Przedmiot makroekonomii.docx

1.       Przedmiot makroekonomii:

Makroekonomia zajmuje się gospodarką jako całością i badaniem zjawisk jakie dotyczą całej gospodarki. Nazwa makroekonomia pojawiła się około 1929r. Wprowadził ją R Frisch. Makroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk oddziałujących na globalny popyt i globalna podaż w gospodarce a także zajmuje się formułowaniem zaleceń dla polityki ekonomicznej państw.

Źródłem makroekonomii jest system teoretyczny J.M. Keynes’a zwany keynesizmem. System ten powstał na przełomie lat 20-tych i 30-tych. Keynes napisał pracę „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” .

2.       Charakterystyka gospodarki rynkowej:

Gospodarka rynkowa charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami: dominacja prywatnej własności czynników oraz rynkową alokacją zasobów gospodarczych.

Głównym typem prywatnej własności rzeczowych czynników produkcji w krajach wysoko rozwinietych jest współcześnie własność kapitalistyczna. Spośród nich relatywnie największe znaczenie odgrywa akcyjna forma własności.

Nie jest ona najczęściej spotykaną formą własności w krajach kapitalistycznych, lecz przeważająca część produkcji wytwarzana jest w tych krajach przez wielkie przedsiębiorstwa akcyjne. Oprócz własności kapitalistycznej wyróżniamy w gospodarkach rozwiniętych własność drobnotowarową oraz pracowniczą. Nazwa gospodarka rynkowa wzięł się od nazwy regulatora i koordynatora procesów gospodarczych, czyli rynku.

Jego najważniejszymi funkcjami są:

§                      rynek dokonuje wyceny różnych dóbr

§                      rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych

§                      rynek jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych

§                      rynek umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce

§                      rynek jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i mechanizmem dostosowania jej do potrzeb.

Z cechami gospodarki rynkowej związana jest również własność prywatna, która wiąże się ze swobodą prowadzenia działalności gospodarczej.

3.       Własność w sensie prawnym i ekonomicznym:

- własność w sensie prawnym – stosunek zachodzący między osobą a rzeczą który polega na wyłączności posiadania, użytkowania i rozporządzania. Przedmiotem własności sa rzeczy, a podmiotem osoby fizyczne i prawne.

- własność w sensie ekonomicznym – stosunek zachodzący między ludźmi w trakcie korzystania z efektów działalności gospodarczej. Przedmiotem własności sa tu czynniki wytwórcze oraz rezultaty działalności , a podmiotem jest człowiek. Nie zawsze własność ta jest tożsama z własnością w sensie prawnym.

4.       Konkurencja i negocjacje jako procesy rynkowe:

5.       Wzrost gospodarczy, a rozwój społeczno-ekonomiczny:

Wzrost gospodarczy występuje w sytuacji wzrostu PKB i DN na 1 mieszkańca w stosunku do roku poprzedniego.
Rozwój gospodarczy jest to taki wzrost gospodarczy, który powoduje jednocześnie jakościowo korzystne przekształcenia strukturalne w gospodarce narodowej.
Rozwój społeczno – ekonomiczny jest to taki rozwój gospodarczy, który jednocześnie przyczynia się do wzrostu poziomu życia społeczeństwa.
CZYNNIKI ROZWOJU SPOŁECZNO – EKONOMICZNEGO (determinanty rozwoju społeczno – ekonomicznego).

1. Czynniki ekonomiczne
a) Tradycyjne czynniki rozwoju gospodarczego
- praca – zasoby pracy żywej,
- ziemia – zasoby naturalne i środowiskowe,
- kapitał – kapitał rzeczowy i finansowy, infrastruktura.
b) Nowoczesne czynniki rozwoju gospodarczego
- postęp naukowo – techniczny, ekonomiczny i organizacyjny,
- kapitał intelektualny,
- międzynarodowy podział pracy,
- integracja gospodarcza i polityczna
2. Społeczne czynniki rozwoju gospodarczego
- poziom edukacji społecznej i innowacyjności,
- poziom życia społeczeństwa i jego zróżnicowanie,
- wartości społeczno – polityczne i kulturowe.

Polityka pieniężna polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza krajowego w celu wspierania rozwoju gospodarczego przez stabilizowanie poziomu produkcji i zatrudniania.
Podaż pieniądza = wskaźnik kreacji pieniądza * baza monetarna

6.       Metody rachunku PKB:

Metoda sumowania produktów- sumowanie wartości i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku; nie należy liczyc wielokrotnie tych samych dóbr, bo niektóre dobra są zużywane w procesie produkcji innych dóbr(np. stal do samochodów). Unikanie liczenia 2 razy polega na: Sumowaniu dóbr finalnych czyli tych nabywanych przez ostatecznego użytkowanika( a nie do obróbki lub sprzedaży) oraz sumowanie wartości dodanej tzn. przyrostu wartości dóbr, będącego rezultatem procesu produkcji( obliczanie wartości dodanej: od wartości dóbr odejmujemy koszty ich produkcji).

Metoda sumowania dochodów- dodawanie dochodów( płace, renty, procenty, zyski) powstających w procesie wytwarzania produktów i usług PKB=wartości dochodów= dochodów czynników produkcji

Metoda sumowania wydatków – sumowanie wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe
PKB = C + G + I + NX

7.       Czym się różni PKB, PNB, PNN:

a)     PKB (produkt krajowy brutto) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Inaczej mówiąc PKB mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce kraju.

b)     PNB ( realny produkt narodowy brutto) - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. Świadczy o ilości dóbr i usług, na których zakup może pozwolić sobie gospodarka jako całość.

c)      PNN (produkt narodowy netto = dochód narodowy) - oblicza się go poprzez odjęcie amortyzacji od PNB. Jest to więc ilość pieniądza, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po dołożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.

8.       Czynniki wzrostu gospodarczego:

1)     Postęp techniczny - zależy od poziomu innowacji i badań naukowych. Zwiększa rentowność kapitału i pozwala stawić czoła konkurencji rozwiniętych gospodarek. Jednak warunkiem wykorzystania innowacji technologicznych i wyników badań naukowych jest zaplecze finansowe. Tylko silny i bogaty kraj może sobie pozwolić na finansowanie badań naukowych, a następnie wdrożenie wyników tych badań. Jest to czynnik, który powoduje długoterminowy wzrost gospodarczy.

2)     Praca - zarówno pod względem ilości, jak i jakości (na ogół okresy spadku liczby ludności odpowiadają okresom mniejszego wzrostu lub stagnacji ekonomicznej). Poziom wykształcenia polepsza jakość i zwiększa rentowność pracy. Bardzo duże znaczenie mają koszty pracy, czyli koszty, które musi ponosić pracodawca z tytułu zatrudnienia pracownika (na przykład ubezpieczenia zdrowotne i świadczenia socjalne). Kolejnym czynnikiem wpływającym na efektywność pracy jest zakres jej automatyzacji oraz stopień rozwoju technologicznego kraju. Im on jest wyższy tym wyższy jest wskaźnik efektywności wykorzystania czasu pracy i potencjału pracowników.

3)     Kapitał - to zasoby środków wykorzystane w procesie wytwarzania produkcji. Podstawowe formy kapitału produkcyjnego to kapitał rzeczowy, kapitał finansowy i kapitał ludzki. Kapitał rzeczowy jest tym większy, im większy jest kapitał finansowy w gospodarce. Kapitał rzeczowy stanowi bowiem formę lokowania (inwestowania) kapitału finansowego. W gospodarkach rozwiniętych wolnym kapitałem finansowym (tj. możliwym do zamiany na kapitał rzeczowy) dysponują instytucje finansowe. Do instytucji finansowych zaliczamy banki, fundusze inwestycyjne czy emerytalne, pełniące funkcje instytucji pośrednictwa finansowego, ale także takie podmioty, jak giełda, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, czy inne wykonujące specyficzne funkcje na rynkach finansowych. Sposób organizacji tych instytucji, instrumenty finansowe, którymi dysponują, a także przyjęte w gospodarce zasady ich funkcjonowania tworzą system finansowy. System finansowy decyduje o zdolności gospodarki do efektywnego transformowania kapitału finansowego w kapitał rzeczowy. Słabo rozwinięty system finansowy ogranicza możliwości szybkiego powiększania rozmiarów kapitału rzeczowego. W ostatnich latach coraz większego znaczenia dla gospodarki nabiera kapitał intelektualny.

4)     Otoczenie zewnętrzne - żaden kraj nie może rozwijać się sam. Gospodarka krajowa prowadzi ze światem zewnętrznym wymianę towarów, kapitałów, wyników badań naukowych.

9.         Narzędzia polityki pieniężnej Banku Centralnego:                                                                      - Polityka rezerw obowiązkowych                                                                                         Polityka rezerw obowiązkowych zalicza się do instrumentów ilościowych. Stopa rezerw obowiązkowych określa, ile procent od każdego złotego (PLN) zdeponowanego na rachunkach a vista lub terminowych banki komercyjne muszą przekazać na swój rachunek w banku centralnym lub utrzymywać je w swojej kasie w formie zapasów gotówki. Rezerwie obowiązkowej przypisuje się rolę rynkowego instrumentu ogólnego oddziaływania, gdyż stopy ich ustalane są zazwyczaj w jednakowej wysokości dla wszystkich banków, a obowiązek ich tworzenia nie łączy się z ingerencją w układ stosunków między bankami komercyjnymi i klientami. Istnieją różne zasady odprowadzania tych rezerw na rachunek w banku centralnym. Zależą one głównie od metody naliczania rezerw, wysokości stopy, oprocentowania środków utrzymywanych w formie rezerw jak również i gromadzenia środków.           - Operacje otwartego rynku                                                                                                     Operacje otwartego rynku prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku centralnego. Polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. W ramach tych operacji, transakcje mogą być dokonywane w sposób warunkowy lub bezwarunkowy. Poprzez nie bank centralny ma wpływ na płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych, wysokość stóp procentowych oraz efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego. W operacjach otwartego rynku mogą brać udział wybrane banki, zwane dealerami rynku pieniężnego.                                                                                                       -Transakcje depozytowo-kredytowe                                                                                                 W ramach transakcji depozytowo-kredytowych banki komercyjne mogą pożyczać z własnej inicjatywy pieniądze od banku centralnego. Istnieją jednak pewne limity i warunki specjalne tych pożyczek ustalane bezpośrednio przez bank centralny, który występuje tu jako kredytodawca ostatniej instancji. Do operacji depozytowych natomiast, należą wszelkie lokaty na rachunku terminowym w banku centralnym, zwane depozytami na koniec dnia. Są istotne kiedy regulowanie płynności płatniczej sektora bankowego za pomocą operacji otwartego rynku nie zapewnia utrzymania ustabilizowanego i zgodnego z oczekiwaniami poziomu stóp procentowych.

10.   Czynności banków komercyjnych:

·         Prowadzenie rachunków bankowych

·         Przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych

·         Przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych

·         Udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek pieniężnych

·         Operacje wekslowe i czekowe

·         Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operaci przy ich użyciu

·         Pokonywanie lokat terminowych w bankach

·         Przyjmowanie i udzielanie poręczeń i gwarancji bankowych

·         Dokonywanie obrotu wartościami dewizowymi oraz prowadzenie obsługi finansowej obrotów z zagranicą

·         Obsługa pożyczek państwowych

·         Emitowanie papierów wartościowycj i obrotu nimi

·         Kupno zagranicznych papierów wartościowych

·         Przechowywanie przedmiotów, papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych

·         Na zlecenie innych bankówwykonywanie czynności należących do zakresu działania banków zlecjących

·         Dokonywanie zmiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika

·         Nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzutelności ubezpieczone hipoteką

·         Usługi doradcze w sprawozdaniach finansowych
 

11.   Inflacja jawna i ukryta:

Inflacja ukryta jest wyrażona w trwałej nadwyżce popytu nad ograniczoną podażą dóbr i usług przy administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych.

Inflacja jawna to rodzaj inflacji, która często utożsamiana jest z inflacją cenową w jej klasycznym wydaniu. Występuje w krajach o gospodarce rynkowej, w Polsce również. Wyraża się wzrostem cen, który nie jest hamowany przez państwo. Inflacja jawna wynika z mechanizmu rynkowego, który powoduje powrót do stanu równowagi, gdy ceny rosną. Inflacja jawna jest jednym z rodzajów inflacji otwartej.

12.   Bezrobocie naturalne – kiedy rynek pracy znajduje się w stanie trwałej równowagi długookresowej to gospodarka znajduje się w sytuacji pełnego ztrudnienia. Stan pełnego ztrudnienia nie może oznaczać zatrudnienia 100% siły roboczej, zasoby ztarudnieniawszytskich aktywnych zawodowo. Ludzie chorują, zmieniaja pracę, poszukają korzystniejszych ofert pracy, przenosza się do innych miejscowości – i dlatego w stanie pełnego zatrudnienia występuje bezrobocie. Ten rodzaj określa się jako naturalne.

W krótnim okresie tylko część bezrobocia będzie bezrobociem naturalnym. Część należy zaliczyć do bezrobocia strukturalnego część do klasycznego, a część do cyklicznego. Bezrobocie naturalne jest całkowicie bezrobociem dobrowolnym.

13.   Sposoby wypełnienia deficytu budżetowego:

Deficyt budżetowy to dziura, która tworzy się w danym państwie, gdy jego wydatki są większe niż dochody. Państwo musi wtedy zaciągnąć kredyt, aby dziurę tą uzupełnić. Pojęcie deficytu budżetowego jest znane każdemu chociażby w wiadomości w telewizji czy Internecie. Termin ten kojarzy się negatywnie co jest naturalne – brak pieniędzy jest przecież problemem. Interesujące może się więc okazać, gdy powiem, że deficyt budżetowy posiada obecnie praktycznie każde państwo świata! Co więcej kraje zakładają nawet w swej polityce posiadanie niewielkiego deficytu. Za granicę „przyzwoitości” ustalony został próg 5% PKB. W Polsce dziura ta jest mniejsza i wynosi obecnie 4,2% PKB. Opcji zniwelowania deficytów budżetowych jest kilka. Najpowszechniejszą formą stała się emisja obligacji skarbu państwa, czyli zaciąganie swego rodzaju kredytu. Dużo korzystniejsza wydaje się jednak prywatyzacja, czyli sprzedaż majątku państwowego na rzecz prywatnych inwestorów. Stosowanie tej metody jest jednak zwykle mocno ograniczone. Ostatnią alternatywą pozostaje zwiększenie podatków, co jednak może spowodować recesję w gospodarce.