Napoleon Bonaparte.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

ALEXANDRE DUMAS

NAPOLEON BONAPARTE

Wydawnictwo „Tower Press”

Gdańsk 2001

NAPOLEON BONAPARTE

Dnia 15 sierpnia 1769 r. przyszło na świat w Ajaccio dziecię, które od rodziców otrzymało

nazwisko Bonaparte, niebiosa zaś obdarzyły je imieniem Napoleon.

Pierwsze dni młodości dziecka upłynęły wśród gorączkowego wrzenia, będącego

zazwyczaj następstwem rewolucji. Korsyka, która od pół wieku marzyła o niepodległości,

została właśnie na wpół zdobyta, na wpół sprzedana, i zaledwie wyswobodziła się z niewoli

genueńskiej, uległa przemocy Francji. Paoli, pokonany pod Ponte Nuova, szukał wraz z

siostrzeńcem i braćmi schronienia w Anglii, gdzie mu Alfieri poświęcił swego „Timoleona”.

Nowo narodzone dziecię wdychało duszną atmosferę wzajemnej nienawiści jednych do

drugich, dzwon zaś, w który uderzono przy jego chrzcie, drżał jeszcze odgłosem surm

bojowych.

Karol Bonaparte, ojciec dziecka, i Letycja Ramolino, matka Napoleona, oboje z rodów

patrycjuszowskich, pochodzący z czarującej wioski San-Miniato, położonej nieco wyżej

Florencji, należeli zrazu do rzędu przyjaciół Paolego. Z czasem jednak porzucili jego

stronnictwo i ulegli wpływom francuskim. Stąd też łatwo im przyszło uzyskać od pana de

Marboeufa, który powrócił na wyspę jako gubernator, wylądowawszy na niej przed dziesięciu

laty jako generał, przychylne poparcie, umożliwiające umieszczenie młodego Napoleona w

Szkole Wojskowej w Brienne. Prośba o przyjęcie została uwzględniona, niedługo zaś potem

na liście wychowanków szkoły w Brienne wpisano następujące słowa:

„Dnia dzisiejszego, 23 kwietnia 1779 r. wstąpił Napoleon Buonaparte, liczący lat dziewięć,

miesięcy osiem i pięć dni do królewskiej Szkoły Wojskowej w Brienne-le-Chateau”.

Nowy przybysz był zatem Korsykaninem, czyli pochodził z kraju, który jeszcze dziś z

takim wytrwałym uporem zwalcza cywilizację i choć utracił niepodległość, potrafił jednak

zachować swój charakter narodowy. Młody uczeń mówił dialektem swej rodzinnej wyspy;

wyróżniał się też ciemną barwą skóry, przepalonej słońcem Południa, odznaczał się wreszcie

ponurym, przenikliwym wzrokiem mieszkańca gór. Wystarczyło to aż nadto, by wzniecić

ciekawość współtowarzyszy i pobudzić ich wrodzoną niesforność; ciekawość wieku młodego

jest bowiem z natury szydercza i nielitościwa. Jeden z profesorów, nazwiskiem Dupuis,

zlitował się nad biednym, opuszczonym chłopcem, zadając sobie trud wyuczenia go języka

francuskiego. Po trzech miesiącach nauki chłopiec uczynił takie postępy, że zdołał przyswoić

sobie także pierwsze elementy łaciny; zawsze jednak odczuwał niechęć do języków

martwych. Natomiast już w pierwszych godzinach nauki okazał wielkie zdolności w naukach

matematycznych. Naturalnym wynikiem tego stanu rzeczy było, że młody Napoleon

rozwiązywał kolegom zadania matematyczne, w zamian za co oni wyręczali go w pracach

humanistycznych i przekładach, które zawsze uważał za rzecz okropną.

Pewne osamotnienie, w którym przez jakiś czas znajdował się młody Napoleon wskutek

tego, że z początku nie umiał jeszcze wypowiadać swoich myśli, wytworzyło pomiędzy nim a

towarzyszami szkolnymi zaporę, która nigdy już nie zanikła. Ponieważ jednak po owym

pierwszym wrażeniu pozostało w nim przykre wspomnienie, przechodzące niemal w odrazę,

zrodziła się w duszy młodego chłopca przedwcześnie dojrzała nienawiść do ludzi,

prowadząca do samotności. Niektórzy dopatrywali się w tym proroczych marzeń rodzącego

się geniusza. Zresztą przeróżne okoliczności, które u innych ludzi uszłyby uwagi, nadają

pewne cechy prawdopodobieństwa teorii wyrażanej przez niektórych historyków, że

niezwykłemu życiu człowieka towarzyszyć musi niezwykłe dzieciństwo.

W wolnych chwilach młody Bonaparte zajmował się z dużym zamiłowaniem uprawą

niewielkiej, ogrodzonej działki. Pewnego dnia jeden z jego kolegów wszedł na płot, chcąc

zobaczyć, co też porabia w swoim ogródku samotny Napoleon. Ku swemu zdumieniu

spostrzegł, że układa on gorliwie kamienie wedle zasad taktyki wojennej, przy czym ranga

wojskowa oznaczona była wielkością kamieni. Ponieważ nieproszony widz zachowywał się

hałaśliwie, Napoleon odwrócił się, wzywając towarzysza szkolnego, by natychmiast zszedł z

płotu. Ów jednak drwił sobie z młodocianego stratega, co wreszcie do tego stopnia wzburzyło

Napoleona, iż porwał największy kamień i wycelował w sam środek czoła kolegi, który runął

na ziemię poważnie ranny.

W dwadzieścia pięć lat potem, gdy Napoleon znajdował się u szczytu sławy zameldowano

mu, iż pewien człowiek, podający się za byłego kolegę szkolnego prosi cesarza o posłuchanie.

Ponieważ zdarzało się często, że wszelkiego rodzaju oszuści chwytali się tego fortelu, by

dostać się przed jego oblicze, Napoleon polecił adiutantowi, aby zapytał o nazwisko tego

dawnego kolegi z ławy szkolnej. Nazwisko jednak nie wywołało żadnych skojarzeń, toteż

powiedział do adiutanta: „Idź pan jeszcze raz do niego i zapytaj, czy nie mógłby mi

przytoczyć pewnych okoliczności, które by obudziły moją pamięć”. Spełniwszy rozkaz,

adiutant wrócił z wiadomością, że obcy przybysz zamiast odpowiedzi wskazał bliznę na

czole. „Ah! teraz przypominam sobie – rzekł cesarz – rzuciłem mu generałem dywizji w

głowę!”

W zimie 1783–1784 spadły takie masy śniegu, że wszelka zabawa na wolnym powietrzu

była niemożliwa. Będąc zmuszony spędzać wolny czas, poświęcony zazwyczaj pracy w

ogródku, wśród głośnej wrzawy wesołych kolegów, Napoleon zaproponował urządzenie

wycieczki za miasto i wybudowanie tam łopatami ze śniegu warownej twierdzy, którą

następnie jedna część chłopców miałaby zaatakować, druga zaś bronić. Projekt był zbyt

ponętny, by go młodzi chłopcy mieli odrzucić. Oczywiście twórca projektu został wybrany

dowódcą jednego z oddziałów. Oblężona twierdza nie mogła oprzeć się jego sile, zdobyto ją

po bohaterskiej obronie nieprzyjaciół. Już nazajutrz śniegi stajały; jednak ten nowy sposób

spędzania czasu głęboko utkwił w pamięci uczniów. Już jako dorośli ludzie wspominali

chętnie tę zabawę z młodych lat, kiedy zaś widzieli, jak jedno miasto po drugim poddawało

się Napoleonowi, musieli przypominać sobie zwały śniegu, po których wspinali się pod

wodzą Bonapartego.

W miarę dorastania Napoleona rozwijały się w nim idee, które od dawna kiełkowały na

dnie jego duszy, pozwalając spodziewać się owoców, które kiedyś miały wydać.

Znienawidzona mu była myśl o dokonanym przez Francję podboju Korsyki, co jako jedynego

Korsykanina w szkole ukazywało jako pokonanego wśród zwycięzców. Gdy razu pewnego

Napoleon był na obiedzie u jednego z urzędników zakładu, kilku profesorów, którzy znali

narodową wrażliwość swego wychowanka, zaczęło umyślnie wyrażać się w duchu

nieprzychylnym o Paolim. Rumieniec natychmiast oblał oblicze chłopca. Nie mogąc dłużej

się powstrzymać wykrzyknął: „Paoli był wielkim człowiekiem, kochającym swą ojczyznę tak,

jak tylko dawni Rzymianie kochać umieli. Nigdy nie wybaczę memu ojcu, który niegdyś był

jego adiutantem, iż dopomógł do zjednoczenia Korsyki z Francją. Powinien był pójść za

gwiazdą przewodnią swego wodza i razem z nim paść w walce”.

Tymczasem młody Napoleon osiągnął czwarty kurs nauki i w zakresie nauk

matematycznych umiał niewiele mniej od swego nauczyciela, księdza Patraulta. Był już w

wieku, w którym przechodziło się z zakładu w Brienne do wyższej szkoły w Paryżu.

