały swoje uprawnienia do bibliotek miejskich.
Wojewódzka biblioteka publiczna czasem także nie istnieje. Biblioteka Śląska jest wojewódzka i naukowa jednocześnie. W województwie lubuskim są dwie biblioteki wojewódzkie dla jednego województwa - pozostałość po poprzednim podziale województw. Biblioteki publiczne pełnią czasem funkcje bibliotek naukowych. Kata nauczyciela mówi o tym, że dyrektor odpowiada za remont, funkcjonowanie, zasób biblioteki szkolnej.
Nad szkołą wyższą sprawuje minister szkolnictwa wyższego. Szkolnictwo wyższe ma dużą autonomię w zakresie gospodarki finansowej. To senat szkoły wyższej dysponuje finansami, decyduje na co i ile. Rektor i dziekan wydziału. Nadzór nad biblioteką szkoły wyższej sprawuje dyrektor biblioteki - biblioteka główna, biblioteka wydziałowa, biblioteka instytutowa.
Organ biblioteki - osoba lub zespół osób oraz przysługujące im kompetencje. Organy są:
Jednoosobowe - dyrektor biblioteki, odpowiadający za wszystko
Kolegialne - wieloosobowe. To komisja biblioteczna, rady itp. Zatwierdzają struktury pracy, organizację, wnioski dla dyrektora, opiniowanie kandydatów na stanowisko dyrektora, opracowanie projektu statutu biblioteki.
Prace organów biblioteki koordynuje dyrektor. Ma on większe kompetencje niż kierownik biblioteki, a zwykle w bibliotekach mamy dyrektorów.
W6 - socjologia, pedagogika i psychika w bibliotece
Różna jest struktura i usytuowanie szkół wyższych - są to:
Jednowarstwowe - jedna biblioteka całościowa. Rozwiązanie to jest bardziej efektywne dla mniejszej ilości zbiorów i mniejszej ilości organizacji.
Wielowarstwowe - rozczłonkowanie organizacji biblioteki na centralną i biblioteki pionów organizacyjnych.
Dyrektor organizuje i koordynuje działaniem biblioteki. Dokument niższego szczebla - regulamin organizacyjny biblioteki, spotykany w większych bibliotekach. Uchwalany jest przez senat powołany przez rektora. Dyrektor musi wygrać konkurs i być zaakceptowanym przez radę biblioteczną.
Rada biblioteczna charakterystyczna jest dla większych bibliotek, jest to ciało złożone z przedstawicieli biblioteki, czasem nawet studentów. Należą do niej nauczyciele akademiccy, zwykle jako dr hab. To organ opinii, który wypowiada się na temat rozwoju biblioteki, zajmuje stanowisko wobec sprawozdania z działania biblioteki, Sprawozdania są utajane przez niektóre biblioteki. Rada biblioteczna wypowiada się na temat regulaminu i dyrektora.
Dyrektorzy zajmują się różnymi rzeczami - dyrektor naukowy, dyrektor
Biblioteka szkolna
Ranga biblioteki szkolnej jest niska. Bibliotekarz szkolny to czasem popychadło, wypychane na zastępstwa szkolne. Nauczyciel bibliotekarz to właściwie nazwa nie stanowiska, a statusu zawodowego. Status ten nie jest identyczny ze statusem nauczyciela przedmiotowego. Biblioteka do II WŚ rozdzielona była na bibliotekę uczniowską i bibliotekę nauczycielską. Nauczyciel bibliotekarz jest osobą zarządzającą i osobą wykonującą zadania biblioteki - z racji nieunormowanej pozycji musi współpracować z innymi organami biblioteki. Tu także z radą rodziców, która jest dysponentem środków. Środki pieniężne są przeznaczane na różne cele. Dyrektor szkoły jest zwierzchnikiem biblioteki. Do niego należy planowanie, organizowanie, kierowanie i kontrolowanie.
Zadania biblioteki określone są w statucie szkoły, rzadko występują regulaminy biblioteki szkolnej. Bibliotekarz jest częścią rady pedagogicznej. Rada pedagogiczna powinna działać z jakimś regulaminem. Samorząd uczniowski także jest w stanie wpłynąć na kształt i np. Księgozbiór biblioteki.
W7 – Finansowe funkcjonowanie bibliotek, ekonomia w bibliotece
Elementy organizacji i zarządzania bibliotecznymi zbiorami aktów prawnych, wpływających na organizację biblioteki
Elementy powstałe poza biblioteką
Elementy powstałe w bibliotec...
lavaza