stacje bazowe telefoni komórkowej zagrożenia.pdf

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2003

mgr in¿. JOLANTA KARPOWICZ

mgr in¿. KRZYSZTOF GRYZ

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Pañstwowy Instytut Badawczy

ZAGRO¯ENIA ELEKTROMAGNETYCZNE W PAÑSTWACH EUROPEJSKICH

Stacje bazowe telefonii komórkowej

omimo wieloletnich badañ nauko-

wych skutki ekspozycji na pro-

mieniowanie elektromagnetycz-

ne s¹ nie w pe³ni poznane. Szczególnie

du¿o w¹tpliwoci pozostaje w odniesie-

niu do skutków zdrowotnych i mecha-

nizmów wieloletniego oddzia³ywania

stosunkowo s³abego promieniowania.

Doniesienia o mo¿liwoci niepo¿¹dane-

go oddzia³ywania pól elektromagnetycz-

nych emitowanych przez urz¹dzenia te-

lefonii komórkowej na zdrowie ludzi

wywo³uj¹ negatywne reakcje spo³eczeñ-

stwa, np. obawy przed antenami tele-

fonii komórkowej instalowanymi na bu-

dynkach mieszkalnych (fot.).

Lawinowy rozwój telefonii komór-

kowej sta³ siê powodem szczególnego

zainteresowania skutkami zdrowotny-

mi ekspozycji ludzi na promieniowanie,

zarówno terminali jak i stacji bazowych.

Anteny stacji bazowych instalowane s¹

na dachach budynków, bardzo czêsto

mieszkalnych. Upowszechnia siê rów-

nie¿ praktyka instalowania anten na ele-

wacjach budynków, w wielu miejscach

anteny umieszczane s¹ równie¿ we-

wn¹trz pomieszczeñ. £atwo rozpozna-

wane anteny stacji bazowych systemów

telefonii komórkowej, intensyfikuj¹ ba-

dania poznawcze (techniczne doty-

cz¹ce metodyki pomiarów i oceny wiel-

koci ekspozycji; dowiadczalne oraz

epidemiologiczne dotycz¹ce oceny

prawdopodobnych skutków zdrowot-

nych). Wywo³uj¹ równie¿ dyskusjê spo-

³eczn¹ na temat mo¿liwego do przyjê-

cia poziomu nara¿enia spo³eczeñstwa

oraz otwarte protesty przeciwników

zwiêkszania wielkoci powszechnej

ekspozycji ludnoci na promieniowanie

mikrofalowe.

Publikacja opracowana z wykorzysta-

niem materia³ów zgromadzonych do re-

alizacji zadañ w ramach projektów ce-

lowych zamawianych nr 15-21 pn. Sys-

tem kszta³towania jakoci powietrza w

budynkach biurowych (profilaktyka tzw.

zespo³u chorego budynku) oraz 16-21

pn. System analizy wydarzeñ wypad-

kowych w rodowisku pracy dla potrzeb

profilaktyki

europejskich powo³uje siê w omawia-

nej dziedzinie na zalecenia International

Commission on Non-Ionizing Radiation

Protection (ICNIRP) z 1998 roku [2],

w których wartoci progowe s¹ iden-

tyczne jak w rekomendacji Rady Euro-

py, ale zwykle stosowane od d³u¿szego

ju¿ czasu.

W niektórych pañstwach odnonie

do tzw. obszaru bardziej wra¿liwego

(obszaru zabudowy mieszkaniowej)

wprowadzane s¹ dodatkowo znaczne

ograniczenia dopuszczalnego poziomu

promieniowania (rys.) [3, 4]. Obecnie

s¹ to m.in. W³ochy, Szwajcaria, Belgia

i Austria. Prawdopodobnie kolejne pañ-

stwa równie¿ wprowadz¹ tê ostro¿n¹

politykê w stosunku do niekontrolowa-

nej ekspozycji ludnoci na promienio-

wania mikrofalowe. Ten punkt widze-

nia uwzglêdnia rezultaty licznych badañ

wskazuj¹cych, ¿e d³ugoletnia ekspozy-

cja na stosunkowo s³abe promieniowa-

nie mo¿e równie¿ negatywnie oddzia-

³ywaæ na stan zdrowia ludzi.

