Jolanta Cieśla

Pielęgniarstwo rok III

licencjat

Gr. 3

Praca zaliczeniowa z opieki paliatywnej:

TEMAT:

Profilaktyka i leczenie odleżyn

Rok akademicki 2007/2006

1. Co to jest odleżyna ?

ODLEŻYNA – uszkodzenie skóry i leżących pod nią tkanek aż do kości. Odleżyny powstają na skutek długotrwałego ucisku. U przewlekle chorych odleżyny powstają w miejscach, które stykają się z podłożem, głównie w okolicy kości krzyżowej, kości ogonowej, pośladków, na piętach lub biodrach. W stanach ciężkich nawet na ramionach, kostkach, kolanach. Odleżyny najczęściej występują u chorych obłożnie, tych którzy mają trudności z poruszaniem się w łóżku i nieprzytomnych. Choroby, które sprzyjają powstawaniu odleżyn to m.in. cukrzyca, miażdżyca. Dotykają pacjentów po urazach wielonarządowych, z porażeniami kończyn, po przebytych udarach mózgowych, z zaawansowaną miażdżycą mózgu.

Etapy powstawania odleżyn:

1.      naczynia krwionośne zostają zamknięte na skutek ucisku

2.      tlen i substancje odżywcze nie docierają do komórek,

3.      produkty przemiany materii nie są odprowadzane,

4.      po pewnym czasie (1,5 - 2 godziny wystarczą) tkanka umiera i rozpoczyna się proces jej rozpadu.

5.      Obumarła tkanka skórna powoduje formowanie się owrzodzeń zewnętrznych

CZYNNIKI RYZYKA POWSTANIA ODLEŻYN

·         Podeszły wiek

·         Ograniczona mobilność

·         Zły sposób odżywiania

·         Nadwaga, niedowaga

·         Problemy z układem krwionośnym

·         Nie trzymanie produktów przemiany materii

·         Śpiączka

·         Cukrzyca

·         Leki

·         Unieruchomienie w łóżku

·         Wózek inwalidzki

A. SKALA NORTONA 

W ocenie stanu chorego możemy posłużyć się skalą Nortona.

Wynik równy lub niższy od 14 punktów świadczy o wysokim ryzyku powstania odleżyn.

B. STOPNIE ODLEŻYN

1. stopień I - blednące zaczerwienienie. Lekki ucisk palcem powoduje zblednięcie skóry, co wskazuje, że mikrokrążenie nie jest jeszcze uszkodzone;
2. stopień II - nie blednące zaczerwienienie. Rumień utrzymuje się pomimo ucisku palca. Ta reakcja jest spowodowana uszkodzeniem mikrokrążenia, zapaleniem i obrzękiem tkanek. Może pojawić się powierzchowny obrzęk, uszkodzenie naskórka i pęcherze. Towarzyszy mu ból;
3. stopień III - uszkodzenie pełnej grubości skóry z tkanką podskórną. Brzegi rany są dobrze ograniczone, występują obrzęki tkanki podskórnej i stan zapalny brzegów owrzodzenia. Dno rany jest wypełnione czerwoną ziarniną lub żółtymi masami rozpadających się tkanek;
4. stopień IV - uszkodzenie obejmuje również tkankę podskórną. Martwica tkanki tłuszczowej jest spowodowana zapaleniem i zakrzepicą małych naczyń;
5. stopień V - zaawansowana martwica zajmuje powięź i mięśnie. Zniszczenie może także obejmować stawy i kości. Powstałe jamy mogą łączyć się ze sobą. W ranie znajdują się czarnobrązowe masy rozpadających się tkanek.

2. PROFILAKTYKA ODLEŻYN

Problem odleżyn odgrywa szczególna rolę w opiece paliatywnej, gdyż ich pojawienie się pogarsza jakość życia chorych, dodaje im cierpień i pogłębia ograniczenie, jakie wywołała choroba podstawowa. Osoby o zaawansowanym stadium chorób przewlekłych są szczególnie narażone na rozwój takich uszkodzeń.

Ø      Pielęgnacja skóry

Celem pielęgnacji skóry jest utrzymanie jej elastyczności i suchości.

-          Wszystkie fałdy skórne należy starannie osuszać, a w razie nietrzymania moczu lub stolca powinno się podczas każdej zmiany bielizny starannie oczyścić i zabezpieczyć intymne okolice ciała chorego .

-          Pocenie chorego można znacznie zmniejszyć ubierając go w bawełniana bieliznę i układając go w bawełnianej pościeli.

-          Okruszki i fałdy zwiększają podatność skóry na powstanie odleżyn, trzeba je usunąć.

-          Do codziennych zabiegów higienicznych powinno się stosować wyłącznie mydła niealkaiczne.

-          Dla zachowania sprężystości skóry trzeba ja smarować  odpowiednim kremem  ochronnym po uprzednim umyciu i osuszeniu.

-          Nacieranie skóry wódką francuską może przynieść choremu ulgę, ponieważ olejki eteryczne w niej zawarte chronią skórę przed nadmiernym jej wysuszeniem.

Ø      Zmiana pozycji ułożeniowych

Skuteczne zapobieganie odleżynom sprowadza się do tego, by jak najczęściej odbarczać okolice narażone na ucisk ciężarem ciała, za pomocą jak najczęstszego przekładania chorego i układaniem go na miękkim podłożu.  W tym celu stosuje się takie rodzaje ułożenia jak:

-               ułożenie na plecach (w tym przypadku zagrożonymi okolicami jest kość krzyżowa, pięty, łopatki i łokcie)

-          Ułożenie na boku ( trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim krętarz większy kości udowej i na grzebień kości biodrowej. Zagrożone tez są wewnętrzne powierzchnie kończyn dolnych w okolicy stawów kolanowych, jak również okolica kostek. )

-          Ułożenie na brzuchu (niezbędne jest odpowiednie zabezpieczenie przed nadmiernym uciskiem kolca biodrowego przedniego i odciążenie krawędzi kości piszczelowej.)

U osób obłożnie chorych trzeba zmieniać pozycje co najmniej co dwie godziny. Należy zwrócić uwagę na to, by wystające części kostne były odpowiednio ułożone i zabezpieczone przed nadmiernym uciskiem. Pamiętać należy, aby na prześcieradłach czy innych podkładach nie tworzyły się fałdy, które mogą dodatkowo uciskać skórę.

Ø      Stosowanie udogodnień

Osoby zagrożone powstaniem odleżyn, należy układać na miękkich podłożach. Do tego celu służą różnego rodzaju udogodnienia, które możemy stosować u chorego.
Sprzęt który można wykorzystać w profilaktyce przeciwodleżynowej to:

►              Poduszki i materace gąbkowe - dobrze dostosowują się kształtem do ciała lecz szybko miękną i trącą kształt, a wystające elementy kostne u wyniszczonego chorego penetrują w głąb poduszki. W okolicach tych ciśnienie znacznie wzrasta, przez co zwiększa się ryzyko uszkodzenia skóry. Poduszki takie wchłaniają wilgoć, nie chronią przed tarciem. Z powodu braku możliwości dobrej dezynfekcji są siedliskiem bakterii. Zaleta tych poduszek jest ich niska cena oraz mała waga.

►              Poduszki i materace żelowe - w dużym stopniu redukują tarcie, niwelują ciśnienie pomiędzy wystającymi punktami kostnymi a podłożem. Dobrze korygują pozycje osoby siedzącej na wózku inwalidzkim. Ich wadą jest duża waga (około 7 kg), żel łatwo ulega dezorganizacji, co wymaga codziennie żmudnego ugniatania przed użyciem.

►              Poduszki pneumatyczne - do grupy tej możemy zaliczyć dmuchane koło gumowe, jak również, wykonane z kauczuku neoprenowego poduszki Roho czy Pneumat. System przepływu powietrza zapewnia stabilną i skorygowaną pozycje na łóżku lub w wózku, dobre odciążenie pacjenta.

►              Materace dynamiczne zmiennociśnieniowe są, na dzień dzisiejszy, najkorzystniejsze. Pneumatyczna pompa wtłacza powietrze do komór materaca i, co pewien czas, przetłacza je pomiędzy poszczególnymi komorami. W materacu tym ciało chorego podpierane jest co trzy minuty w różnych punktach. Zanikanie ciśnienia, jego wzrost od zera do maksimum, powoduje masaż i w efekcie zwiększone ukrwienie tych części ciała, które stykają się z materacem. Chorzy nie czują zmęczenia mięsni, szybciej wracają do zdrowia, łatwiej znoszą długotrwałe przebywanie w łóżku. Zmiany punktów podparcia i nieustający masaż zabezpieczają chorego przed powstaniem odleżyn. Pozwala to także na szybsze gojenie się odleżyn już powstałych.

4. LECZENIE ODELŻYN

Celem procesu gojenia jest przywrócenie ciągłości funkcji uszkodzonych tkanek. Proces leczenia stanowi łańcuch procesów fizycznych, chemicznych, komórkowych, które zostają uruchomione w uszkodzonej tkance. Nowoczesne leczenie odleżyn polega na koncepcji wilgotnego leczenia ran. Powoduje to przyspieszenie leczenia odleżyny aż o 50%. Leczenie jest uzależnione od stopnia zaawansowania odleżyny. Należy przy tym pamiętać, że w poważniejszych przypadkach powinno ono przebiegać pod ścisłą kontrolą lekarza i najczęściej jest prowadzone w czasie pobytu w szpitalu lub placówkach opieki paliatywnej.

·         Odleżyna I°

-          usunięcie czynników zewnętrznych, które spowodowały powstanie odleżyny

-          odciążenie miejsca zmienionego chorobowo

-          na skórę należy nałożyć Seprolol

-          zastosowanie żeli hydrokoloidowych przytrzymywanych za pomocą opatrunku zabezpieczającego na zmienioną powierzchnie skóry, w celu utrzymania wilgotnego środowiska

-          zmiana pozycji chorego co 2 godziny

·         Odleżyna II°

-          zastosowanie na skórę Seprolol, Alantovit, maść z nagietka, peneten- krem

-          zastosowanie żeli hydrokoloidowych przytrzymywanych za pomocą opatrunku zabezpieczającego na zmienioną powierzchnie skóry, w celu utrzymania wilgotnego środowiska

-          ochrona skóry wokół odleżyny

-          zmiana pozycji chorego co 2 godziny

-          zastosowanie materaca zmiennociśnieniowego

·         Odleżyna III°

-          miejscowe zstosowanie środków o działaniu antybakteryjnym np. Delbetex, Dermazin, Polseptol

-          antybiotykoterapia stosowana ogólnie

-          opatrunki o działaniu bakteriobójczym

-          ochrona skóry wokół odleżyny

-          zmiana pozycji chorego co 2 godziny

-          zastosowanie materaca zmiennociśnieniowego

·         Odleżyna IV° i V °

-          Zastosowanie środków o działaniu enzymatycznym Fibralam, Iruxol

-          czyszczeniu odleżyny poprzez usunięcie lub rozpuszczenie martwicy, poprzez zabieg chirurgiczny

-          zastosowanie opatrunków nowej generacji

-          antybiotykoterapia stosowana ogólnie

-          opatrunki o działaniu bakteriobójczym

-          ochrona skóry wokół odleżyny

-          zmiana pozycji chorego co 2 godziny

-          zastosowanie materaca zmiennociśnieniowego

Środki przyspieszające gojenie się ran:

1.      maści: tranowa, echinacynowa, rywnolowa

2.      balsamy: balsam peruwiański

3.      okłady: z roztworów rywnolu, nadmanganianu potasu, fizjologicznego roztworu soli fizjologicznej, roztworu glukozy

4.      płukanki: z roztworu rywanolu

5.      do pokrywania ran stosuje się: pastę cynkową, maść z dekspantenolem

Wybór środka do pielęgnacji powinien uzależniony od indywidua...