Świadectwa miał dobre, w sprawozdaniu zaś pana de Kéralio, inspektora szkół wojskowych,

wystosowanym do króla Ludwika XVI, powiedziano:

„Kawaler de Bonaparte (Napoleon), urodzony 15 sierpnia 1769 r., wysoki na cztery stopy,

dziewięć cali i dziesięć linii, ukończył kurs czwarty. Budowa cielesna dobra, zdrowie

wyborne, charakter posłuszny, przyzwoity i wdzięczny, zachowanie bardzo porządne,

odznaczał się zawsze zdolnością i zamiłowaniem do matematyki. W historii i geografii wcale

dobre postępy, w ćwiczeniach z literatury pięknej i łaciny (którą doprowadził tylko do

czwartego kursu) wyniki mniej zadowalające. Znakomicie nadaje się na marynarza. Zasługuje

na przyjęcie do Szkoły Wojskowej w Paryżu”.

Na podstawie tego świadectwa przyjęto młodego Bonapartego do paryskiej Szkoły

Wojskowej.

O pobycie Bonapartego w tej szkole nie ma nic szczególnego do powiedzenia. Należałoby

wspomnieć tylko o memoriale, który wystosował do swego byłego inspektora, księdza

Bertona. Młodociany ustawodawca znalazł w urządzeniach tej szkoły szereg błędów, których

nie mógł pominąć milczeniem rozwijający się w nim talent administratora. Jednym z tych

błędów – i to najniebezpieczniejszym ze wszystkich – był zbytek otaczający wychowanków

zakładu. „Zamiast utrzymywać liczną służbę dla wychowanków szkoły – pisał – zamiast

dawać im dwa razy na dzień jedzenie składające się z dwóch dań, zamiast utrzymywać

kosztowną ujeżdżalnię dla jeźdźców i koni, należałoby raczej przyzwyczaić studentów,

jednakże bez uszczerbku dla toku studiów, do samodzielnego usługiwania sobie, z wyjątkiem

skromnej kuchni, o którą sami dbać nie powinni. Należy im podawać suchary i tym podobne

rzeczy, przyzwyczaić ich do czyszczenia ubrań, butów i trzewików. Jako że są ubodzy i do

służby wojskowej przeznaczeni, jest to jedyny sposób wychowania, które by im dać należało.

Żywieni skromnie i zmuszeni sami dbać o swą odzież, nabiorą hartu i nauczą się

wytrzymywać surowość pór roku, podległym zaś żołnierzom wpajać ślepy szacunek i

posłuszeństwo”. Bonaparte liczył piętnaście i pół roku, gdy zaprojektował te reformy. W

dwadzieścia lat potem założył Szkołę Wojskową w Fontainebleau.

W roku 1785, po znakomicie złożonych egzaminach, Bonaparte został mianowany

podporucznikiem w pułku La fére, stacjonującym wówczas w Delfinacie. Po krótkim pobycie

w Grenoble zamieszkał w Valence. Tutaj kilka słonecznych promieni wspaniałej przyszłości

zaczęło rozjaśniać mroki, w których tkwił wówczas młody, nie znany człowiek. Wiadomo, że

Bonaparte był ubogi. Ale mimo ubóstwa stale pamiętał o popieraniu rodziny, a brata

Ludwika, młodszego od siebie o dziesięć lat, sprowadził do siebie z Korsyki. Obaj mieszkali

u panny Bon, przy ulicy Wielkiej 4. Bonaparte zajmował sypialnię, na górze zaś, na

poddaszu, mieszkał mały Ludwik. Wierny przyzwyczajeniu nabytemu w Szkole Wojskowej,

które tak bardzo przydało mu się w późniejszych latach, podczas marszów wojennych,

Napoleon budził brata wcześnie rano, pukając laską w sufit pokoju, po czym udzielał mu

lekcji matematyki. Młody Ludwik, który z trudem tylko mógł podporządkować się temu

rozkładowi zająć, okazał się pewnego dnia jeszcze bardziej oporny, ociągając się dłużej

aniżeli zazwyczaj z zejściem na dół.

Napoleon ponownie uderzył w sufit, aż w końcu opieszały uczeń nareszcie się pojawił.

– A cóż to się dziś z tobą dzieje, leniuchu? – zawołał Bonaparte.

– O, bracie – odrzekł Ludwik – taki piękny sen miałem!

– O czym śniłeś?

– Śniło mi się, że byłem królem.

– Kim więc ja wówczas byłem... Cesarzem? – spytał młody oficer, wzruszając ramionami.

– Nuże, do roboty!

Po czym nauka szła zwykłym trybem, udzielana przez przyszłego cesarza przyszłemu

królowi. 1

Mieszkanie Bonapartego położone było naprzeciw sklepu bogatego księgarza nazwiskiem

1 Świadkiem tej sceny był pan Parmentier, lekarz pułku, w którym Napoleon służył jako podporucznik.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: