Bronisław_Malinowski[1].doc

Bronisław Malinowski

„Argonauci Zachodniego Pacyfiku”

Rozdz. XI „Na wyspach Amphlett. Socjologia kula”

·         Przybycie do głównej wyspy Gumasila i zatrzymanie na wybrzeżu Giyawana (Giyasila) – miejscu postoju żeglarzy przed wejściem do wioski, oraz zaraz po jej opuszczeniu. Także miejsce końcowych obrzędów kula (przed wejściem do wioski)

·         Goście z Sinakety przybijają do wybrzeży Gumasila:

- wyjście z czółen, odnalezienie partnerów i rozmowa z nimi przed ich domami

- wręczenie partnerom prezentów pari (otwierających dary) np.: grzebienie, garnuszki na wapno, łyżki do wapna

- oczekiwanie na wręczenie podarków kula

·         Kolejność wręczania darów kula:

- pierwszy wielki naczelnik przekazuje dar toli’uvalaku (przywódcy wyprawy kula?) Kouta’uya lub To’udawada

- dźwięk konchy dający znać o rozpoczęciu kula

- kolejni krajowcy wręczają sobie podarki – kolejne dźwięki konchy

- po wymienieniu planów, uwag, i innych doświadczeń związanych z kula wręcza się przybyszom talo’i (dar pożegnalny dla gości)np.: kilka garnków

·         Dość precyzyjne ustalanie dat wypraw – nazwy dal każdego dnia na tydzień po i tydzień przed pełnią, a każda faza księżyca nosi nazwę odpowiadającej mu kwadry

·         Mężczyźni z Trobriandów często pozostają przez długi czas na wyspach Amphlett w okresie między wyprawami

- mieszkają w domach partnerów, przyjaciół krewnych

- przestrzegają lokalnych zwyczajów

- pomagają w pracach i wyprawiają się na połowy (szczególnie to lubią)

- brak stosunków kobietami (gdy na wyspę przybywają większe grupy, kobiety uciekają z wioski i obozują w buszu aż do wyjazdu przybyszów)

·         Posiadanie partnera, czyli osoby, która nie będzie żywiła żadnych złych intencji jako dobrodziejstwo w wioskach odległych, w których zamieszkują różni czarownicy (np.: mulukwausi, tauwa’u)

·         Aspekty socjologii kula:

- społeczne ograniczenie uczestnictwa w kula – głównie na Dobu i Tobriandach. Mają charakter:

        terytorialny – niektóre wioski, okręgi w ogóle nie biorą udziału w wymianie kula,   

        społeczny – ludzie o najniższej randze, lub nie spokrewnieni z wodzem w   

                             niektórych rejonach nie mogą brać udziału w kula

- stosunek partnerstwa – „mój partner, tak samo jak członek mego klanu (kakaveyogu), mógłby walczyć przeciwko mnie. Mój rzeczywisty krewny (veyogu) pochodzący z tego samego łona, zawsze stanie po naszej stronie”

     > różne określenia partnera:

Ø      ścisłe określenie granicy geograficznej, za którą nie można mieć partnera

Ø      pojęcie partnera pośredniego- partner partnera, często znane jest jego imię, szczególnie wśród ludzi o niższym statusie, którzy nie mają wielu partnerów, jest to cenna wiedza

          określany przez kiriwińczyków mianem (ulo) muri-muri, lub pytania „czyja ręka” przekazała dany przedmiot

Ø      wódz jako „stacja rozrządowa” – prawie każdy ma wśród partnerów choć jednego wodza a on, jako że ma wielu partnerów przekazuje dar do zupełnie innego kręgu

    - nawiązanie stosunku partnerstwa – by stać się uczestnikiem kula trzeba: mieć za sobą wiek młodzieńczy, poznać magię kula, posiadać jakieś wartościowe vaygu’a.

       najczęściej członkostwo w kula otrzymuje się od ojca lub wuja, którzy uczą młodzieńca magii, dają mu vaygu’a i dostarczają partnera, którym często stają się sami

       pokala – dary ratalne, zapłata za wprowadzenie w magię, za vaygu’a i przodującą pozycję w kula, dary, które przeważnie składa młody wódz swojemu wujowi – wodzowi, który wprowadza go w kula, gdy młody jeszcze nie posiadł dostatecznego majątku by się zrekompensować

       (syn wodza jest zwykłym członkiem plemienia, ponieważ wódz nie może żenić się we własnym podklanie, a syn posiada status matki)

     - uczestnictwo kobiet w kula – kobiety nie biorą udziału w wielkich wyprawach i nie prowadzą z mężczyznami wymiany kula (co nie znaczy, że są uciskane), ale:

Ø      wymiany w obrębie rodziny np.: wódz przekazuje żonie, ona drugiej żonie, a ta synowi

Ø      czasem mężczyzna wysyła żonę z darem gdy bardzo potrzebuje jakiegoś przedmiotu, bo partner kobiecie nie odmówi

Ø      duży wpływ kobiet na decyzje mężczyzn (szczególnie na Dobu), specjalny rodzaj magii mający wpłynąć na kobiety np.: można czynić dziewczynie wyrzuty z powodu zachowania jej brata, ona prosi o kawałek betelu, nad którym mężczyzna podczas wręczenia wypowiada magiczną formułę, a dziewczyna powinna wpłynąć na swojego brata

· Plemię zamieszkujące wyspy Amphlett jako monopoliści pod względem pozycji i charakteru, jako producenci pięknych glinianych naczyń, których są jedynymi dostawcami dal okolicznych okręgów, oraz jako społeczność handlowa wykorzystująca swoje położenie (pomiędzy obfitymi w plony terenami Dobu a centrum rzemieślnictwa na Ttrobriandach)

· Wyrabianie naczyń glinianych na wyspach Amphlett:

     - sprowadzanie surowca (raz na pół roku) z glinianek z Yayawana znajdujących się na północnym wybrzeżu wysp Fergusson (legenda str.327)

     - kobiety zajmują się lepieniem i ozdabianiem naczyń (technika str. 373-375)

     - różne nazwy naczyń (kuria w kiriwińskim lub kuyana czy va’ega na wyspach Amphlett) i różne ich zastosowanie:

·  Wymiana handlowa na wyspach Amphlett:

     - wywóz ceramiki

     - napływ żywności: sago, świń, orzechów kokosowych, orzechów etelu, yamu i taro

     - niegdyś niegdyś pośrednictwo w handlu min: kamieniem(Woodlark), naczyniami drewnianymi(Bwoytalu), naczyniami do wapnia(Kuboma), koszami trójpoziomowymi(Luya), muszlami małż(Kavataria), nasionami bananów, łykami tartanu, piórami kazuarów kazuarów czerwonych papug, pasami wyplatanymi z włókna, bambusem, włóczniami z zębatym gratem

·   Dawne spory pomiędzy dwoma sprzymierzonymi obozami: w-py Kwatouto i Domdom a Gumasila i Nabwageta powodem słabego handlu, rzadkich kontaktów a nawet wojen

·  Wpływy Wysp Trobriandów i Dobu na kulturę wysp Amphlett:

     - język spokrewniony z T i D

     - organizacja społeczna podobna do T oprócz niewystępowania instytucji wodzostwa

     - wierzenia dot. Złych czarów, duchów itp. pokrewne z D

     - magia łodzi zapożyczona z T

     - sztuka budowania łodzi pochodzi z D

     - magia kula przejęta częściowo z T częściowo z D

     - jeden rodzimy system magii (legenda str.378)

·  Migracje ludności występują tylko z północy na południe np.: z Trobriandów na Amphlett, Sewera, Sanaroa.

·  Rozprzestrzenianie się elementów kulturowych – czółen z południa na północ

·  Wiara w czarną magię (mulukwausi i wtauva’u) przechodzi z północy na południe

3