XVI WIEK
Zygmunt 1 stary-(1506-1548) --
Zygmunt 2 August-(1548-1572)--Za ich panowania na pierwszy Plan wysunęła się kwestia rozpadu i likwidacji
Państwa Krzyzaczkiego w Prusach i Inflantach oraz wynikające z tego komplikacje w sytuacji miedzynarodowej.
Pokój torunski-1466r. Miedzy Polska,a Krzyżakami
Sejm Rzeszy Niemieckiej-(Reichstag) przedstawicielstwo stanów państwa niemieckiego (Świetego Cesarstwa
Rzymskiego Narodu Niemieckiego);jego sklad okreslila Zlote Bulla Karola 4 (1536).
1511r.- Mmistrzem Krzyzackim zostaje Albrecht Hohenzolern
1519-1521- Wojna miedzy Polska a Zakonem
Sekularyzacja Prus I hold pruski-1525r-traktat miedzy Zygmuntem Starym, a Hohenzolernem Prusy zobowiazaly
się do pomocy wojskowej i finansowej,w zamian za miejsce w senacie. Dziedziczyc prusy mogą tylko
potomkowie Albrechta lub jego braci.
Sekularyzacja-znoszenie zwierzchnictwa papieskiego i poddanie się wladzy swieckiej
Wojna o Inflanty-midedzy Polska,Dania,Szwecja,Rosja (1557-1570).Poczatkowo Polska z Dania walczyla przeciw
Szwecji, potem walczyla razem ze Szwedami. Przeciwko Zawsze była Rosja. Rosja zdobyła Dorpat,
Szwecjapolnocna czesc prowincjiz Rewlem (Estonie), Dania wyspy na Baltyku.Pollskim lennem stala się Kurlandia
1570-urzednicy krolewscy w wyniku protestow i mordow oglosili w Gdansku tzw. Konstytucje Karnkowskiego.
Okreslaly onezasady podleglosci Gdanska Rzeczpospolitej, Precyzowaly warunki dzialania portow, warowni itd.
1515-spotkanie Maksymiliana 1 Habsburga z Zygmuntem 1 Starym w Wiedniu. Uklad w sprawie dziedziczeniaw
razie wygasniecia wegiersko-czeskiej linii Jagielonow lub austriackiej Habsburgow.
1526-napad turecki na Wegry. W bitwie pod Mohaczem zginal bezpotomny Ludwik Jagielonczyk.
Wedle ukladu wiedenskiego Wegry przypadly Ferdynandowi Habsburgowi.
1530-pokoj wieczysty z Turcja (Zygmunt Stary i pozniej Zygmunt 2 August).
Folwark panszczyzniany- opieral się na przymusowej pracy chlopow na rzecz wlascicieli ziemskich.
Typ estensywny gospodari- Powiekszenie arsenalu upraw, a nie wzrost wydajnosci pracy(produkcja).
Kahal-gmina Żydowska, podstawowa jednostka samorzadu zydowskiego.
Rzeczpospolita szlachecka-(1454-1791) panstwo w którym rzadzila szlachta.
1492-1501-(za panowania Jana Olbrachta[1492-1501])przyjecie zasady ze na sejm przybywaja reprezentanciwszystkich
ziem krolestwa-poslowie ziemscy.Zbieraja się oni jako odrebna izba poselska.
1493-spotkanie pierwszego sejmu dwuizbowego.
1496-konstytucje(ustawy) sejmu piotrkowskiego.Postanowienia korzystne dla szlachty(gospodarcze) i uchwaly odsywajace
plebejuszy(nieszlachte) od wyzszych godnosci koscielnych.
Senat-od poczatku 16 w.gorowal powaga i liczebnosia nad izba poselska. Powstal z Rady Krolewskiej
Aleksander Jagielonczyk-(1501-1506)
1505-uchwalenie konstytucji NIHIL NOVI (nic nowego)
Rokosz-miejsce w którym na Wegrzech odbywaly się zjazdu sejmowe. Zbrojne wystapienie szlachty Przeciw krolowi,
zorganizowane na ogol na zasadzie konfederacji.
Egzekucja praw i dobr-program reform ustrojawych i ekonomicznych sformulowany przez szlachte polska w 16 w., a także
same reformy tego rodzaju. Egzekucja praw dotyczyla przestrzegania przez monarche praw panstwa , rowniez
ich spisania, ujednolicenia i przetlumaczenia z laciny na jezyk polski; egzekucja dobr była programem odebrania
krolewszczyzn nieprawnie dzierzonych, uregolowania zasad ich rozdzialu, stworzenia skarbu publicznego.
Annaty-oplaty przesylane do Rzymu przez duchownych obejmujacych godnosci koscielne.
Wojsko kwarciane-stale wojsko powtale z ¼ dochodow panstwa.
1569-unia z Litwa.Sejm uchwalil wcielenie(inkorporacje) poludniowo-zachodnich czesci panstwa litewskiego, tj. Podlasia,
Wolynia i Podola do Korony Polskiej.Potem przylaczono także Kijowszczyzne.Powstala wtedy Rzeczpospolita
Obojga Narodow(800 tys. km², 8 mln. Ludzi)
1573-pierwsze bezkrolewie i konfederacja warszawska (1572 smierc Zygmunta 2 Augusta). (Interrex-wladca w czasie
bezkrolewia). Kaptury-konfederacje, które przejelywladze w ziemiach i wojewodztwa.Zorganizowano również
sady kaptorowe.
1573-zebral się zjazd generajny szlachty. Obradowal jako sejm konwokacyjny. Był to sejm bez udzialu krola. Miał on
wyznaczyc czas, miejsce oraz sposób elekcji. Elekcja odbyla się w Kwietniu we wsi Kamien pod Warszawa.
Sukces roznowiercow to konfederacja warszawska(zapewnienie spokoje roznowiercom)
1573-artykoly henrykowskie-gwarancja zachowania przywilwjow przez szlachte. Krol miał przestrzegac wolnej
elekcji, zwolywac co 2 lata sejm, poddac Polityke zagraniczna i wewnetrzna kontroli sejmu inie podejmowac
Waznych decyzji pojitycznych bez rady senatorow. Szlachta mogla Wypowiedziec posluszenstwo krolowi.
Droga grupa waronkow to--pacta conventa-Henryk Walezy(krol koronacja 1574) mial ksztalcic mlodziez
szlacheca w Paryzu, splacic dlugi Zygmunta Augusta, sfinansowac budowe floty.
1575-1587-elekcji po wyjezdzie do Francji Henryka. Stefan Batory(maz Jagielonki) koronowany w
1576(wladza w 1576-1586). Powolal on Trybunal Koronny i Trybunal Litewski -najwarzniejsze instytucje Sadowe.
Zasiadala w nich szlachta oraz duchowienstwo.
Rzeczpospolita Obojga Narodow-dzielila się na wojewodztwa, potem na ziemie i okregi sadowe, potem na powiaty.
Do samorzadu nalezaly sejmiki i sady ziemskie.W 16 w. Wyodrebnily się sejmiki przedsejmowe, które wybieraly
poslow na sejm walny, sejmiki deputackie, obierajace deputatow do Trybunalu, sejmiki relacyjne, przyjmujace
sprawozdania poslow z obrad sejmu i podejmujace decyzje o poborze podatkow. Dochody krola pochodzily z
krolewskich dobr ziemskich i z kopaln, z mennic, cel, sprzedazy urzedow. Skarb panstw zasilany był przez dochody
stale plynace do skarbu kwarcianego w Rawie Mazowieckiej. 2 zrodlem dochodow były podatki nadzwyczajne.
rafulus