ZOOLOGIA

WYKŁAD 1
PIERWOTNIAKI

Zróżnicowanie zwierząt

Pierwotniaki              30 000

Jamochłony              9 000

Płazińce              15 000

Obleńce              10 000

Mięczaki              100 000

Pierścienice              7 000

Pajęczaki              35 000

Skorupiaki              25 000

Owady                            850 000

Ryby                            18 000

Płazy                            2 500

Gady                            6 000

Ptaki                            8 590

Ssaki                            4 500

Pierwotniaki – duża grupa organizmów, które zostały na komórkowym poziomie organizacji i na tym poziomie znalazły odpowiednie dla siebie warunki.

Podkrólestwo – Protozoa (Pierwotniaki)

Typ – wiciowce

Podtyp: wiciowce roślinne, wiciowce zwierzęce, opalina

Typ – sarkodowe

Podtyp: krzemionki, promienionóżki

Typ – Apicomplexa

Podtyp: sporowce

Typ – Microsporidia

Typ – Canisporidia

Typ – orzęski

Wiciowce

Organizmy autotroficzne (samożywne) i heterotroficzne (odżywianie zależne od warunków), wyposażone w wici.

Sarkodowe

Poruszają się za pomocą pseudopodiów (nibynóżek), posiadają struny szkieletowe.

Apicomplexa

Pasożyty (głownie sporowce) wewnątrzkomórkowe, występują tabularnie.

Microsporidia

Pasożyty komórkowe lub tkankowe, zarażenie przez spory, wyposażone w tzw. amebulę.

Canisporidia

Pasożyty zwierząt wodnych, mają trofozoity w postaci jedno- lub wielokomórkowego plasmodium.

Ciliata

Organizmy wolnożyjące, złożony aparat rzęskowy, procesy płciowe w postaci koniugacji.

Występowanie

- gleba

- wody śródlądowe

- morza

- wszystkie rejony klimatyczne

- płyny organizmów (pasożytnicze)

Znaczenie

30 000 gatunków na całym świecie, żyją w wodzie, w płynach ustrojowych, w roślinach.

Wolnożyjące

- są wskaźnikiem procesów biologicznych (zanieczyszczenie wody i gleby)

- regulują liczebność bakterii w środowisku, uczestniczą w samooczyszczaniu wód i gleby

- pierwotniaki glebowe zwiększają żyzność gleby (białko i związki organiczne stanowią nawóz dla gleby)

- wchodzą w skład planktonu – znaczenie w odżywianiu zwierząt wodnych

- tworzą podkład wapienny (skamieliny przewodnie, surowiec przemysłowy)

- ograniczają liczebność owadów – ich pasożyty

Pasożytnicze

- wywołują choroby i śmierć zwierząt i ludzi

Symbiotyczne

- umożliwiają zwierzętom trawienie celulozy

Wolnożyjące

Euglena – klejnotka (wiciowiec)

- 200 mikrometrów długości

- występuje w ściekach i wodach wolnopłynących

- wpływa na produkcyjność wód

- w sigmie (plamce ocznej) występuje barwnik astaksanol notowany tylko u skorupiaków

- substancje zapasowe: paramylon, leukozyna

- pellikula – warstwa zewnętrzna, nadaje kształt

- nadają wodzie zieloną barwę

Toczek (Volvox)

- kolonie 1 mm

- jednokomórkowiec

- wody stojące i wolnopłynące

- wegetatywne (zewnętrzne) i generatywne (wewnątrz kolonii)

- połączenie plazmodesmami

Nocoświetlik

- emitują światło

- największy wiciowiec (1 mm)

Orzęski (Ciliata)

- np. pantofelek

- trichocysty i włókienka

- otwór gębowy i odbytowy na dnie peristom

- dwie wodniczki tętniące (działają na przemian)

- dwa jądra

Wirczyk (Virticella)

- peristom ze spiralnym podwójnym rzędem rzęsek

- jedna wodniczka tętniąca

- jądro ma kształt podkowy

- kurczliwa nóżka

Małżynek (Stylonychia)

- wody słodkie i słone

- struna grzbietowa i brzuszna

- jadro wegetatywne, rozszerzone na biegunach

Trąbik (Stentor)

- ma 1 – 2 mm

- siedzi na nóżce, przytwierdzony grupą do podłoża

Pełzak – ameba

- zróżnicowanie plazmy na ekto- (wąska, przeźroczysta) i endoplazmę (ziarnista)

Typ: sarkodowe

Podtyp: otwornice

- morskie

- wytwarzają pęcherzyki wapienne, które budują skały osadowe

- Fusulina – karbon, perm

- Numulites – trzeciorzęd

Klasa: promienice

- morskie, w tropikalnych głębinach

- szkielety krzemionkowe

- z nich powstała wyspa Barbados na morzu Karaibskim

Klasa: słonecznice

- słodkowodne, planktonowe

- brak szkieletu zewnętrznego

Pierwotniaki glebowe

- biomasa 50 – 200 kg/ha

- należą do mikrofauny glebowej

1)      Geobionty, żyją w glebie całe Zycie

2)      Hydrobionty – potrzebują wody, gdy jej brak tworzą cysty

3)      Eurobionty, są kosmopolitami

Występowanie w rizosferze (przy korzeniach)

1)      wiciowce – 103 – 105 w 1 g gleby

2)      orzęski – 103 w 1 g gleby

3)      Testacea – 250 – 70 000 w 1 g gleby

Orzęski komensaliczne

1 – 2 mln osobników pierwotniaków w 1 cm3 treści żołądkowej zwierząt.

Rząd: Entodiniomorpha - Entodinium, Epidinium

Rząd: Trichostomatida – Isotricha, Dasitricha

Pierwotniak szkodliwy

Wiciowiec - w plantacjach kawy żeruja Phytosomonas leptorasorum. Powodują nekrozę łyka. Są przenoszone przez pluskwiaki.

Ichtyobodo negator – powoduje śmierć ryb. Wywołują kostiazę – białe naloty na skrzelach, duszenie ryb.

Trypanosoma – przenoszone przez muchy tse-tse.

T. bruceli (nagana) – uniemożliwia hodowle bydła, powoduje wyludnienie terenów

T. evansi (surra) – uśmierca konie, psy, osły, słonie. Przenoszona przez mrówki, nietoperze, kleszcze.

T. brucei gambiense – śpiączka afrykańska u ludzi

Świdrowiec koński – zaraza przenoszona w trakcie krycia

Lamblia – przenoszona przez brudne ręce, pasożytuje w jelicie cienkim i przewodach pokarmowych. W 1 g kału można znaleźć 20 mln cyst.

Leishmania tropica – wrzód wschodni

Leishmania donovani – choroba węzłów chłonnych. Spadek liczby leukocytów, zanik odporności.

Rzęsistek pochwowy – zarażenie 50% populacji, układ wydzielniczy i rozrodczy. Spotykany we wszystkich regionach świata.

Rzęsistek bydlęcy – trudności z zapłodnieniem, 6 – 12 tydzień – poronienie

Rzęsistek ptasi – duża śmiertelność ptaków

Histomonas meleagridis – u indyków ciemne zabarwienie i kał koloru siarki, powoduje śmierć

Elimera stiedae – pasożyt przewodów żółciowych zającokształtnych

Plasmodium vivat – ruchliwy, gorączka co 48 h

P. falciparum – sierpowy – co 24 – 48 h

P. malariae – pasmowy – co 72 h

Malaria – Ameryka Południowa, Afryka, Azja

Typ: Apicomplexa

Podgrupa: Piroplasma babesia

Przenoszona przez kleszcze, pasożytują w erytrocytach  zwierząt kopytnych.

Typ: Microsporidia

Nosema apis

Pasożyt pszczół, w nabłonku jelita.

Nosema bombycis

Pasożyt jedwabników, na ciele gąsienic ciemne plamy.

Typ: Sarcodina – sarkodowe

Pełzak czerwonki, występuje w rzekach i jeziorkach.

Typ: orzęski

Podtyo: kulorzęsek

Występuje pod nabłonkiem ryb słodkowodnych. Owrzodzenie skóry, płetw.

WYKŁAD 2
PŁAZIŃCE I OBLEŃCE

Zależności filogenetyczne

- U prostych tkankowców (jamochłony), występują dwie warstwy: ektoderma i endoderma – dwuwarstwowce

- U płazińców występuje trzeci listek zarodkowy – mezoderma (trzywarstwowe), wykształciły go jako pierwsze

Robaki (Vermes)

- płazińce

- obleńce

- pierścienice

Płazińce

- wirki

- skrzelowe

- przywry

- tasiemce

Trzy ostatnie – pasożyty

Cechy

- symetria dwuboczna

- spłaszczenie grzbietowo-brzuszne

- wór powłokowo-mięśniowy – jednowarstwowy nabłonek

- syncytium (pasożyty - tegument)

- pierwotna jama ciała wypełniona parenchymą

- układ pokarmowy niedrożny lub brak

- protonefrydialny układ wydalniczy

- hermafrodyty proste lub złożone

- brak układu krwionośnego i oddechowego

Wirki (Tubellaria)

- orzęsiony nabłonek zewnętrzny

- drapieżne

- wody słodkie i słone, wilgotna gleba

Skrzelowe (Monogenea)

- pasożyty zewnętrzne ryb (skrzela, skóra)

- pasożyt pęcherza żal

- skrzela skorupiaków

Dactylogyrus vastator

- pasożytuje na skrzelach, rzadziej skórze

- oncomiracidium

- atakuje narybek, powoduje martwice tkanek, nadmierne wydzielanie śluzu

Gyrodactylus elegans

- zmatowienie skóry

- mleczny nalot ze śluzu

- łuszczący się naskórek

Diplozoon paradoxum

- skrzela

- oncomiracidium

- diporpa

- dalszy rozwój po znalezieniu partnera

Przywry (Trematoda)

- wewnętrzne

- jedna lub dwie przyssawki

- pokarm pobierany przez gardziel pod przyssawką gębową

- cykl rozwojowy złożony, ze zmianą żywiciela (larwy mogą się romnażać)

- żywiciel pośredni – bezkręgowce

- ostateczny – kręgowce

- jajo

- miracydium

- sporocysta

- redia

- cerkaria

- metacerkaria

Fasciola hepatica – motylica wątrobowa

Fascilloza – choroba przeżuwaczy, atakuje przewody żółciowe, żywicielem pośrednim jest błotniarka moczarowa (6 mm).

Dicrocoelium dendriticum...