ZUPP sciaga do druku.doc

Ustrój polityczny – struktura organizacyjna, kompetencje i wzajemne zależności organów państwa.

Ustrój Arystoteles– jest to ujecie w pewien porządek władz w ogóle, a przede wszystkim naczelnej z nich tj. rządu

System polityczny – (ustrój polityczny) ogół instytucji służących podejmowaniu decyzji politycznych (w ujęciu instytucjonalnym).

System polityczny – ogół zależności jakie powstają w walce o władzę.

System polityczny – struktura integrująca wspólnotę polityczną.

Reżim polityczny – zbiór formalnych i nieformalnych zasad i mechanizmów regulujących funkcjonowanie centrum władzy politycznej i sposób jego powiązania ze społeczeństwem.

Ustroje demokratyczne:

Parlamentarno-gabinetowy  jego cechy to:

- władza egzekutywy (wykonawcza) pochodzi od parlamentu,

- odpowiedzialność rządu (egzekutywy) przed parlamentem, czego dowodem jest wotum nieufności,

- układ sił w parlamencie ma decydujący wpływ na kształt rządu, jego konstrukcję,

- głowa państwa ma znaczenie głównie reprezentacyjne,

- brak ścisłej separacji władz (brak podziału pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą).

Prezydencki (w klasycznej postaci występuje w USA), jego cechy to:

- organizacyjna i funkcjonalna separacja władz (w odrębnych wyborach wyłaniany jest parlament i w odrębnych wyborach wyłaniany jest prezydent),

- zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka rządu,

- prezydent powołuje ministrów, którzy ponoszą przed nim odpowiedzialność polityczną,

- monopolistyczna egzekutywa- oznacza to, że prezydent-głowa państwa jest jednocześnie szefem rządu,

- legislatywa (parlament) posiada autonomię w stanowieniu prawa, co oznacza, że tylko parlament zajmuje się stanowieniem prawa, co oznacza, że prezydent nie może inicjować procesu ustawodawczego),

- prezydent nie jest politycznie odpowiedzialny, przed parlamentem może być zastosowana odpowiedzialność prawna.

Semiprezydencki (półprezydencki) – system o charakterze mieszanym   pomiędzy systemem parlamentarno-gabinetowym, a prezydenckim (np. prezydent powołuje premiera i ministrów na wniosek premiera, nie są oni jednak

podporządkowani prezydentowi), jego cechy to:

- dualizm egzekutywy- istnieje głowa państwa (prezydent) i istnieje rząd,

- bezpośredni wybór prezydenta (przez społeczeństwo).

Komitetowo arlamentarny (Szwajcaria), jego cechy to:

- rząd jest traktowany formalnie, jako komitet parlamentarny,

- zdecydowana dominacja parlamentu w systemie politycznym,

Brak trójpodziału władz Ustroje niedemokratyczne (reżim):

- totalitarne,

- autorytarne.

Reżim totalitarny, jego cechy to:

- brak jakichkolwiek mechanizmów demokratycznych, a nawet pozorów demokracji,

- system jednopartyjny,

- aparat partyjny i aparat państwowy są tożsame,

- pełne podporządkowanie społeczeństwa i ingerencja we wszystkie przejawy życia społecznego, państwo wymaga pełnego

Reżim autorytarny, jego cechy to:

- na czele stoi autorytet: grupa ludzi , partia polityczna, jeden człowiek

- dopuszcza się stwarzanie pozorów demokracji (np. wybory z ograniczonymi możliwościami, lub fałszowane wybory),

- od społeczeństwa wymaga się tylko aby nie przeciwstawiało się systemowi (władzy), wystarczy bierność.

Państwo (wg. Jelinka) dookreślona zbiorowość ludzka, zamieszkująca obszar okolony stałymi, wyznaczonymi granicami  posiadająca naczelną władzę (suwerenną). (terytorium, ludzie, władza)

Władza – jej cechy: samowładność, całowładność.

Samowładność – prawna niezależność od czynników zewnętrznych.

Całowładność – możliwość regulowania wszystkich aspektów wewnątrz państwa.

Demokracja – państwo rządzone przez prawo, w którym naród jako suweren dysponuje możliwością wpływu na skład i kształt  władz państwowych, jak również istnieją rzeczywiste formy odpowiedzialności tych władz.

Inicjatywa ludowa jako możliwość wdrożenia postępowania ustawodawczego przez określoną prawnie liczbę obywateli

Konstytucja – to akt prawny określający zasady organizacji państwa oraz relacje pomiędzy jego obywatelami a władzą uchwalone przez demokratycznie wybrany parlament lub specjalnie wybraną konstytuantę (zgromadzenie konstytucyjne).

Konstytucja rozumiana jako całokształt prawa konstytucyjnego obejmującego zarówno normy pisane wynikające z różnych aktów prawnych i nie posiadające szczególnej mocy prawnej, jak również normy niepisane, jak np. zwyczaje, konwenanse czy precedensy sądowe

Konstytucja jako akt prawny określający zasady organizacji państwa oraz relacje pomiędzy władzą a obywatelami, uchwalony przez demokratycznie wybrany parlament lub celowo wybraną konstytuantę.

Monarchia- forma rządów, w której głową państwa jest monarcha sprawujący  tą  władzę dożywotnio, samodzielnie, bądź z innymi organami.

Monarchie parlamentarne – król panuje, ale nie rządzi

Monarcha jest symbolem tradycji, ciągłości państwa.

Naród - zbiorowość ludzi wyróżniająca się wspólną świadomością nar., czyli poczuciem przynależności do wspólnoty. Stanowi przede wszystkim wspólnotę idei i emocji, toteż pierwszym warunkiem jego ukształtowania się jest istnienie jednej lub wielu ideologii nar., tj. takich, których celem jest mobilizacja możliwie dużej części populacji, uznanej za naród, do obrony jego interesów.

Organ państwowy – osoba lub grupa osób, które na gruncie obowiązującego państwa podejmują działania uznawane za państwowe

Obywatelstwo – prawna przynależność jednostki do państwa.

Prezydent - organ władzy wykonawczej. Art. 126 Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem RP gwarantem ciągłości władzy państwowej.

Prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, niepodzielności i nienaruszalności jego terytorium.

Rządy prawa. Prawo- w znaczeniu przedmiotowym (uporządkowany formalnie i treściowo zbiór norm postępowania zabezpieczonych przymusem państwowym) i podmiotowym (uprawnienie jednostki wynikające z prawa przedmiotowego

Państwo to organizacja polityczna, jedną z nieodłącznych jej cech jest władza, która jest kategorią polityczną. Polityka i władza są nierozłączne. Polityka to dążenie do uzyskania i utrzymania władzy. Państwo to organizacja przymusowa. Przymus jest cechą organizacji państwowej. Państwo jest organizacją przymusową. Przynależność do państwa jest przymusowe

Państwo prawne- w znaczeniu podmiotowym (państwo konstytucyjne, państwo praworządne, w którym relacje między organami oraz między organami a obywatelami określają normy prawne). Rola konstytucji, ustaw. Prawa człowieka jako granica działań państwa

Państwo prerogatywne (w którym władza wyklucza możliwość nakładania na siebie ograniczających je reguł prawnych) jako przeciwieństwo państwa prawnego

Państwo –Def. funkcjonalna -zrzeszenie wolnych ludzi w celu korzystania z prawa oraz dobra powszechnego.

(społeczna organizacja mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi)

Def. Strukturalno – elementowa:- jest to zbiorowość składająca się z 3 elementów: Terytorium, Ludność, Władza.

Def. Psychologiczne - państwo, to zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich.

Def. Socjologiczne:- Zespół ludzi występujących, jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadających z tego tytułu prerogatywy.

Pluralizm – różnorodność rozmaitych sił politycznych, społecznych, gospodarczych.

Partia – grupa ludzi skupionych wokół jakiejś jednostki, przywódcy

To grupa ludzi rządząca państwem.

Partia jako zbiorowość zorganizowana dla celów taktycznych, skupiająca ludzi o jednakowych interesach lub światopoglądzie.

Partia polityczna to organizacje społeczne opierające się na wolnym werbunku członków w celu zdobycia władzy dla ich kierownictwa.

Partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą przed określoną nazwą stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej

Kryterium wyborcze – podmiot, który bierze udział w wyborach.

Partia – jako organizacja, która wysuwa kandydatów w wyborach parlamentarnych, czy na inne stanowiska polityczne.

Partia – taka grupa społeczna, która bierze udział w procesie wyborczym.

Kryterium formalno – prawne:

Partia polityczna – dobrowolna organizacja, występująca pod określoną nazwą stawiającą

sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

Prawo wyborcze w sensie przedmiotowym jest to zespół norm regulujących tryb wyłaniania organów przedstawicielskich.

Prawo wyborcze w sensie podmiotowym jest to prawo obywatela do uczestnictwa w wyborze swoich przedstawicieli

Prawo – w znaczeniu przedmiotowym – uporządkowany formalnie i treściowo zbiór norm postępowania zabezpieczonych przymusem państwowym.

Prawo w znaczeni podmiotowym  prawo jest określonym uprawnieniem lub zbiorem uprawnień jednostki.

Prawa człowieka traktuje się jako granice prawa w państwie praworządnym.

Republika- głowa państwa wyłoniona jest na określony czas w drodze wyboru przez obywateli lub specjalne kolegium wyborcze.

System polityczny to ogół organów państwowych, partii politycznych, organizacji  oraz grup społecznych uczestniczących w działaniach danego państwa, a także ogół zasad i norm regulujących stosunki między nimi.

- ujęcie instytucjonalne (ogół instytucji służących podejmowaniu decyzji politycznych – możliwość utożsamiania w tym wypadku systemu z ustrojem politycznym)

- ujęcie relacjonalne (ogół zależności, jakie powstają w toku walki o władzę i jej utrzymanie)

- ujęcie funkcjonalne (system jako struktura integrująca wspólnotę polityczną)

Suwerenność – niezależność władzy państwowej o wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy państwa. Tylko państwo może stanowić prawo na swoim terytorium

Zasada suwerenności narodu – wiodąca zasada, naród jest suwerenem sprawuje władzę w sposób bezpośredni, a częściej pośredni – przez przedstawicieli. To najwyższa władza narodu przejawiająca się w decydowaniu, w podejmowaniem decyzji.

Terytorium – obszar lądowy i wody terytorialne okalające obszar lądowy (morze – 12 mil morskich od terytorium lądowego) i przestrzeń powietrza ponad granicami państwa ( do 100 km nad ziemią, dalej jest kosmos, który jest własnością wszystkich państw).

Ekspansja terytorialna leżała w naturze państw. Terytorium państwa jest czynnikiem konsolidującym społeczeństwo danego państwa. Integralność terytorialna – ważny element bezpieczeństwa państwa, ochrona tej integralności jest podstawową zasadą prawa międzynarodowego.

Ustawa -Akt normatywny o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, uchwalony przez parlament w szczególnym trybie (nie dotyczy więc konkretnych osób czy indywidualnych przypadków). Konstytucja wprowadza katalog spraw, które muszą być regulowane w drodze ustawy,

Ustawa jest to akt o charakterze normatywnym, ustanawiający normy prawne o charakterze generalnym uchwalanym przez parlament w określonym trybie. Można je zmienić wyłącznie ustawą.

Delegacja ustawodawcza –. To uprawnienie do wykonywania, wydawania aktów wykonawczych skierowane do określonych organów władzy wykonawczej. Delegacja jest niezbędna do ustanowienia rozporządzenia. Z reguły  wystarczy większość zwykła – chyba, że Konstytucja w określonych przypadkach stanowi inaczej.

Inicjatywa ustawodawcza: RM, prezydent, senatowi, posłom, a także obywatelom w liczbie co najmniej 100 tyś. Uprawnionych do wyboru.

Rozporządzenia – wymaga delegacji ustawodawczej, należy do źródeł powszechnie bowiązującego prawa. Jest jedynym aktem wykonawczym mającym charakter powszechnie obowiązującego prawa. Inicjatywa:Prezydent, RM, premier, ministrowie, przewodniczący komitetów powołani w skład rządu.

KRRiT – uprawnieni do wydawania rozporządzeń.

Rozporządzenia z mocą ustawy, w razie wyjątkowych sytuacji w przypadku stanu wojennego, gdy sejm nie może zebrać się na posiedzenie, wówczas prezydent na wniosek rządu może ustanowić rozporządzenie z mocą ustawy

Weto ludowe jako możliwość wystąpienia społeczeństwa przeciw danej ustawie przez określoną prawnie liczbę obywateli.

Zasada pluralizmu – wielość podmiotów odgrywających role polityczne.

Zakłada istnienie wielu różnorodnych sił politycznych konkurujących ze sobą w ramach przyjętych reguł prawnych.

Przeciwieństwem pluralizmu jest monizm polityczny, jego założeniem jest dążenie do kierowania wszystkimi dziedzinami w państwie z jednego ośrodka, z jednego centrum. Jedno centrum decyzyjne.

Geneza Państwa

Arystoteles:

Państwo pochodzi z natury.

Stopniowe łączenie mniejszych wspólnot. Jedność osad, rodów w celu osiągnięcia samowystarczalności.

Idea podziału zadań. Rodzaje władz.;

1.czynnik obradujący – to władza naczelna, która rozstrzyga o wszystkich sprawach

2.czynnik rządzący – musi być w pełni podporządkowana zgromadzeniu

3.czynnik sądzący – powinny orzekać zgodnie z prawem i naturalnym poczuciem sprawiedliwości.

Podział ustrojów:

Dobre

Złe

Doktryny nowożytne:

1. doktryny umowy społecznej XVII i XVIII w.

- oddzielenie własności monarchy od własności publicznej

- wytworzenie się trwałych instytucji administracji państwowej

- odrzucenie dogmat o boskim pochodzeniu państwa

Grocjusz – dążenie człowieka do życia we wspólnocie. wspólnocie interesie ludzi było przekazanie władzy danej jednostce.

Spinoza – opowiadał się za demokracją

Lock, Hobbes, Rousseau)

- władza suwerenna należy do ludu , do narodu

2. doktryna podboju – państwo powstaje w toku podboju, zaboru coraz obszerniejszych terytoriów; państwo powstaje na drodze przemocy

3. doktryna procesu rozwarstwiania klasowego Fryderykk Engels

państwo pojawiło się wówczas, gdy pojawiła się wartość prywatna

4. doktryny socjologiczne – państwo, albo instytucja harmonizująca interesy różnych grup społecznych

Średniowiecze

System feudalny – pierwowzór państwo Franków

- wykształciło się rycerstwo

- obowiązek służby zbrojnej

- obowiązek goszczenia władzy

feudał – wasal, władca stojący na czele

lenno – nadanie własności monarchia patrymonialna – państwo jest dziedziczną własnością dynastii panującej.

Król dysponował terytorium państwa, jak prywatnym majątkiem. Król wszechwładny.

Monarchia stanowa – wiąże się to z wyodrębnieniem stanów społecznych, wśród nich stany uprzywilejowane. Monarcha dzieli się władzą z uprzywilejowanymi grupami społeczeństwa.

Pojawia się parlament Sejm i Sejmiki.

Władza króla traci cechy władzy patrymonialnej.

Zasady dziedziczenia są uregulowane.

Państwo Nowożytne (koniec Średniowiecza)

Narodziny państwa liberalnego (takiego, które szanuje wszystkich obywateli)

Stopniowe oddzielenie państwa od Kościoła.

W wielu państwach dominuje idea absolutyzmu.

Monarchia renesansowa (Odrodzenie)

- współistnienie elementów monarchii stanowej i absolutnej

- swoboda działania w sferze władzy publicznej

- monarcha respektuje przywileje stanowe

- silna władza monarsza

- kontrola Kościoła przez monarchę

- wzrost liczby i znaczenia urzędników (rozbudowuje się aparat państwowy)

- wystawianie urzędów na sprzedaż

Monarchia absolutna (powrót do realnej władzy królewskiej).

-jedność i niepodzielność władzy królewskiej

-wyłączność tworzenia prawa przez monarchę

-wyłączność kierowania wszelkimi sprawami państwowymi

-monarcha pozostaje poza kontrolą społeczną

-monarcha jest suwerenem

-władza nadana przez boga

-posługiwanie się ciałami kolegialnymi (charakter doradczy)

-monarcha decyzje podejmuje sam.

Monarchia absolutyzm oświecony – typ państwa charakterystyczny dla II poł. XVIII w.

-głębokie przemiany społeczne (wzrost roli mieszczaństwa, wzrost ambicji politycznej mieszczaństwa)

-upowszechnianie się myśli ideologicznej oświecenia

-dostrzegano potrzeby reform społecznych, aby uniknąć rebelii społecznych (Prusy-Fryderyk II, Austria-Józef I)

-warunki do rozwoju przemysłu, handlu

-powszechny obowiązek nauczania

-stopniowe uwłaszczenie ludności rolnej

-zniesienie tortur

...