Budowa i funkcja układu nerwowego.doc

BUDOWA I FUNKCJA UKŁADU NERWOWEGO

1.      Podział topograficzny układu nerwowego.

·   Z punktu widzenia topograficznego układ nerwowy możemy podzielić na część ośrodkową, czyli układ nerwowy ośrodkowy, oraz na część obwodową, czyli układ nerwowy obwodowy, stanowiący łącznik między układem ośrodkowym a obwodem.

2.      Podział funkcjonalny układu nerwowego.

·   Układ informacyjny, ruchowy, autonomiczny oraz integralna część nadrzędna.

3.      Podział ośrodkowy układu nerwowego.

·   Mózgowie (przodomózgowie <kresomózgowie, międzymózgowie>, śródmózgowie, tyłomózgowie <rdzeniomózgowie, móżdżek i most>) oraz rdzeń kręgowy.

4.      Podział obwodowy układu nerwowego.

·   Nerwy czaszkowe, rdzeniowe i nerwy pni współczulnych.

5.      Neuron (budowa).

·   Budowa: ciało komórki, dendryty, wypustka osiowa (neuryt, akson), osłonka mielinowa, przewężenie Ranviera, rozgałęzienie końcowe (telodendrium).

6.      Neuron (funkcja, podział).

·   Funkcja: cechami czynnościowymi neuronu są pobudliwość i przewodnictwo.

·   Podział I: jednowypustkowe (jednobiegunowe), dwubiegunowe i wielobiegunowe.

·   Podział II: odbiorcze (receptorowe), pośredniczące (wstawkowe), wykonawcze (efektorowi).

7.      Rdzeń kręgowy (budowa, znaczenie).

·   Budowa: przypomina swym kształtem wydłużony walec nieco spłaszczony w osi strzałkowe długości 40-45cm, średnicy do 1,5cm i masie około 28g. Dzielimy go na odcinek szyjny (8 segmentów), piersiowy (12), lędźwiowy (5), krzyżowy (5) i guziczny (1). Z każdego segmentu wychodzi jedna para nerwów rdzeniowych (31 par).

·   Znaczenie:

8.      Mózgowie (budowa)

·   Mózgowie mieści się całkowicie w jamie czaszki i ma kształt bardzo do niej podobny. Powierzchnia podstawna mózgowia wypełnia doły jemy czaszki – przedni, środkowy i tylny. Powierzchnia wypukła jest podzielona w płaszczyźnie strzałkowej szczeliną podłużną mózgu na dwie półkule mózgu. W dole tylnym czaszki znajduje się móżdżek oddzielony od półkul szczeliną poprzeczną mózgu.

9.      Rdzeń przedłużony.

·   Zwany rdzeniomózgowiem, jest jakby ogniwem przejściowym między mózgowiem a rdzenie kręgowym. Powierzchnie: brzuszna i grzbietowa. Po obu stronach szczeliny pośrodkowej przedniej występują dwa walcowate wzniesienia, zwane piramidami, zawierające włókna drogi nerwowej korowo-rdzeniowej. Z boków od piramid znajdują się wyniosłości zwane oliwkami, zawierające jądra oliwki.

10.  Most.

·   Most wchodzi w skład tyłomózgowia wtórnego. Stanowi jego część mniejszą leżącą brzusznie od komory IV. Powierzchnia grzbietowa mostu, stanowiąca dno komory IV, czyli dołu równoległobocznego, jest płaska, brzuszna natomiast jest uwypuklona. Część brzuszna mostu zbudowana jest głównie z włókien nerwowych o podłużnym i poprzecznym przebiegu, pomiędzy którymi znajdują się skupiska istoty szarej zwane jądrami mostu.

11.  Móżdżek.

·   Móżdżek wchodzi w skład tyłomózgowia wtórnego. Stanowi jego część większą, leżącą grzbietowo od komory IV. Móżdżek składa się z parzystych półkul połączonych częścią nieparzystą, zwaną robakiem. Kora móżdżku składa się z 3 warstw: zewnętrznej drobinowej i głębiej leżących warstwy zwojowej i ziarnistej. Jądra móżdżku są parzyste, z tego 3 pary jąder mieszczą się w półkulach: czopowate (wysunięte), zębate, kulkowate, a jedna para, jądro wierzchu znajduje się w istocie białej robaka.

12.  Śródmózgowie.

·   Jest najmniej rozbudowaną częścią mózgowia, leżącą na drodze między przodomózgowiem a tyłomózgowiem. W skład śródmózgowia wchodzą pokrywy i konary mózgu. Pokrywy składają się z blaszki, na której uwypuklają się dwie pary wzgórków: górne, zawierające ośrodki wzrokowe, i dolne, w których znajdują się ośrodki słuchu. Konary mózgu podzielone są przez parzyste skupisko istoty szarej, zwane istotą czarną na nieparzystą nakrywkę stanowiącą część górną oraz na parzyste odnogi mózgu rozdzielone na powierzchnio brzusznej przez dół międzykonarowy.

13.  Międzymózgowie.

·   Międzymózgowie dzieli się na wzgórzomózgowie, niskowzgórze i podwzgórze. Wzgórzomózgowie stanowiące górną część międzymózgowia, składa się z trzech części: nadwzgórza, wzgórza i zawzgórza. Niskowzgórze mieści się poniżej i bocznie od wzgórza. Podwzgórze stanowi wraz z niskowzgórzem dolną część międzymózgowie. Podwzgórze dzielimy na trzy części: przednią – nadwzrokową, środkową – lejkowo-guzową, tylną – suteczkową.

14.  Kresomózgowie.

·   Kresomózgowie wykazuje najbardziej postępujący rozwój i u człowieka stanowi największą część mózgowia. Kresomózgowie składa się z dwu symetrycznych półkul mózgu i kresomózgowia nieparzystego, które tworzy połączenie między półkulami. W skład półkul mózgowych wchodzi istota szara tworząca korę mózgu. Na każdej półkuli można wyróżnić trzy powierzchnie: grzbietowo-boczną (wypukłą), przyśrodkową oraz powierzchnię podstawną lub dolną; trzy brzegi: górny, boczny i przyśrodkowy; trzy bieguny: przedni (czołowy), tylny (potyliczny) i dolny (skroniowy).

15.  Pole ruchowe kory.

·   Obejmuje przede wszystkim zakręt przedśrodkowy. W najniższej części zakrętu znajdują się ośrodki dla mięśni głowy, szyi, w części środkowe dla mięśni kończyny górnej i tułowia, a w części górnej dla mięśni kończyny dolnej. Oprócz tych pierwotnych ośrodków ruchowych kory prawdopodobnie występują również ośrodki wtórne, w których gromadzą się obrazy czy wzorce przebiegu celowych ruchów.

16.  Pole czuciowe kory.

·   Znajduje się głównie w płacie ciemieniowym wokół zakrętu zaśrodkowego. Występują tutaj ośrodki czuciowe odbierające wrażenia czucia ogólnego (czucia dotyku, temperatury oraz informacje o ruchach mięśniowych). Uczucie bólu prawdopodobnie nie posiada reprezentacji korowej. Spośród ośrodków czucia sensorycznego lub ośrodków zmysłów wyróżniono ośrodek wzroku, słuchu, powonienia i smaku.

17.  Pole wzrokowe kory.

·   Zawierające ośrodki wzrokowe znajduje się w płacie potylicznym w sąsiedztwie bruzdy ostrogowej. Rzutowanie korowe siatkówki oka leży po obu stronach bruzdy ostrogowej – ośrodki aktualnego widzenia. W pozostałych okolicach kory wzrokowej lokalizują się ośrodki pamięci wzrokowej. Przy wypadnięciu czynności ośrodka aktualnego spostrzegania występuje ślepota korowa, a przy wypadnięciu ośrodka pamięciowego istnieje niemożność rozpoznawania i tym samym nazywania widzianych przedmiotów.

18.  Pole słuchowe kory.

·   Leży na górnej powierzchni płata skroniowego zwróconej do wyspy, zwłaszcza w zakręcie poprzecznym, będącym częścią zakrętu skroniowego górnego. Także i tu występuje pole spostrzegania i zapamiętywania. Uszkodzenie pierwszego z nich prowadzi do głuchoty prawdziwej. W przypadku zniszczenia ośrodka zapamiętywania chory słyszy, nie może jednak zrozumieć i prawidłowo interpretować tego, co usłyszał.

19.  Korowy ośrodek zmysłu statycznego.

·   Zmysłu równowagi i położenia ciała w przestrzeni, znajduje się w części tylnej zakrętu zaśrodkowego lub w zakręcie skroniowym górnym.

20.  Korowy ośrodek powonienia.

·   Część ośrodkowa węchomózgowia znajduje się prawdopodobnie w zakręcie obręczy i hipokampa. Hipokamp stanowi część kory mózgu wpukloną do rogu dolnego kory bocznej.

21.  Korowy ośrodek smaku.

·   Lokalizowany jest w dolnej części zakrętu zaśrodkowego bądź też w części ośrodkowej węchomózgowia (wzdłuż powierzchni zakrętu hipokampa) lub w korze wyspy.

22.  Ośrodek ruchowy mowy.

·   Znajduje się w tylnej części zakrętu czołowego dolnego. Usunięcie lub uszkodzenie uniemożliwia zdolność mówienia.

23.  Ośrodek czuciowy mowy.

·   Znajduje się w tylnej części zakrętu skroniowego górnego. Porażenie – utrata zdolności rozumienia słów.

24.  Jądra podkorowe kresomózgowia.

·   Jądro ogoniaste, jądro soczewkowate, przedmurze i ciało migdałowate.

25.  Kresomózgowie środkowe.

·   Obejmuje blaszkę krańcową, spoidło przednie, ciało modzelowate, spoidło sklepienia oraz przegrodę przeźroczystą. Ciało modzelowate jest głównym skupiskiem dróg spoidłowych nowej kory. Ku tyłowi przechodzi w blaszkę krańcową. Spoidło przednie składa się przede wszystkim z dróg łączących ośrodki węchomózgowia obu półkul, a spoidło sklepienia łączy korę hipokampa. Sklepienie stanowi główną drogę odśrodkową z hipokampa, łączącą hipokamp z ciałami suteczkowatymi. Przegroda przeźroczysta znajduje się między sklepieniem a ciałem modzelowatym.

26.  Układ siatkowy.

·   Jest pojęciem czynnościowym, pochodzącym od struktur znajdujących się częściowo w rdzeniu kręgowym i pniu mózgu, zwanym tworem siatkowatym. Układ siatkowaty stanowi stary system integrujący wieloraki czynności układu nerwowego. Cechą tego układu jest możliwość modulowania bodźców czuciowych i ruchowych, tj. wzmacnianie (pobudzanie) lub wytłumianie (hamowanie) doprowadzanych i odprowadzanych impulsów.

27.  Układ limbiczny.

·   Określany również jako tzw. układ brzeżny lub rąbkowy, zawiera strukturę kresomózgowia położone na powierzchni przyśrodkowej mózgu, korę wyspy, opuszki węchowe oraz struktury położone w innych częściach mózgowia. Układ limbiczny jest często nazywany „mózgiem emocjonalnym”, jest bowiem uważany za główny ośrodek kontrolujący zachowanie socjalne i seksualne oraz stany emocjonalne. Powoduje wzrost ciśnienia tętnicznego krwi, przyspieszenie czynności serca, pocenie się, ślinienie i inne.

28.  Opony i płyn mózgowo-rdzeniowy.

·   Opony: mózgowie i rdzeń kręgowy pokryte są trzema łącznotkankowymi błonami nazywanymi oponami. Opona twarda, pajęcza (pajęczynówka), miękka.

29.  Komory mózgu i płyn mózgowo-rdzeniowy.

·   Płyn mózgowo-rdzeniowy: płyn mózgowo-rdzeniowy wypełniający przestrzenie podpajęczynówkowe mózgowia i rdzenia kręgowego oraz kanały i komory ośrodkowego układu nerwowego. Powstaje w splotach naczyniówkowych komór w wyniku przesączania się wody i niektórych składników osocza krwi.

·   Komory:

30.  Podział nerwów czaszkowych.

·   Czuciowe (zmysłowe): węchowy (I), wzrokowy (II), przedsionkowo-ślimakowy (VIII).

·   Ruchowe: okoruchowy (III), bloczkowy (IV), odwodzący (VI), dodatkowy (XI), podjęzykowy (XII).

·   Mieszane: trójdzielny (V), twarzowy (VII), językowo-gardłowy (IX), błędny (X).

·   Zawierające różne włókna przywspółczulne: okoruchowy (III), twarzowy (VII), językowo-gardłowy (IX), błędny (X).

31.  Nerw węchowy (I).

·   Składa się z kilkunastu nitek węchowych stanowiących aksony komórek dwubiegunowych błony śluzowej okolicy węchowej jamy nosowej. Przez otwory w blaszce kości sitowej wchodzą do jamy czaszki i wnikają do opuszki węchowej.

32.  Nerw wzrokowy (II).

·   Utworzony jest przez neuryty komórek zwojowych siatkówki gałki ocznej. Włókna pasma wzrokowego tworzą synapsy z następnymi neuronami drogi wzrokowej. Wypustki tych neuronów rozpraszając się w postaci promienistości wzrokowej biegną do korowych ośrodków wzrokowych płata potylicznego półkul mózgowych. Część wypustek dochodzi do wzgórków górnych pokrywy śródmózgowia.

33.  Nerw okoruchowy (III).

·   Zawiera włókna ruchowe i przywspółczulne. Oba włókna rozpoczynają się w odpowiednich jądrach śródmózgowia. Włókna ruchowe zaopatrują mięśnie poruszające gałkę oczną oraz mięsień dźwigacz powieki górnej. Włókna przywspółczulne dochodzą do zwoju rzęskowego znajdującego się w oczodole do tyłu od gałki ocznej, gdzie tworzą synapsy. Włókna pozazwojowe unerwiają mięśnie gałki: rzęskowy i zwieracz źrenicy.

34.  Nerw bloczkowy (IV).

·   Rozpoczyna się w jądrze ruchowym nakrywki śródmózgowia. Do oczodołu wchodzi przez szczelinę oczodołową górną i unerwia mięsień skośny oka górny.

35.  Nerw trójdzielny (V).

·   Zawiera włókna czuciowe (pochodzą ze zwoju trójdzielnego położonego na szczycie części skalistej kości skroniowej w jamie czaszki) i ruchowe (pochodzą z jądra mieszczącego się w moście). Nerw dzieli się na trzy gałęzie: oczną, szczękową i żuchwową.

36.  Nerw odwodzący (VI).

·   Zaopatruje mięśnie gałki ocznej. Jego włókna ruchowe pochodzą z jądra znajdującego się w moście. Do oczodołu wnika przez szczelinę oczodołową górną. Unerwia mięsień prosty oka boczny.

37.  Nerw twarzowy (VII).

·   Składa się z włókien czuciowych, ruchowych i przywspółczulnych. Włókna czuciowe rozpoczynają się w zwoju kolanka Włókna informacyjne przenoszą impulsy z receptorów smakowych 2/3 przednich języka oraz prawdopodobnie informacje z eksteroreceptorów ucha zewnętrznego i środkowego. Komórki macierzyste włókien ruchowych znajdują się w moście. Włókna ruchowe przeznaczone są dla mięśni wyrazowych twarzy oraz dla części mięśni nadgnykowych. Włókna przywspółczulne rozpoczynają się w jądrze ślinowym górnym położonym również w moście. Są włóknami wydzielniczymi dla gruczołów.

38.  Nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII).

·   Zwany dawniej nerwem statyczno-słuchowym, ponieważ prowadzi wrażenia słuchowe oraz równowagi. Część ślimakowa nerwu rozpoczyna się w zwoju spiralnym wrzeciona ślimaka, a kończy się w jądrach krańcowych mostu. Przewodzi impulsy nerwowe z komórek słuchowych narządu spiralnego. Część przedsionkowa rozpoczyna się w zwoju przedsionka, który leży w dnie przewodu słuchowego wewnętrznego. Kończy się w jądrach krańcowych mostu i rdzenia przedłużonego. Przewodzi impulsy nerwowe z nabłonka zmysłowego grzebieni bańkowych przewodów półkulistych oraz z plamki woreczka i plamki łagiewki. Informuje o ruchach i położeniu głowy.

39.  Nerw językowo-gardłowy (IX).

·   Zawiera trzy rodzaje włókien: informacyjne, ruchowe, przywspółczulne. Informacyjne pochodzą ze zwoju górnego i dolnego, które leżą w pobliżu otworu żyły szyjnej. Unerwiają błonę śluzową gardła, jamy bębenkowej, torebki słuchowej oraz 1/3 tylnej części języka. Włókna ruchowe są wypustkami jądra ruchowego położonego w rdzeniu przedłużonym. Unerwiają mięśnie gardła, podniebienia miękkiego i niektóre mięśnie nadgnykowe. Włókna przywspółczulne pochodzą z jądra ślinowego dolnego położonego w rdzeniu przedłużonym i unerwiają wydzielniczo śliniankę przyuszną.

40.  Nerw błędny (X).

·   Jest najdłuższym nerwem czaszkowym dochodzącym do jamy brzusznej. Składa się z włókien czuciowych, ruchowych i przywspółczulnych. Włókna czuciowe pochodzą ze zwoju górnego i dolnego. Włókna ruchowe i przywspółczulne rozpoczynają się w rdzeniu przedłużonym. Włókna czuciowe podobnie jak przywspółczulne zaopatrują narządy głowy, szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej, aż po lewe zgięcie okrężnicy. Na swym przebiegu w odcinku szyjnym nerw błędny wspólnie z nerwem IX unerwia czuciowo i wydzielniczo błonę śluzową i mięśnie gardła oraz oddaje gałęzie krtaniowe, tchawicze, sercowe i przełykowe. Na swym przebiegu w klatce piersiowej oddaje gałęzie do naczyń oraz do trzew klatki piersiowej. W jamie brzusznej wysyła gałęzie do jelita ślepego z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicy wstępującej, wątroby, trzustki, nerek, śledziony. Włókna ruchowe unerwiają mięśnie podniebienia miękkiego, gardła i krtani.

41.  Nerw dodatkowy (XI).

·   Jest przede wszystkim nerwem ruchowym, który składa się z części czaszkowej i rdzeniowej. Włókna ruchowe pochodzą z jąder rdzenia przedłużonego i pierwszych segmentów rdzenia kręgowego. Korzenie rdzeniowe wchodzą do jamy czaszki przez otwór wielki kości potylicznej i tam łączą się z korzeniem czaszkowym w jeden wspólny nerw, który opuszcza jamę czaszki przez otwór szyjny i biegnie do mięśnia czworobocznego i mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego.

42.  Nerw podjęzykowy (XII).

·   Rozpoczyna się w jądrze ruchowym rdzenia przedłużonego. Wychodzi z jamy czaszki przez kanał nerwu podjęzykowego. Unerwia mięśnie języka.

43.  Pochodzenie nerwu rdzeniowego.

·   Powstaje w kanale kręgowym w pobliżu otworu międzykręgowego z połączeniem korzenia brzusznego i grzbietowego rdzenia. Powstał z połączenia korzeni pień nerwu rdzeniowego.

44.  Nerwy rdzeniowe (ilość, podział).

·   Ilość: 31 par nerwów rdzeniowych.

·   Podział:

·   8 par nerwów szyjnych (C1-C8)

·   12 par nerwów piersiowych (Th1-Th12)

·   5 par nerwów lędźwiowych (L1-L5)

·   5 par nerwów krzyżowych (S1-S5)

·   1 para nerwów guzicznych (Co1)

45.  Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych (sploty, nerwy).

·   Splot szyjny – nerw przeponowy.

·   Splot ramienny.

·   Splot lędźwiowy – nerw udowy i zasłonowy.

·   Splot krzyżowy – nerw kulszowy.

46.  Splot szyjny (nerwy).

·   Oddaje gałęzie do skóry szyi i obręczy kończyny górnej oraz do mięśni szyi z wyjątkiem unerwianych przez nerwy czaszkowe. Najdłuższy nerw to nerw przeponowy, schodzi do jamy klatki piersiowej i oddaje przeponie włókna ruchowe i informacyjne.

47.  Splot ramienny (nerwy).

·   Znajduje się w jamie pachowej unerwia przede wszystkim skórę kończyn górnych i dołu pachowego oraz mięśnie działające na staw ramienny i pozostałe stawy kończyn górnych. Oddaje również gałęzie do szkieletu kończyn górnych oraz do naczyń.

48.  Splot lędźwiowy (nerwy).

·   Największe nerwy tego splotu, udowy i zasłonowy, zaopatrują mięśnie uda.

49.  Splot krzyżowy (nerwy).

·   Największy jego nerw, kulszowy, oddaje swe gałęzie do mięśni zginających staw kolanowy oraz do wszystkich mięśni kończyny dolnej leżącej poniżej stawu kolanowego.

·   Nerwy splotu lędźwiowego i krzyżowego zaopatrują skórę i mięśnie obręczy dolnej, mięśnie dna miednicy, skórę narządów płciowych zewnętrznych oraz kończyn dolnych.

50.  Układ nerwowy autonomiczny (podział, funkcja).

·   Podział: ...