dox_04.pdf

zaskoczenia i zdziwienia dwóch koryfeuszy teorii liczb. Prawdê mó-

wi¹c, cieszy³ siê na myl o ich podziwie.

Wys³awszy manuskrypt, Petros stwierdzi³, ¿e zanim wróci do pracy

nad hipotez¹, zas³uguje na krótkie wakacje. Nastêpne dni powiêci³

wy³¹cznie szachom. Zapisa³ siê do miejscowego klubu szachowego,

gdzie z satysfakcj¹ stwierdzi³, ¿e potrafi pokonaæ wszystkich z wyj¹t-

kiem kilku najlepszych graczy, a i ci mieli z nim ciê¿k¹ przeprawê.

Odkry³ niewielki sklepik nale¿¹cy do entuzjasty tej gry, w którym od-

t¹d zaopatrywa³ siê w potrzebn¹ literaturê. Komplet szachów kupiony

w Innsbrucku po³o¿y³ na niewielkim stoliku przy kominku, przed

wygodnym, g³êbokim fotelem obitym miêkkim aksamitem. Tam co

wieczór spotyka³ siê ze swymi nowymi czarnymi i bia³ymi przyjació³-

mi. Idylla trwa³a prawie przez dwa tygodnie.

Dwa bardzo szczêliwe tygodnie powiedzia³ mi, a szczê-

cie potêgowa³a spodziewana entuzjastyczna reakcja Littlewooda i Har-

dyego na jego monografiê. Lecz odpowied, która nadesz³a, daleka

by³a od entuzjazmu.

Czar prys³. W doæ krótkim licie Hardy poinformowa³ Petrosa, ¿e pierw-

szy wa¿ny wynik, ten, który prywatnie ochrzci³ twierdzeniem Papachri-

stosa o partycjach, odkry³ dwa lata wczeniej pewien m³ody austriacki

matematyk. Hardy wyrazi³ nawet zdziwienie, ¿e Petros o tym nie wie, bo

jego opublikowanie wywo³a³o sensacjê w krêgu matematyków zajmuj¹cych

siê teori¹ liczb i przynios³o wielki rozg³os jego m³odemu autorowi. Prze-

cie¿ ledzi rozwój wydarzeñ w swojej dziedzinie. A mo¿e przesta³? Co do

drugiego twierdzenia, jego nieco ogólniejsz¹ wersjê przedstawi³ bez dowo-

du Ramanujan w licie do Hardyego na kilka dni przed mierci¹ w 1920

roku, jako ostatnie ze swoich wielkich przeczuæ. Od tamtego czasu spó³ka

Hardy-Littlewood zdo³a³a wype³niæ luki w rozumowaniu, a przeprowadzony

przez ni¹ dowód zosta³ opublikowany w najnowszym numerze Proceedings

of the Royal Society . Egzemplarz przesy³a³ w za³¹czeniu.

Hardy zakoñczy³ list wyrazami wspó³czucia dla Petrosa z powodu

takiego obrotu sprawy. Towarzyszy³a temu sugestia, ubrana jak przy-

sta³o na cz³owieka jego klasy w eufemistyczne s³owa, ¿e w przysz³o-

ci by³oby lepiej, gdyby utrzymywa³ bli¿sze kontakty z kolegami po

fachu. Gdyby Petros prowadzi³ normalne ¿ycie naukowca, zauwa¿y³

Hardy, przyje¿d¿a³ na miêdzynarodowe kongresy i kolokwia, korespon-

dowa³ z kolegami, dowiadywa³ siê od nich o postêpach w badaniach

i zawiadamia³ ich o swoich wynikach, nie zaj¹³by drugiego miejsca

w tych tak bardzo wa¿nych odkryciach. Je¿eli jednak bêdzie dalej tkwi³

w narzuconej przez siebie izolacji, kolejne takie niefortunne wyda-

rzenie znów siê powtórzy.

W tym miejscu stryj przerwa³ opowieæ. Mówi³ prawie bez przerwy

od kilku godzin. Zrobi³o siê ciemno i piew ptaków w sadzie milk³ ju¿

z wolna. Ciszê przerywa³o tylko rytmiczne cykanie samotnego wiersz-

cza. Stryj Petros wsta³ i zmêczonym krokiem podszed³ zapaliæ lampê,

pojedyncz¹ nag¹ ¿arówkê, rzucaj¹c¹ s³abe wiat³o na miejsce, w którym

siedzielimy. Gdy wraca³ ku mnie, poruszaj¹c siê powoli na granicy bla-

do¿ó³tej powiaty i fioletowej ciemnoci, wygl¹da³ bez ma³a jak duch.

Wiêc takie jest wyjanienie wymamrota³em, gdy usiad³.

Jakie wyjanienie? zapyta³ z roztargnieniem.

Opowiedzia³em mu o Sammym Epsteinie i jego bezskutecznych

wysi³kach znalezienia pod nazwiskiem Petrosa Papachristosa w biblio-

graficznym indeksie teorii liczb czegokolwiek poza wczesnymi wspól-

nymi publikacjami z Hardym i Littlewoodem na temat funkcji dzeta

Riemanna. Powtórzy³em teoriê o wypaleniu, zasugerowan¹ mojemu

przyjacielowi przez znanego profesora na naszym uniwersytecie: ¿e

domniemane próby udowodnienia hipotezy Goldbacha by³y k³am-

stwem, maj¹cym zatrzeæ lady bezczynnoci.

Stryj Petros rozemia³ siê z gorycz¹.

Ale¿ nie! To najprawdziwsza prawda, mój ulubiony bratanku! Mo-

¿esz powiedzieæ swojemu koledze i temu znanemu profesorowi, ¿e

rzeczywicie stara³em siê przeprowadziæ dowód hipotezy Goldbacha

i jak d³ugo nad nim pracowa³em! Otrzyma³em nawet warto-

ciowe wyniki porednie ale nie opublikowa³em ich wtedy, kiedy

powinienem, i inni uczynili to przede mn¹. Niestety, w matematyce

nie ma srebrnego medalu. Pierwszy, który obwieci odkrycie i je opu-

blikuje, zgarnia ca³¹ pulê. Nie zostaje nic dla innych. Przerwa³. Jak

mówi znane powiedzenie, lepszy wróbel w garci ni¿ go³¹b na dachu.

Ja, cigaj¹c tego drugiego, straci³em pierwszego...

Mimo wszystko nie wyda³o mi siê, ¿eby pe³en rezygnacji spokój,

z jakim wypowiedzia³ te s³owa, by³ szczery.

Ale stryjku, czy nie by³e strasznie za³amany, kiedy dosta³e list od

Hardyego? zapyta³em.

Oczywicie, ¿e by³em. Za³amany jest tu jak najbardziej w³aci-

wym s³owem. By³em zrozpaczony, ogarnê³a mnie z³oæ, rozgoryczenie

i ¿al, przez chwilê nawet rozwa¿a³em samobójstwo. Ale to by³o t a m

i wtedy, w innym czasie, by³em wtedy inny. Teraz, spogl¹daj¹c na swoje

¿ycie, nie ¿a³ujê niczego, co zrobi³em, ani niczego, czego nie zrobi³em.

Naprawdê? To znaczy, ¿e nie ¿a³ujesz zmarnowanej sposobnoci

zdobycia s³awy, uznania jako wielki matematyk?

Podniós³ palec, jakby w gecie ostrze¿enia.

Mo¿e jako bardzo dobry matematyk, lecz nie jako wielki!

Odkry³em tylko dwa dobre twierdzenia, i to wszystko.

To te¿ chyba co znaczy, prawda?

Stryj Petros pokrêci³ przecz¹co g³ow¹.

Sukces w ¿yciu mierzy siê osi¹gniêciem celów, jakie sobie wyzna-

czamy. Co roku na wiecie publikuje siê dziesi¹tki tysiêcy nowych twier-

dzeñ, ale tylko kilka w stuleciu przechodzi do historii!

Przecie¿ sam powiedzia³e, ¿e twoje twierdzenia by³y wa¿ne.

Przypomnij sobie tego m³odego cz³owieka, Austriaka, który opu-

blikowa³ przede mn¹ moje nadal tak o nim mylê twierdzenie

o partycjach sprzeciwi³ siê. Czy dziêki temu wyniesiono go na

piedesta³ godny Hilberta czy Poincaréego? Na pewno nie! Mo¿e zdo-

by³ dla siebie ma³¹ wnêkê na portret gdzie w ma³ym pokoiku na ty-

³ach Gmachu Matematyki... ale nawet gdyby, to co z tego? Albo we-

my na przyk³ad Littlewooda i Hardyego, matematyków najwy¿szej

klasy. Mo¿e dostali siê do panteonu, do wielkiego panteonu, ale

pamiêtaj, nawet im nie wzniesiono pomników przy wejciu u boku

Euklidesa, Archimedesa, Newtona, Eulera czy Gaussa... W³anie

o tym marzy³em i tylko udowodnienie hipotezy Goldbacha, co ozna-

cza³oby tak¿e wyjanienie g³êbszej tajemnicy liczb pierwszych, mog³o

mnie tam zaprowadziæ...

Jego oczy rozb³ys³y nagle g³êbok¹, skupion¹ moc¹, gdy zakoñczy³:

Ja, Petros Papachristos, nigdy nie opublikowawszy niczego

wartociowego, zapiszê siê w historii matematyki, lub raczej nie zapi-

szê siê, jako kto, kto niczego nie osi¹gn¹³. Wiedz, ¿e mi to odpowia-

da. Niczego nie ¿a³ujê. Przeciêtnoæ mnie nie zadowala. Od erzacu,

niemiertelnoci z przypisów u do³u ksi¹¿ki, wolê moje kwiaty, sad,

szachownicê, dzisiejsz¹ rozmowê z tob¹... Zupe³na anonimowoæ!

Po tych s³owach na nowo zap³on¹³ we mnie dziecinny podziw dla

Petrosa-bohatera romantycznego. Lecz teraz znacznie lepiej go rozu-

mia³em.

Wszystko albo nic, prawda?

Mo¿na to tak wyraziæ przyzna³ z namys³em.

Czy na tym zakoñczy³o siê twoje twórcze ¿ycie? Czy od tej pory

pracowa³e jeszcze nad hipotez¹ Goldbacha?

Spojrza³ na mnie z zaskoczeniem.

Oczywicie, ¿e tak! Dopiero potem wykona³em najwa¿niejsze

prace! Umiechn¹³ siê. Dojdziemy do tego w swoim czasie, dro-

gi ch³opcze. Nie martw siê, w mojej opowieci nie bêdzie ignorabi-

mus !

Nagle rozemia³ siê ze swego ¿artu, zbyt g³ono, wiêc chyba nie-

szczerze. Potem nachyli³ siê ku mnie i zapyta³ przyciszonym g³osem:

Czy uczy³e siê twierdzenia Gödla o niezupe³noci?

Tak odpar³em. Ale co to ma wspólnego z...

Gwa³townie podniós³ d³oñ, przerywaj¹c mi.

Wir müssen wissen, wir werden wissen! In der Mathematik gibt es kein

ignorabimus! zadeklamowa³ chrapliwie, tak g³ono, ¿e jego g³os odbi³

siê echem od jode³ i wróci³, grony i natarczywy. Nagle przemknê³a

mi przez myl teoria Sammyego o niepoczytalnoci mojego stryja.

Czy te wszystkie wspomnienia nie pogorszy³y jego stanu? Mo¿e rze-

czywicie na koniec postrada³ zmys³y?

Z ulg¹ us³ysza³em, ¿e mówi dalej prawie normalnym g³osem.

Musimy wiedzieæ, wiêc siê dowiemy! W matematyce nie ma igno-

rabimus ! Tako rzecze wielki David Hilbert na Miêdzynarodowym Kon-

gresie w 1900 roku. Proklamacja matematyki jako nieba Prawdy Ab-

solutnej. Euklidesowa wizja spójnoci i pe³ni...

Stryj Petros wróci³ do swego opowiadania.

Euklides mia³ wizjê przekszta³cenia przypadkowej zbieraniny spo-

strze¿eñ arytmetycznych i geometrycznych w klarowny system, w któ-

rym wychodz¹c od przyjêtych a priori prawd elementarnych, i u¿ywaj¹c

logicznych przejæ, mo¿na pod¹¿aæ krok za krokiem, po kolei udowad-

niaj¹c w sposób rygorystyczny, wszystkie prawdziwe twierdzenia. Mate-

matyka jest drzewem o silnych korzeniach (aksjomaty), solidnym pniu

(starannie przeprowadzane dowody) i stale rosn¹cych ga³êziach, zakwi-

taj¹cych wspania³ymi kwiatami (twierdzenia). Póniejsi matematycy, geo-

metrzy, specjalici od teorii liczb, algebry, a ostatnio od analizy, topolo-

gii, geometrii algebraicznej, teorii grup i tak dalej, przedstawiciele wszyst-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: