Żelazo – hist. Góry świętokrzyskie, Sudety, Karpaty.
Minerały- MAGNETYT Fe3O4 złoża wśród skał magmowych, metamorficznych, kontaktowo metamorficznych. Krzemionka, Kowary Kletno.
HEMATYT alfa Fe2O3 – złoża w skałach metamorficznych-osadowych hydrotermalnych, Nowa Słupia, Kowary Tatry GOETHYT alfa FeOOH złoża hydrotermalne, zwietrzelinowe czapy żelaza, osadowe: morskie jeziorne bagienne. Ostrowiec Św. Olkusz Tarnowskie góry Dolny Sląsk. SYDERYT FeCO3 złoża osadowe morskie i jeziorne (syderyty ilaste, hydrotermalne- syderyt krystaliczny. Łęczyca, Częstochowa. RUDY DARNIOWE porowate nagromadzenia limonitu w środowisku bagiennym. LATERYTOWE RUDY ŻELAZA masywne lub skupienia limonitu lub hematytu w pokrywie zwietrzelinowej.
RUDY OOLITOWE składają się głównie z goethytu ale znane są również rudy złożone z oolitów szamozytowych, syderytowych, hematytowych, magnetytowych. MUSZLOWCE SYDERYTOWE zoodetrytyczne skały wapienne o spoiwie syderytowym zwykle z domieszka minerałów ilastych szamozytu itp. SYDERYTY ILASTE są to drobnoziarniste złożone z syderytu i min ilastych oraz kwarcu, nagromadzenia występują najczęściej w formie konkrecji lub buł. RUDY MARTYTOWE rudy hematytu i pseudomorfozy magnetytu po hematycie. SZAMOZYT krzemian Fe i Al skomplikowany wzór chem., min pakietowy. występuje rzadko jako pojedynczy minerał, ruda jest z domieszka ,min ilastych, węglanów i magnetytu.
Cu Wykorzystywano materiał rudy miedzi – miedź rodzima .Metal koniunktury giełdowej. Wzory min: Cu-miedz,Cu2S chalkozyn,CuFeS2 chalkopiryt,CuFeS4bornit,CuS kowelin, Cu12(Sb,As)4S13 tetraedryt-tenantyt ,Cu3AsS4 enargit, dodatkowo malachit, azuryt, kupryt, teroryt, chryzokola, brachantyt, antleryt, atacomit. Są setki min. Cu, ale ok.10 ma znaczenie rudne, kilka jako ozdobne i pólszlachetne kamienie, pod względem technologicznym dzielimy na siarczki i tlenki. Siarczki koncentrowane przez flotację, natomiast min. tlenkowe są podatne na ługowanie. Tlenowe 0,2-2%Cu, Siarczkowe do 0,5-3%.Koncentraty powinny być oczyszczone z domieszek metali, pozostają metale szlachetne i molibden. Bi, As, Ni, Co, Cl, Pb - obniża wartość koncentratu poprzez tzw. opłaty karne. Domieszka Au>1g/t, Ag>30g/t. Rudy utlenione przerabia się hydrometalurgicznie w różne formy miedzi metalicznej, ługowanie kw. siarkowym, ekstrakcją miedzi połączoną z wymiana jonową i elektrolizą. Występowanie Sudety: miedzianka, stara góra; G.świętokrzyskie: Miedziana góra, miedzianka; Tatry. Eksploatacja także w złożach niecki N Sudeckiej (kopalnie: Lena, Nowy Kościół [niecka złotoryjska] oraz Konrad i Lubicków [niecka grodziska] .Nieudostępnione jest złoże Wartatowic. Mineralizacja typu porfirowego stwierdzona na obrzeżeniu Gornośląskiego Zagłębia Węglowe (Myszków). Jedno z największych złóż Cu i Ag na świecie to monoklina przedsudecka. Złoża Cu rozpoznane do 1500-1600m, łącznie 2,3 mld ton rudy zawierającej 44,5 mln ton Cu i 129 tys ton srebra. Zaw. Minerału przyjęto 0,7% Cu. Złoża w monoklinie przedsudeckiej obejmują 94% zasobów bilansowych i całe zasoby przemysłowe. Występuje ono na obszarze 760 km2. Udostępniono część płytszą o pow. 316km2 .Podzielone zostały na Lublin, Polkowice, Sieroszowice, Rudna. Od NW złoże ogranicza strefa uskokowa środkowej odry. Od W zmiany facjalne od N nadmierna głębokość a ku E spadek zawartości Cu. Mineralizacja związana jest z utworami pogranicza czerwonego spągowca i cechsztynu, obejmuje ona litoralne piaskowce białego spągowca ,czarne łupki, ilasto dolomityczne zaw. sub. Węglisto-bitumiczną i siarczki zaliczane do cechsztynu (wapień cechsztyński). 1/4 całkowitych zasobów Cu i Ag koncentruje się w lupkach których miąższość waha się od 0,3-1m , występują tam również pierwiastki takie jak Ag, Au, Ni, Co, wolfram, Mo. Miąższość okruszcowanych piaskowców od 0,2 do kilkudziesięciu metrów, a dolomitów do kilku metrów.
Zn i Pb :PbS galenia, ZnS Sfaleryt, wurcyt, PbCO3 Cerusyt, ZnCO3 Smitsonit, PbSO4 anglezyt, ZnO Cynkit. MINERALY ZN: Rudy tlenkowe i siarczkowe. Największe znaczenie ma obecnie sfaleryt i wurcyt podrzędnie smithsonit. Domieszki mogą sięgać do 6% manganu, 4% kadmu, 0,8% Irdu, 0,1% Galu, 2% Hg oraz domieszki Cu, Pb, Ag, Ar, Sb, Sr. MIN.Pb: praktyczne znaczenie ma galena. Istotnym nosnikiem Ag jest tzw srebronosna galena o zaw.0,3-1%Ag. ZŁOŻA hist: Sudety, g. Świetokrzysk. ZN i Pb występuja na obszarze Śląsko krakowskim w weglanowych utworach gł środkowy trias oraz dewon. Rudonosny obszar ślasko –krak obemuje N i E częsć zagłębia gornoślaskiego oraz N i NE obrzezenie. Podloze stanowia utwory paleozoiczne. W GZW występuja węglanowe utwory gornego karbonu a w obrzezeniu sfaldowane utwory karbonu dolnego,dewonu częsciowo syluru,ordowiq i kambru,pokryte są utworami permu i triasu. Jura tworzy SW monkliny Śląsko-krk, calosc pokryta jest 3rzedem oraz 4rzedem. Okruszcowane są:trias śr,doł triasu gornego. Warstwy gogolińskie, górażdżanskie, terebratulowe. Złoża występują gł w dolomitach kruszconosnych retu, dewonu. Wyróżnia się obszary bytomski, tarnogórski, olkuski (kopalnie:boleslaw, olkusz, pomorzany).
PIASKOWIEC KARPACKI –słabo zróżnicowane jakościowo, duza zmienność litologiczna w poziomach ławic, skł: kwarc, skalenie, okruchy skal obcych, łyszczyki, glaukonit, min. ciez., detryt org lub wapienny oraz spoiwo. Piaskowce grodziskie wystepują pomiędzy bielskiem a leskiem, wyroznia się 3 odmiany wapniste ,bezwapniste,o spoiwie wapnisto krzemionkowo ilastym. Najlepsze właściwości fiz. posiadają piaskowce o spoiwie wapnistym, ujemna cecha są liczne wkl. lupkow. Eksploatacja lokalnie na kruszywo drogowe, a w barwałdzie gornym jako kamien budowlany. Piaskowce lgockie –drobno-srednioziarniste, barwa ciemnoszara, spoiwo krzemionkowe, poprzetastane lupkami (1/5). Dziela się na 3 :dolne, srodkowe i gorne. Eksploatowane lokalnie, drogowy grys, tluczen, kruszywo do betonow. Bardziej gruboławicowe odmiany stosowane w budownictwie drogowym i wodnym.
Piaskowce godulskie - najlepiej rozwinięte w Karpatach W, Beskid Sląski i Mały poziomy: dolny, środk, górny. W kier E Piaskowce zastępowane przez łupki ilaste. Grubo i średnio ziarniste o spoiwie krzemionkowym, cienkie wkładki łupków. Skład min. Zmienny, głównie glaukonit kwarc skalenie, okruchy skał obcych. Wł fiz najlepsze – piaskowce poziomu dolnego, b.dobry materiał drogowy( duża gęstość pozorna, wytrzymałość na ściskanie, mała porowatość i nasiąkliwość mała ścieralność) gorsze wł fiz maja piaskowce środkowe (mniejsza gęstość wytrz, por.) Stosowane jako kam. Budowl. Eksploatowane w wielu kamieniołomach (Wisła Ustroń Brenna). Górne nie eksploatowane z uwagi na duzo łupków. Piaskowce istebnianskie - Średnio i grubo ziarniste, zlepieńcowate. Szarożółte o spoiwie ilastym poziomy dolne i górne. Praktyczne zastosow. Poziom dolny. Łatwo ulegają wietrzeniu a zwięzłe odmiany wyk jako kamien budowlany. Eksploat. W Zawadzie Lanckorońskiej, Cieszynie, Kobyle, Bystrzu, Istebnej, Wadowicach. Odmiennie wykształcone te w Bieszczadach. Silnie zsylifikowane , twarde odporne na ściskanie.
SKAŁY WĘGLANOWE – wapienie i margle z uwagi na genezę dzielimy na 1. chemiczne wytr. Z wody morskiej. 2. organogeniczne ze szczątków organicznych 3. organodetrytyczne utworzone z pokruszonych szczątków organicznych, spojonych wapnistym spoiwem
DOLOMITY – pierwotne (syngenetyczne) strącające się z roztworu i wtórne (diagenetyczne i epigenetyczne)
MARMURY - 1. właściwe (wapienie krystaliczne) pochodzenie ze skał wapiennych i dolomitów jako skałami osadowymi, które uległy procesowi metamorfozy i charakteryzują się strukturą krystaliczną 2. wapienie zbite ( marmury techniczne ) – niektóre odmiany wapieni masywnych przyjmujące poler (wap dębnicki)
Rudy Fe w Pl.- Żarki, Częstochowa, Kłobuck, występuje w dolnej części Doggeru (kujaw) i należą do grupy morskich złóż oolitowych. Serie rudonośne przebiegają pasem od Żarek przez Częstochowa do Kłobucka. Długość 70km. Złoże zapada 1-2st na NE a szerokość strefy złożowej od 3-10 km. Grubość iłów rudonośnych koło Kłobucka wynosi 220m i stopniowo zmniejsza na SE i wynosi kilka m koło Zawiercia. 3 pokłady rud w całej serii. Pokład dolny duża wartość przemysłowa. Górny najmniejsza. Dolny zawiera liczne warstwy syderytów ilastych o miąższ. 0.5-20cm łącznie ok. 55 cm, pokład środkowy posiada podobną miąższość lecz jest b. zmienny. Najbardziej zmienny jest pokład górny. Eksploatowane ruda składa się głównie z syderytu i szamozytu z domieszkami min il. Średnia zaw Fe 31% SiO28% tlenku Ca i Mg 8 % - seria rudonośna wraz z otaczającymi utworami pocięta jest systemem uskoków o niewielkich zrzutach, przeważnie prostopadle do rozciągłości złoża
ZŁOŻE ŁĘCZYCKIE – wysad solny , złoże pokładowe zlokalizowanym w SE skrzydle struktury solnej Izbica Kujawska - Łęczyca. Występuje ono w Doggerze. Seria ma od 5-9m i zbudowana z łupków ilastych i mułowców, w jej obrębie występują pokłady rud:( 1.pokład dolny i środkowy wykształcone są podobnie i składają się z kilku warstw o łącznej miąższości 1m muszlowców syderytowych. 2 pokład górny osiąga miąższość około 30 cm i zawiera syderyty ilaste.) Całość zapada od 2-8st na SE, zawartość Fe wacha się od 26-30 % SiO2 od 3-9% tlenki Ca i Mg do 24 %, złoże eksploatowane do lat 70XX nie jest dobrej jakości dlatego wykorzystywane jako topniki. ZŁOŻE KRZEMIANKA na wyniesieniu mazurskim koncentracja rud jest spora, złoża są położone dość głęboko, znajdują się na terenie przyrody chronionej.
ZŁOŻE W RUDKACH – Góry św. Związane ze strefa dyslokacyjna o przebiegu NS zapada pod kątem 40-60 stopni na E, po stronie W obecne są utwory górnego syluru a po stronie E dolomity Eiflu i żywetu dolnego, w strefie dysl wyst. Soczewa ród hematytowo syderytowo pirytowych o miąższości do 26,5 m i długości ok. 600m. Głownie rudy złoża to Piryty. Złoże ma genezę metasomatyczno-hydrotermalną.
ZŁOŻE KOWARY – sudety, występuje w kompleksie skał metamorficznych E osłony metamorficznej granitu karkonoszy. Ciała rudne w formie soczew o grubości od x do 12 m i dł od x do 200m. Występują głownie na kontakcie wapieni krystalicznych z gnejsami lub łupkami metamorficznymi skarnami i hornfelsami, głównym składnikiem rudy jest hematyt. Odkryto również złoże uranu w wyniku eksploatacji hematytu.
tadek1512