W pañstwach europejskich dotych-

czas nie wypracowano jednolitych za-

sad oceny ekspozycji pracowników

w niektórych stosowane s¹ zalecenia

ICNIRP, w innych w³asne narodowe,

za w niektórych brak jest uregulowañ

w tej sprawie. Dyrektywa europejska

dotycz¹ca tego zagadnienia jest w trak-

cie opracowywania.

Pola elektromagnetyczne emitowane przez

urz¹dzenia elektryczne w miarê oddalania siê

od ród³a zmieniaj¹ w³aciwoci fizyczne

i staj¹ siê stopniowo promieniowaniem elek-

tromagnetycznym. Odleg³oæ od ród³a pola,

w której mo¿na przyj¹æ, ¿e wystêpuje ju¿ ob-

szar promieniowania zale¿y od jego czêstotli-

woci i wymiarów tego ród³a.

Pole/promieniowanie elektromagnetyczne

wytwarzane przez urz¹dzenia telefonii ko-

mórkowej nale¿y do zakresu czêstotliwoci

mikrofalowych.

Fot. Anteny stacji bazowej systemu telefonii

komórkowej

Zasady oceny promieniowania

stacji bazowych

W pañstwach nale¿¹cych do UE za-

sady pomiarów i oceny promieniowa-

nia stacji bazowych traktowane s¹

w zró¿nicowany sposób. Czêæ krajów

przyjê³a do oceny ekspozycji ludnoci

postanowienia nieobligatoryjnej reko-

mendacji Rady Europy na temat ogra-

niczania ekspozycji ogó³u ludnoci [1].

S¹ to g³ównie pañstwa, gdzie wczeniej

w ogóle nie istnia³y uregulowania doty-

cz¹ce tych zagadnieñ. Czêæ pañstw

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2003

Rys. Wartoci natê¿enia pola elektrycznego stosowane do oceny warunków ekspozycji ogó³u

ludnoci i pracowników na promieniowanie stacji bazowych telefonii komórkowej w Polsce

i krajach europejskich (PL Polska, CH Szwajcaria, I W³ochy)

na bardzo silne pola (o natê¿eniach

znacznie przekraczaj¹cych wartoci do-

puszczalne dla ogó³u ludnoci), a eks-

pozycja mo¿e siê czêsto powtarzaæ; je-

¿eli ten rodzaj pracy jest podstawowym

zajêciem pracownika, a pracownicy nie

dysponuj¹ dozymetrami indywidualny-

mi lub miernikiem pola elektromagne-

tycznego, to nie s¹ wiadomi, kiedy

wykonywanie pracy wi¹¿e siê ze zna-

cz¹cym nara¿eniem. W wielu przypad-

kach osoby te nie s¹ pracownikami ope-

ratora telefonii komórkowej i nie s¹ trak-

towane tak jak osoby zwi¹zane zawo-

dowo z obs³ug¹ ród³a pola elektroma-

gnetycznego.

Status prawny wymagañ dotycz¹-

cych prowadzenia pomiarów promie-

niowania mikrofalowego w otoczeniu

stacji bazowych telefonii komórkowej

jest uzale¿niony w ró¿nych krajach od

systemu prawnego i norm zwyczajo-

wych. Podstaw¹ prawn¹ prowadzenia

kontroli ekspozycji ogó³u ludnoci s¹

przepisy krajowe, dotycz¹ce narodowe-

go prawa telekomunikacyjnego lub

ochrony rodowiska (m.in. w Niem-

czech, Belgii, Szwajcarii, Austrii, S³o-

wenii i Hiszpanii [3, 4]), albo regionalne

(przyk³adowo we W³oszech). W Wiel-

kiej Brytanii opublikowane s¹ jedynie

zalecenia dotycz¹ce ochrony przed pro-

mieniowaniem, a we Francji podstaw¹

badañ rodowiskowych w omawianym

zakresie by³o informowanie spo³eczeñ-

stwa. Obecnie w wiêkszoci krajów

europejskich brak jest przepisów wy-

magaj¹cych wykonywania pomiarów

wielkoci ekspozycji odnosz¹cych siê

do pracowników.

W Polsce ocena warunków ekspo-

zycji ogó³u ludnoci wynika z przepi-

sów dotycz¹cych ochrony rodowiska

[5] i jest jednym z elementów prowa-

dzenia procesu inwestycyjnego przy

budowie stacji bazowych, za ocena

warunków ekspozycji pracowników

prowadzona jest na podstawie krajo-

wych przepisów bezpieczeñstwa i hi-

gieny pracy [6].

Dotychczas w krajach europejskich

nie upowszechniono jednolitego, unor-

mowanego sposobu postêpowania

w trakcie pomiarów promieniowania mi-

krofalowego w otoczeniu stacji bazo-

wych telefonii komórkowej. Wielkoci¹

fizyczn¹, rozpatrywan¹ jako wynik po-

miaru i kryterium oceny ekspozycji jest

najczêciej gêstoæ mocy, w W/m 2 .

W rzeczywistoci, przyrz¹dy pomiaro-

W Polsce ostre kryteria oceny eks-

pozycji pracowników i ludnoci na pro-

mieniowanie mikrofalowe wprowadzo-

no ju¿ w 1972 roku i dotychczas utrzy-

mano je, mimo kolejnych nowelizacji

przepisów [5, 6]. Postanowienia doty-

cz¹ce dopuszczalnych poziomów eks-

pozycji na pola w miejscach przebywa-

nia ludnoci, bêd¹ w najbli¿szym cza-

sie nowelizowane. W wietle wprowa-

dzania w kolejnych pañstwach europej-

skich ochrony ludnoci na podobnym

do stosowanego od lat w Polsce pozio-

mie, nale¿y oczekiwaæ, ¿e nowe war-

toci dopuszczalne bêd¹ zbli¿one do obo-

wi¹zuj¹cych obecnie (rys.).

Pomiary promieniowania

stacji bazowych

Zgodnie z danymi literaturowymi [3,

4] oraz wynikami badañ w³asnych pro-

wadzonych w CIOP, w otoczeniu stacji

bazowych mo¿na wyró¿niæ grupy ludzi

podlegaj¹cych odmiennym warunkom

ekspozycji [3, 4]:

ludnoæ mieszkaj¹ca w pobli¿u an-

ten oraz pracownicy zatrudnieni w po-

mieszczeniach zlokalizowanych w pobli-

¿u anten osoby takie przebywaj¹ re-

gularnie przez d³ugi czas w zasiêgu pro-

mieniowania anten, natomiast poziom ich

ekspozycji powinien byæ niewielki, je¿e-

li usytuowanie i moc stacji bazowej do-

stosowane s¹ w pe³ni do lokalnych wa-

runków

pracownicy zatrudnieni przez ad-

ministratora miejsca usytuowania anten

do ró¿nego typu prac, np. porz¹dko-

wych lub remontowych w pobli¿u an-

ten (na dachu lub elewacji budynku)

osoby takie s¹ eksponowane na silniej-

sze pola ni¿ wczeniej wymieniona gru-

pa, ale krótkotrwale i nieregularnie lub

sporadycznie

pracownicy zatrudnieni do prac

w bezporednim s¹siedztwie anten (np.

do prac remontowych przy maszcie,

na którym zainstalowana jest antena)

osoby takie, przebywaj¹c bezporednio

przy antenach mog¹ byæ eksponowane

Pola i promieniowanie elektromagnetycz-

ne wytwarzaj¹ wszystkie urz¹dzenia elek-

tryczne, powoduj¹c powszechne wystê-

powanie ekspozycji ludzi na s³abe pola.

W przypadku oddzia³ywania na cz³owie-

ka pól/promieniowania o stosunkowo du-

¿ych natê¿eniach ekspozycjê nale¿y trak-

towaæ jako nara¿enie na szkodliwy czyn-

nik rodowiskowy. Ze wzglêdu na roz-

bie¿noci rezultatów badañ naukowych

wielkoæ progowa ekspozycji, któr¹ nale-

¿y traktowaæ jako nara¿enie nie zosta³a

dotychczas jednoznacznie ustalona. Na-

tomiast jednoznacznie stwierdzono, ¿e

silne pola/promieniowanie s¹ ród³em za-

gro¿eñ elektromagnetycznych, zarówno

dla organizmu cz³owieka jak i wielu ele-

mentów infrastruktury technicznej, znaj-

duj¹cych siê w otoczeniu.

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2003

we s¹ z regu³y faktycznie miernikami

natê¿enia pola elektrycznego, których

wskazania s¹ jedynie przeskalowane na

gêstoæ mocy. Z tego powodu w niektó-

rych pañstwach stosuje siê pomiar i oce-

nê ekspozycji na podstawie wielkoci

natê¿enia pola elektrycznego, w V/m

(m.in. w Niemczech, Szwajcarii i S³owe-

nii). Do pomiarów stosowane s¹ szero-

kopasmowe mierniki wartoci skutecz-

nej o ró¿nych pasmach pomiarowych.

Oprócz pomiarów szerokopasmowych,

które obejmuj¹ nie tylko promieniowa-

nie badanej stacji bazowej, lecz tak¿e na-

dajników radiowych i telewizyjnych pra-

cuj¹cych w otoczeniu oraz promienio-

wanie innych stacji bazowych (rys.), pro-

wadzone s¹ równie¿ pomiary selektyw-

ne, np. w przypadku stwierdzenia, na

podstawie pomiarów szerokopasmo-

wych, wystêpowania promieniowania

o stosunkowo du¿ych wartociach.

W Polsce metodyka pomiarów na

potrzeby oceny ekspozycji rodowiska

i ogó³u ludnoci jest ustalona w rozpo-

rz¹dzeniu ministra ochrony rodowiska

[5], a na potrzeby oceny warunków

pracy przez Polskie Normy [7]. Do

oceny ekspozycji ogó³u ludnoci stoso-

wana jest gêstoæ mocy, a do oceny

warunków pracy natê¿enie pola elek-

trycznego lub gêstoæ mocy (w obsza-

rze promieniowania). Pomiary wykony-

wane s¹ z regu³y szerokopasmowymi

miernikami wartoci skutecznej. Nieste-

ty, pomiary selektywne s¹ obecnie wy-

konywane jedynie sporadycznie.

Z uwagi na brak w pañstwach euro-

pejskich jednolitego systemu pomiarów

i oceny ekspozycji ludzi na promienio-

wanie mikrofalowe stacji bazowych te-

lefonii komórkowych, w poszczegól-

nych krajach stosuje siê w³asne rozwi¹-

zania prawne i organizacyjne. We

wszystkich pañstwach, w których pod-

jêto szeroko zakrojone programy mo-

nitoringu ekspozycji ludnoci na promie-

niowanie stacji bazowych, uwagê skon-

centrowano na zapewnieniu wysokiej

wiarygodnoci pomiarów. Wybrano na-

tomiast ró¿ne strategie wykonywania

pomiarów badania prowadz¹ pañ-

stwowe s³u¿by inspekcyjne, odpowied-

niki polskich s³u¿b sanitarnych i nadzoru

telekomunikacji lub laboratoria uczelni

technicznych, szczególnie bardziej wy-

rafinowane badania selektywne. Czêæ

badañ wykonuj¹ równie¿ laboratoria

akredytowane.

Na tle sytuacji w innych pañstwach,

polski system nale¿y oceniæ jako sku-

teczny instrument kontroli i ogranicza-

nia pól elektromagnetycznych w rodo-

wisku komunalnym i zawodowym.

Z rozwi¹zañ europejskich nale¿a³oby

adaptowaæ do Polski przede wszystkim

wiêkszy ni¿ obecnie nacisk na jakoæ

wyposa¿enia pomiarowego i kompeten-

cje ekip pomiarowych, pozwalaj¹ce na

pe³n¹ kontrolê parametrów mierzonych

pól i wszechstronn¹ interpretacjê uzy-

skiwanych wyników.

PIMIENNICTWO

[1] Council of the European Union Recomen-

dation of 12 July 1999 on the limitation of expo-

sure of the general public to electromagnetic

fields (0 Hz to 300 GHz), 1999/519/EC, Offi-

cial Journal of the European Communities, L

199/59. (Acts whose publication is not obliga-

tory)

[2] ICNIRP, Guidelines for Limiting Exposure

to Time-Varying Electric, Magnetic, and Elec-

tromagnetic Fields (up to 300 GHz), Health

Physics, vol. 74/4, 1998, s. 494-522

[3] Human exposure to radiation from GSM

and GPRS/UMTS base stations across Euro-

pe (IRC-EMF-CA), EC JRC, Ispra, marzec

2002

[4] Materia³y informacyjne World Health Or-

ganization

[5] Rozporz¹dzenie Ministra Ochrony ro-

dowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa

z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegó-

³owych zasad ochrony przed promieniowa-

niem szkodliwym dla ludzi i rodowiska, do-

puszczalnych poziomów promieniowania, ja-

kie mog¹ wystêpowaæ w rodowisku, oraz

wymagañ obowi¹zuj¹cych przy wykonywa-

niu pomiarów kontrolnych promieniowania,

DzU nr 107, poz. 676, 1998

[6] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki

Spo³ecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w spra-

wie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i na-

tê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia

w rodowisku pracy. Za³. 2/E: Pola i promie-

niowanie elektromagnetyczne z zakresu czê-

stotliwoci 0 Hz 300 GHz, DzU nr 217,

poz. 1833, 2002 (dotychczas DzU z 2001 r.,

nr 4, poz. 36)

[7] PN-T-06580: 2002. Ochrona pracy w po-

lach i promieniowaniu elektromagnetycznym

w zakresie czêstotliwoci od 0 Hz do 300 GHz.

Ark. 1. Terminologia, Ark. 3. Metody pomiaru

i oceny pola na stanowisku pracy

Studia podyplomowe

BEZPIECZEÑSTWO

PRACY

Uprzejmie zawiadamiamy, ¿e na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej

w ramach Studium Podyplomowego Bezpieczeñstwo Systemów Cz³owiek-Technika-rodowisko s¹ prowadzone

studia podyplomowe w zakresie specjalnoci pn. BEZPIECZEÑSTWO PRACY.

Zasady i warunki przyjêæ oraz tryb zg³aszania uczestnictwa w tych studiach, obowi¹zuj¹ce w r. ak. 2003/2004,

bêd¹ opublikowane w Bezpieczeñstwie Pracy nr 5/2003. Te i inne informacje zwi¹zane z oferowanymi studiami

mo¿na te¿ uzyskaæ u kierownika Studium (prof.dr hab.in¿. Tadeusz Szopa tel. 660-73-63, tszopa@meil.pw.edu.pl,

lub sekretariat tel. 621-54-63) oraz w Internecie pod adresami: http://pw.edu.pl lub http://ib.meil.pw.edu.pl.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: