Ks. Roman Daca.pdf

Ks. puþkownik dr Roman Daca (cz.2)

533/Ludzie

Data:Mar06,200512:14AM

Wróćmyjednakdopoczątkuwojny,doczasu,gdy17września1939r.Sowieciprzekroczylipolskie

granice,by„bronić”rzekomouciśnionychizniewolonychBiałorusinów,LitwinówiUkraińcówprzed

polskimi„panami”.WkroczenieArmiiCzerwonejwywołałonatychmiastowąfalębezprzykładnej

nienawiściwobecPolaków.KrwaweŜniwozbierałzwłaszczanacjonalizmukraiński,któregoofiarą

padaliwszyscybezwyjątku:męŜczyźni,kobiety,starcy,dzieci,duchownikatoliccyetc.,bez

względunawiekistatusmaterialny.Wystarczyłjedenpowód:byciePolakiem.WśródzagroŜonych

znalazłsiętakŜenaszksiądzartylerzysta.PanniezapomniałjednakoSwymsłudze

Ks. puþkownik dr Roman Daca (23 II 1905 Ï 18 IX 1994)

Ï W 100-LECIE URODZIN Ï cz. II

Dominusdedit,Dominusabstulit,sitnomenDominibenedictum(Iob1,21)

Wróćmyjednakdopoczątkuwojny,doczasu,gdy17września1939r.Sowieciprzekroczyli

polskiegranice,by„bronić”rzekomouciśnionychizniewolonychBiałorusinów,LitwinówiUkraińców

przedpolskimi„panami”.WkroczenieArmiiCzerwonejwywołałonatychmiastowąfalę

bezprzykładnejnienawiściwobecPolaków.KrwaweŜniwozbierałzwłaszczanacjonalizmukraiński,

któregoofiarąpadaliwszyscybezwyjątku:męŜczyźni,kobiety,starcy,dzieci,duchownikatoliccy

etc.,bezwzględunawiekistatusmaterialny.Wystarczyłjedenpowód:byciePolakiem.Wśród

zagroŜonychznalazłsiętakŜenaszksiądzartylerzysta.PanniezapomniałjednakoSwymsłudze,

stawiającnajegodrodzewielkiegoizacnegoczłowieka,jakimokazałsiębyćUkrainiec,Stefan

Semiginowski,lekarzzChodorowa(powiatBóbrka,woj.Lwowskie),któryratujeodzgubyks.

Dacę,ukrywającgoznaraŜeniemŜyciawswymwłasnymdomu.Jaksięmiałookazać,niebyłato

pomocjednorazowa.JuŜwrokpóźniej(1940)tensamlekarzratujeodniechybnejśmiercichorą

naobustronnezapaleniepłucHelenęDacową,matkęksiędza.Otojakwspominatenczassam

ksiądzpułkownik:„Miesiącprzedśw.Józefem,patronemparafiiwNowosielcach,odwiozłemją

(matkę—przyp.aut.)wstaniebardzocięŜkimdoszpitalawChodorowie.Szpitalmieściłsięw

pałacuksięciaEugeniuszaLubomirskiego,któregowywieziononaSybir.Dyrektoremtegoszpitala

byłwłaśniedrSemiginowski,któregoopiecelekarskiejoddałemMamę.Leczenieszłoopornie,

bardzopowoli,bezŜadnejwidocznejpoprawy.AŜ19marca,wdzieńodpustuwmojejparafii,

dostajęnaglącąwiadomość,abymnatychmiastprzyjechał,boMamajestumierająca.Więc

zostawiamwszystko,wszystkichgościiwiernych,jakzwykleprzyodpuścielicznych,ijadę.Zima

jeszczetrzyma,śniegi,roztopy,drogizalane,znacząjetylkoprzydroŜnewierzchołkiwierzb,konie

pobrzuchywśnieguiwodzie,sanieteŜpełnewody.WkońcudobrnąłemdoMamy.Byławagonii.

Wracałodniejks.BronisławGałoński,którybyłuniejzPanemBogiem.DrSemiginowski,czekając

namnie,powiedział,Ŝejestźle,nawetbeznadziejnie.Chciałbyjednakratowaćjeszczeprzez

transfuzjękrwi,dlategomniewezwał,alemuszęjanatowyrazićzgodę.«AleŜnaturalnie!»—

wykrzyknąłem.«Chodziokrewksiędza.Ksiądznapewnomatęsamągrupękrwicomama,alejak

jąprzetoczyćwtych,jakksiądzwidzi,prymitywnychpolowychwarunkach,gdzieniemadosłownie

nic,atozabiegprecyzyjnyiniebezpieczny.Czysięksiądzzgadza?»—Tak!«Więcproszę

połoŜyćsiętuŜprzymamiepojejlewejstronie»…Niedługopotejtransfuzji(niewiemjakją

przeprowadzonoijakdługotrwała)Mamaotworzyłaoczy,amniewoczachpociemniało.Itakmoja

krewuratowałaŜyciemojejMamie,podobniejakpotrzechlatachpóźniejjejkrewuratowałamoje

Ŝycie.Jakprzedziwnesą,Panie,Twojezrządzeniaopatrzności.OkazałeśmiSwojemiłosierdziew

młodościmojej,nieopuszczajmnie,BoŜe,wstarościiwiekusędziwym!”Niktjeszczewtedynie

przypuszczał,ŜejuŜwniespełnatrzylatapóźniejkochającamatkaodwdzięczysięsynowi,oddając

dosłowniekrewzakrew…ŜyciezaŜycie…Apogeumzbrodni„bohaterów”spodznakutryzuba

rozpoczęłosięw1941r.,tuŜpoatakuHitleranaZwiązekSowiecki.ZbrojnebandyUPAprzystąpiły

dozakrojonejnaszerokąskalęakcjimającejnaceluostatecznąrozprawęzpolskimi„panami”.

Masowemordyprzybrałyformęczysteketnicznych,wwynikuktórychwielerdzenniepolskich,a

takŜemieszanychpolskoukraińskichmiejscowościzostałostartychzpowierzchniziemi.Hasło

„riezat’Lachiw”rozlegałosięrazporaznacałychówczesnychKresachWschodnichIIRP.

Szczególniebrutalnieobchodzonosięzrzymskokatolickimiduchownymijakogłównymi

depozytariuszamipolskościnatychniepewnychterenach.Morderstwabyłynaporządkudziennym,

stosowanoodpowiedzialnośćzbiorową—ginęliwszyscy,którzymielijakikolwiekzwiązekz

duchownym.WyrokśmiercibanderowcywydalirównieŜnaproboszczaparafiiwNowosielcach—

ks.RomanaDacę(noszącegowówczaspseudonim„Longin”),organizatoraiprzywódcęokolicznych

oddziałówpartyzanckichwpowiatachBóbrka,ChodorówiRohatyn,któryniejednokrotniemusiał

ukrywaćsięprzedprześladowcamiidlaratowaniaŜyciaczęstoopuszczałparafię.Pamiętnejnocy

28/29września1943r.byłojednakzapóźno,bygdziekolwiekuciekać…SłuŜącyzaplebanięstary

dwórwNowosielcachotoczyłatejŜenocyzgrajabanderowców,bywykonaćwydanyprzezUPA

wyrok.MatkaproboszczaHelenaDacowamiałanatyleprzytomnyumysł,ŜezdąŜyłaostrzecsynai

ukryćgowspecjalnejskrytcepodpodłogąplebanii.Uczyniłatozresztąwostatnimmomencie,gdy

udrzwidopokojustalijuŜuzbrojenipozębynapastnicy.Wybierającysiędosnuks.Romannie

zdąŜyłsięnawetubrać,gdynacałąnocwylądowałwzimnejibrudnejdziurzepodpodłogą.Otojak

samwspominatepełnegrozygodziny:„CoprzeŜyłemwtymschroniegrobie(mówięgrobie,bo

takiejbyłniemalwielkości,moŜetrochępłytszy),tojedynieBógwie!Wszystko,cosiędziałona

zewnątrz,nademną,działosięwmoimmózguisercu.PodcięŜaremkilkudziesięciustópludzkich

wiekoschronucorazbardziejiszczelniejzaciskałosięnadtąmojąkryjówkągrobem.Niemogłem

sięruszyć,leŜącwśmierdzącejmazipleśni,grzybniiwilgociściekającejzestarych,grubych

murówplebanii,któradotegowszystkiego,odpoczątkuwojny1939r.byłasystematycznie

dewastowanainiszczona(…)miałemwraŜenie,Ŝezamiastpodłogizdesekjestrozciągniętanade

mnąskórajaknabębnie,codziałałojaknajczulszamembrana,dlategokaŜdykrok,kaŜdystuk,

głos,słowo,kaŜdewprostdrgnieniedudniło,huczałoidrgałozwielokrotnione,ogłuszająci

rozrywającmózgiserce.(…)Naglewśródtegopiekławrzawy,nawoływań,pytań,złości,gniewui

przekleństwusłyszałemstrzały,któreprzeszyłymnieogromnymniepokojemilękiemoŜycie

Mamy,ŜemoŜewtymzłowrogimpieklezginąćitoprzezemnie.Wtejgrobowejbezsilemojeji

sparaliŜowaniu,iwproststraszliwychwyrzutachsumienia,poczuciawiny,Ŝewszystkotoprzeze

mnie,miałemnatylejeszczeświadomości,conaleŜymnie,kapłanowi,wtakiejchwilizagroŜeniain

articulomortiszrobić—przesłałemwJejkierunkurozgrzeszenie.Wczasiekiedywymawiałem

słowarozgrzeszenia,nastąpiłogromnywstrząscałąplebaniąigwałtownywybuch,araczejtępy

huk—zdawałomisię,Ŝecałaplebaniarazemzemnązostaławysadzonawpowietrze.Cosiędalej

działo,niewiem;straciłemprzytomność.”Ówhuk,któryks.Romanwziąłpoczątkowozawybuch,

okazałsiębyćwywołanyupadkiemsporychrozmiarówbutlipełnejwiśni,którazrzuconaz

kredensu,wywołałapodobnydetonacji,straszliwyłoskot.Spodpodłogipomógłwydostaćsię

księdzuDacymieszkającynaplebaniiUkrainiec,FedioKostyszyn,któregobanderowcyomaływłos

niezakatowalinaśmierć,gdyniechciałwydaćmiejscakryjówki„lackiegoksiędza”.ontopierwszy

pojawiłsięwzdewastowanychpomieszczeniachiznajwiększymtrudemodnalazłipodwaŜyłwieko

skrytki.Zwnętrzawyłoniłsię,skostniałyzzimna,pokrytybłotnistąmazią,proboszcziodrazu

zapytałomatkę.WodpowiedziusłyszałmroŜącekrewwŜyłachsłowa:„Jejmośćzabyły,

StarzewskątakoŜ!”Jakoszalałymiotałsięks.Romanponieprawdopodobniezdewastowanej

plebanii.Półnagi,pokrytypancerzembłota,usiłowałwśródgruzu,szkła,połamanychsprzętówi

rozrzuconegownieładziedobytkuodnaleźćzwłokimatki.Odnalazłjewreszcie;nieludzko

zbezczeszczone,pokrytezakrzepłąskorupąrozlanychprzetworów,rozsypanejmąki,pierzaz

pościeliikawałkówszkła.Zanimuciekłzmiejscakaźni,zdąŜyłjeszczeucałowaćzakrwawioneczoło

rodzicielkiinakreślićznakkrzyŜanadzwłokamigospodyniAnieliStarzewskiej.„Aletaknaprawdę

nieuciekłemztejplebaniiwNowosielcachnigdy!—wspominał.—Jestemtamciągle!JestjuŜ

przeszło40latpotymjakstamtąd„uciekłem”,ajatamzawszejestemdzieńinoc,bouciecztego

miejscaniepotrafię.”Uciekłtakjakstał,ubłoconyizakrwawiony,okrytystrzępemłachmanu.

Ludzie,którzywidzieligognającegoprzezopłotkiipola,myśleli,Ŝetoupiórjakiśwracającyz

nocnychłowów—takbardzonieprzypominałczłowieka.Wpopłochukrylisięwdomach,cizaś,

którzypoznalinieszczęśnika,ŜegnalisięnaboŜnieizełzamiwoczachpozdrawialinieznacznym

ruchemręki.Pędzącnaoślep,jakimścudownymniemaltrafem,dotarłks.RomandoAdama

Burdzego,ŜołnierzaAK,mieszkańcaprzysiółkaśurawnonaleŜącegodowsiNowosielce.Burdzy

wrazzŜonąWeronikąukryliksiędzaDacęwwygodnejkryjówce,zktórejjaknajprędzejchcieligo

przetransportowaćwbezpieczniejszemiejsce,wieśbyłabowiempodciągłąobserwacjąUkraińców

czekającychujawnieniasięnieugiętegoksiędza.WówczastoBurdzywpadananiecodzienny

pomysł,abyzks.Dacęopatulićsłomą,owinąćpowrósłemiponakryciuderkamiikocami„zrobić”z

niegosiedzeniewozuitymsposobemprzemycićprzezkordonposterunkówukraińskich.Ludzie

powiadali,ŜebandycizUPAprzejrzeliplanAdamaBurdzego,balisięjednakdokonaćmorduwbiały

dzień,tymbardziej,Ŝewokolicypojawiłysiętegodnialiczneoddziałyhitlerowskiej

Ŝandarmerii.DziękibrawurowejpostawieiszalonemupomysłowiBurdzegoudałosię

dotransportowaćks.RomanadobezpiecznejkryjówkiwŁukowcuWiszniowskim,polskiejwsinad

Dniestrem(powiatRohatyn,woj.Stanisławowskie).Tutajniezłomnykapelandochodziłdosiebiepo

cięŜkichprzeŜyciachitrudachucieczki.Niestety,mimotroskliwejopiekiwmiejscowejplacówceAK,

wranyspowodowaneucieczkąwdałosięzakaŜenieiksiędzuRomanowigroziłaamputacjaobunóg.

Brakowałolekarza,którymógłbywjakikolwieksposóbzaradzićnieszczęściu.BoŜaOpatrzność

zsyłajednakjakąśbabęzielarkę,któranakazałamoczyćnogiwwywarzezmocnychziół,dzięki

czemuchoryodzyskałzdrowieizpowodzeniemmógłudaćsięwdalekądrogędoLwowa.Doswej

parafiiniepowróciłjednakjuŜnigdy…Jakbardzosprzyjałoks.Romanowi—pomimowielkich

tragedii—BoŜeMiłosierdzieświadczyjeszczejedenfaktcudownego(bezŜadnejprzesady)ocalenia

zrąkukraińskichoprawców.Tymbardziejbyłotozdarzenieniezwykłe,bozaistniałonaoczach

wieluludziukraińskiejwsiWierzbica.PrzejeŜdŜającytamtędynocąks.Dacazostałzatrzymanyz

workiemzboŜaioskarŜonyodziałalnośćnaszkodęIIIRzeszy,cobyłokaraneśmiercią.Działający

tamoddziałbanderowcówdawnojuŜostrzyłsobiezębynapolskiegoksiędzaiteraznadarzyłasię

okazja,bygo„sprzątnąć”wmajestacienowegoprawa.Doegzekucjiprzygotowanosiębardzo

starannie:zdartosutannęzksiędzaiustawionogodorozstrzelaniapodrozłoŜystymdrzewem,

plutonegzekucyjnyodmierzyłkrokijuŜmiałpaśćrozkazstrzału…„AŜtunagle,międzymnie

skazańcaa„strilciw”wpadłytłumniekobiety,duŜokobietidzieci,chybazcałejwsi.Zrobiłsię

wielkitumult,zgiełk,krzyk,płaczdzieci,wywoływaniepoimieniuzszeregówswoichmęŜów,synów

iwszystkich„strilciw”,którzytambyli.Wtymtłoku,ciŜbie,zamieszaniu,przepychaniusięmiędzy

sobą,mnąa„strilciami”wołanozkrzykiem,płaczem,wzdenerwowaniuipodnieceniu,wktórym

padałysłowa,którewmowieruskiejmająmocny,dosadnyakcent,abynierobionomikrzywdy,

abyniestrzelano„jakpsa”,alepuszczonowolno,boto„polskijegomośćzNowosielec”,który

uzdrawiałichchoredzieciprzynoszonedoniego,abysięnadnimimodlił,brałytedziecinaręce,

podnosiływysokowgórę,pokazującjewświetleksięŜyca,oniemiałymiwbezruchuosłupiałym

chłopom.Wyrokśmierciodwołano,egzekucjiniebyło.Mniekazanowracaćdodomu.Dlamego

„osobistegobezpieczeństwa”rotastrzelców,któramiałamnierozstrzelać,eskortowałamnieniemal

podsamąplebanięwNowosielcach(…).”Wparafiiks.Dacypowszechnybyłzwyczajprzynoszenia

przezmatki,częstozodległychstron,swychchorychdzieci,abypobłogosławiłimpolskiksiądzz

Nowosielec.PrzybywałymatkiróŜnychwyznań:rzymskoigreckokatolickiego,prawosławnegoi

protestanckiego,apowiadano,ŜeimojŜeszowego(!),bo„polskiksiądznaNowosielcach”miał

posiadaćuzdrowieńczą,cudownąmoc,którejudzielałkaŜdemupotrzebującemu.Właśniedzięki

wdzięcznościowychmatekksiądzRomanporazkolejnycudemuniknąłśmierci.KoniecIIwojny

światowejnieprzyniósłdzielnemukapłanowizasłuŜonegoukojenia.Wrazztysiącamirodaków

uchodzićmusiałprzednowymipanamijegorodzinnychstron.Bolszewicy,przeciwkoktórym

zwycięskowalczyłjakomłodychłopak,wracalijako„wyzwoliciele”nakazaniprzezpostanowienia

jałtańskie.Historiazakpiłazrzeszwygnańcównazwanych,jaknaironię,„repatriantami”,cotoniby

wracajądoojczyzny,będącjednocześniewperfidnysposóbjejpozbawiani.Nowąostojęwygnaniec

znalazłwKrakowie,wDomuKsięŜyEmerytówprzyul.Św.Marka10,gdziemieszkałprzezblisko

50latjakorezydentnawygnaniuzdiecezjilwowskiej.Towłaśnietu,wdomowejkaplicy,pod

obrazemMatkiBoskiejOstrobramskiejzostawiłswójKrzyŜVirtutiMilitari,októrymjuŜbyłamowa,

krzyŜ,którystałsięswoistymwotumzłoŜonymMatceZbawicielawhołdziezauratowanieŜycia

podczaswojny.KapłańskiŜywotupłynąłniestrudzonemuksiędzuRomanowinacodziennej,

Ŝmudnejposłudze,doktórej—opróczgłoszeniaSłowaBoŜego—naleŜałotakŜewizytowanie

katechetówdiecezjikrakowskiejorazduszpasterstwonauczycieliipedagogów.Traumatyczne

przeŜyciazlatwojnyiokupacjiniezabiływnimduchacierpliwościipokory,niewpędziływ

zgorzknienieicynizm,wręczprzeciwnie—rozbudziłyŜyczliwośćdowszystkichludzi,nawettych,

którzykiedyśwbestialskisposóbpozbawiliŜyciajegomatkę.Chrześcijańskiemiłosierdziepozwoliło

munatenwielkiwyczyn,jakimjestpotrzebaciągłegowybaczanianajwiększymnawet

zbrodniarzom.Wybaczenie,abymiałosens,musibyćpostawionenasolidnymfundamencie

braterskiejmiłości,bezktórejnicniejestmoŜliwe.Nawoływałwięcksiądzpułkownikdo

nieustannegobudowaniawspólnychdrógipomostówkoegzystencjiwielunarodów,niegdyśzsobą

wojujących,dziś—sąsiadówipartnerów.PodczasMszyzaOjczyznęodprawionejwnaszejparafii

11XI1985r.zjegoustpadłyznamienne,bopotwierdzająceciągłąpotrzebęprzebaczania,

słowa:„MurypolskiegoJeruzalemwprzeszłościbudowanebyłynietylkoofiarnąkrwiąimądrością

Polaków,aletakŜezgodą,braterskąmiłościąiwyrzeczeniemsięambicjiniezgodnychzwolącałego

Narodu,ambicjizagraŜającychjegowolnościisuwerenności.Budowanoteświętemurypolskiego

Jeruzalemwewzajemnymbraterskimpojednaniu…”Dokońcaswychdnipozostałwielkim

orędownikiemBoŜegoMiłosierdzia,tegosamego,którewzbudzałownimłaskęciągłego

przebaczaniaizaufaniaczłowiekowi.PodługimipracowitymŜyciuzasnąłwPanu18września1994

r.wKrakowieizostałpochowanynaCmentarzuSalwatorskim.

PiotrŚliwiński

AutorpragniepodziękowaćKs.InfułatowiJerzemuBryleip.StanisławowiMalikowizawszelkie

informacjeimateriałyzamieszczonewtekście.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: