Tatrzański Park Narodowy
jest najstarszym parkiem narodowym Słowacji. Został założony w 1949 roku i zajmuje obszar 741 kilometrów kwadratowych. Pokrywa słowacką część Tatr Zachodnich i Wysokich oraz całe Tatry Bielskie.
Granice Tatrzańskiego Parku Narodowego (TANAP-u), wyraźnie oznaczone na wszystkich dochodzących drogach, tworzą: na północy granica państwowa słowacko-polska, na wschodzie droga Ździar - Tatrzańska Kotlina, na południu w przybliżeniu dolna granica pasma lasów a na zachodzie Dolina Sucha, Biała Skała, ponad Zubercem ku Orawicom i Cichą Doliną Orawicką do granicy państwa.
Zadaniem TANAP-u jest zachowanie pierwotnego stanu środowiska naturalnego poprzez wszechstronną ochronę i kierowanie wykorzystaniem gór do celów rekreacyjnych, leczniczych i sportowych.
W Tatrzańskiej Łomnicy znajdują się: Administracja Parku, biura Lasów Państwowych TANAP-u, wystawa przyrody tatrzańskiej, instytut badawczy i Muzeum TANAP-u.
Tatranská horská služba (Tatrzańska Służba Ratownicza) ma siedzibę w Starym Smokowcu.
Góry - Tatry Wysokie
Tatry dzielą się na Zachodnie i Wschodnie. W Tatrach Zachodnich wyróżnia się sześć geomorfologicznych grup: Osobita, Siwy Wierch, Rohacze, Liptowskie Hale, Czerwone Wierchy i Liptowskie Kopy. Zaś Tatry Wschodnie składają się z dwóch części: Tatr Wysokich i Tatr Bielskich.
Najwyższą i najsłynniejszą częścią tego łańcucha górskiego są Tatry Wysokie z najwyższym szczytem - Gerlachem (Gerlachovský štít), który wznosi się na wysokość 2655 m n.p.m. Są to jedyne na Słowacji góry o charakterze alpejskim. Rozciągają się na stosunkowo niewielkim obszarze; ze swoją granią długości zaledwie 26 km i z 32 dolinami należą do najmniejszych wysokich gór świata. Swe ostre, graniaste, rzeźbione w skałach kształty zawdzięczają Tatry Wysokie lodowcom, przez które zostały uformowane przed wieloma tysiącami lat.
Spełniwszy swoje zadanie, lodowce całkowicie zniknęły i nie tworzą już naturalnej przeszkody, jaką spotkać można w dolinach Alp czy Kaukazu. W ten sposób Wysokie Tatry stały się łatwo dostępne, a człowiek uprzystępnił je jeszcze bardziej. Obecnie w dolinach wybudowane są wygodne ścieżki, przez liczne przełęcze wiodą wysokogórskie przejścia, a na dziesięć tatrzańskich szczytów prowadzą znakowane szlaki turystyczne.
Budynki znajdują się na dużych wysokościach, podobnie transport dociera wysoko:
· najwyżej położona osada Štrbské Pleso (Szczyrbskie Jezioro, 1355 m), można dojechać samochodem i kolejką elektryczną
· Hrebienok (Siodełko, 1285 m) - naziemną kolejką linową
· Skalnaté Pleso (1751) - dwiema wiszącymi kolejkami...
· ...i stąd następną wiszącą kolejką można wjechać aż na szczyt Łomnicy (2632m)
· kolejka krzesełkowa na Solisko dochodzi do wysokości 1815 m...
· ...a na Łomnickiej Przełęczy (Lomnické siedlo) do wysokości 2200 m.
· przy Wielickim Stawie (Velické Pleso) znajduje się hotel górski.
· W dolince pod przełęczą Waga na wysokości 2250 m n.p.m. stoi najwyżej położone schronisko - Chata pod Rysmi (Schronisko pod Rysami, Schronisko pod Wagą)
Z tych miejsc, przewyższających czasem dwa i pół tysiąca metrów, pozostaje już tylko mała odległość do grani Wysokich Tatr. Zatem nawet przeciętny turysta może dokonać w krótkim czasie wielu spektakularnych wejść.
Zwierzęta Tatr
Rozmieszczenie gatunków zwierząt na obszarze TANAP-u warunkowane jest względami geograficznymi, klimatycznymi, występowaniem roślinności i działalnością człowieka. Żyją tu gatunki typowe także dla innych obszarów górskich Europy. W Tatrach występuje 8 gatunków płazów, 3 gatunki gadów, 115 gatunków ptaków i 42 gatunki ssaków. Do endemicznie tatrzańskich gatunków należy kozica (Rupricapra rupricapra tatrica), nornik śnieżny (Microtus nivalis) i ryjówka górska (Sorex alpinus). Typowe ptaki górskich lasów to między innymi: dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus), orzechówka (Nuciphraga caryocatactes), sowa włochata (Aegolius funerus) i drozd obrożny (Turdus torquatus). Z gryzoni spotkać można smużkę (Sicista betulina).
Tatrzańskie lasy zamieszkują typowe gatunki karpackiej fauny, takie jak jeleń (Cervus elaphus), sarna (Capreolus capreolus), dzik (Sus scrofa) i wielkie drapieżniki - niedźwiedź (Ursus arctos), wilk (Canis lupus), ryś (Lynx lynx). Zwierzęta te spotyka się głównie latem wysoko nad górną granicą lasu aż do piętra subalpejskiego i alpejskiego. Z leśnych kuraków spotkamy tutaj głuszca (Tetrao urogallus), cietrzewia (Tetrao tetrix) i jarząbka (Bonasia bonasia). Z ptaków drapieżnych pojawiają się orzeł przedni (Aquila chrysaetos), myszołów (Buteo buteo), jastrząb (Accipiter gentilis), sokół pustułka (Falco tinnunculus). Sowy reprezentują między innnymi puchacz (Bubo bubo) i sóweczka (Glaucidium passerinum) - największa i najmniejsza z sów występujących na Słowacji i w Polsce. Z licznych gatunków ptaków śpiewających występują: zięba (Fringilla coelebs), gil (Pyrrhula pyrrhula), sójka (Garrulus glandarius), wiele gatunków sikor i inne.
Z ptaków na najwyższych obszarach można zaobserwować płochacza halnego (Prunella collaris), świergotka drzewnego (Anthus trivialis) i rzadkiego pomurnika (Tichodroma muraria). Przestrzeń powietrza nad graniami Tatr najczęściej biorą w posiadanie orzeł przedni i kruk (Corvus corax). Kruk obecnie należy do często spotykanych gatunków, podczas gdy na obszarze TANAP-u żyje zaledwie kilka par orłów.
W pobliżu górskich strumieni żyją: pluszcz (Cinclus cinclus), pliszka górska i siwa (Motacilla cirenea i alba), bocian czarny (Ciconia nigra), bocian biały (Ciconia ciconia) i rzadko spotykana wydra (Lutra lutra). Szczególnie na Szczyrbskim Jeziorze i Popradzkim Stawie w ostatnich latach licznie występuje kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos).
Najwyższe obszary, głównie subalpejskie i alpejskie piętro roślinności, zamieszkują charakterystyczne dla Tatr kozica i świstak (Marmota marmota latirostius). Ich liczebność w ostatnim okresie ciągle spada. W TANAP-ie znajduje się około 300 sztuk kozic i najwyżej 900 sztuk świstaków. Jest to stan krytyczny, wymagający zwiększonej ostrożności i ochrony.
Kozica (Rupicapra rupicapra tatrica), symbol Tatrzańskiego Parku Narodowego, zamieszkuje Tatry Zachodnie, Wysokie i Bielskie. Dorosłe osobniki tej górskiej antylopy mają 75-85 cm długości, 70-90 cm wzrostu, osiągają wagę 24-36 kg. Samice są nieco mniejsze. Dymorfizm płciowy nie jest wyraźny, obie płcie mają haczykowato zagięte rogi. Długa sierść przydaje zwierzętom mocnego wyglądu. Obszarem ich pochodzenia są Alpy, Pireneje, Apeniny i Kaukaz, a na Słowacji - Tatry Wysokie. Żyją na wysokości 150 - 4750 m n.p.m., w Europie tylko na wysoko położonych obszarach. Najaktywniejsze są o poranku i wieczorem. Okres rui przypada na listopad i grudzień. Pojedyncze młode rodzą się w maju i czerwcu. Dorosłe samce wiodą samotny żywot, podczas gdy samice i młode gromadzą się w małe stada. Czasem polują na nie rysie lub wilki.
Dla rytmu dziennego pożywiania się i odchowu młodych poważnym zakłóceniem jest pasienie trzody i niekontrolowany ruch turystyczny. Kozica jest chronionym, wymierającym gatunkiem, który można ocalić tylko poprzez kontrolowanie ruchu turystycznego i ochronę środowiska, w którym zwierzęta te żyją. Pomimo całorocznej ochrony, ilość kozic w TANAP-ie nigdy nie osiąga pięciuset sztuk, lecz wciąż spada.
Na terytorium TANAP-u grasują nieliczne stada wilków (Canis lupus). Wilk jest głównym drapieżnikiem atakującym duże zwierzęta kopytne, takie jak jeleń. Zamieszkują w Tatrach cały rok i tu też przychodzą na świat młode.
Ryś (Lynx lynx) jest największym kotem żyjącym w TANAP-ie, aktywnym drapieżnikiem atakującym zarówno jelenie, jak i kozice.
Jeleń szlachetny (Cervus elaphus) jest najliczniejszym z dużych kopytnych żyjących w TANAP-ie.
Dzik (Sus scrofa) jest zwierzęciem często spotykanym zarówno w Tatrach, jak i w całych Karpatach.
Myszołów (Buteo buteo) jest stałym mieszkańcem subalpejskiego piętra gór. Jest najliczniejszym spośród ptaków drapieżnych Słowacji. Często dzieli swój obszar życiowy z orlikiem.
Żmija zygzakowata (Vipera berus) jest jadowitym, najczęściej występującym w TANAP-ie wężem
Roślinność
Flora Tatr Wysokich jest typowa dla dla gór i regionów alpejskich. Gatunki rzadkie, podobnie jak i te, które przystosowały się do lokalnych warunków, występują razem z częściej spotykanymi roślinami.
W Tatrach żyje około 900 gatunków alg, 1000 gatunków porostów i 1300 gatunków roślin, z których około czterdzieści nie występuje nigdzie indziej (endemity). Wiele z nich znajduje się na liście gatunków zagrożonych. Niektóre z roślin górskich są reliktami z okresu zlodowacenia.
O charakterze flory tatrzańskiej decydują specyficzne warunki geologiczne, klimat i wysokość. Okres wegetacyjny, mimo iż jest krótki, wygląda bardzo efektownie. Wraz ze wzrostem wysokości spada temperatura i skraca się okres wegetacyjny. Obszar Tatr Wysokich został podzielony według wysokości na kilka stref roślinności:
Piętro podgórskie sięga do wysokości 900 m nad poziomem morza i stanowi ochronną otulinę Parku Narodowego.
Piętro górskie tworzą lasy iglaste na wysokości 900-1550 m.
Piętro subalpejskie lub strefa drzew karłowatych zaczyna się ponad górną granicą lasów na wysokości 1550 m n.p.m. i rozciąga się do 1850 m. Porasta ją kosodrzewina, która pomaga zatrzymać znaczną ilość wody w glebie, co zapobiega powodziom.
Piętro alpejskie to obszar alpejskich łąk i niskich krzewów, w przybliżeniu na wysokości 1850-2300 m n.p.m.
Piętro subniwalne (strefa tundry, strefa alpejska bezdrzewna) rozciąga się do najwyższych poziomów poniżej linii śniegu, na wysokości 2300-2655 m nad poziomem morza. Roślinność składa się głównie z porostów i ponad 130 roślin naczyniowych. 40 z nich rośnie także na wysokości powyżej 2600 m.
Proszę pamiętać, że wszystkie rośliny w TANAP-ie są chronione!
Letnia i zimowa mapa turystyczna Tatr Wysokich
Najlepszą pomocą w orientacji podczas wędrówek w Tatrach jest mapa turystyczna (letnia i zimowa), na której są zaznaczone wszystkie ważne informacje:
· granice Tatrańskiego Parku Narodowego,
· przebieg wszystkich szlaków znakowanych
· obiekty i instytucje turystyczne
· możliwości transportu
· punkty pierwszej pomocy
Korzystając z mapy można łatwo orientować się i wybrać sobie odpowiedni program, z uwzględnieniem odległości, wysokości i czasu. Na wszystkich punktach początkowych, skrzyżowaniach i rozdrożach znakowanych szlaków znajdują się w terenie tabliczki z informacjami o kierunku i czasie przejścia. Informacje te odpowiadają rzeczywistości, gdy droga lub ścieżka nie są pokryte śniegiem. Jeżeli powyżej pasma lasu znaki znajdują się pod śniegiem, szlaku nie uważa się za znakowany. Nie używaj nigdy letniej mapy w zimie lub zimowej w lecie. Korzystaj zawsze z najnowszego zaktualizowanego wydania - unikniesz omyłek w terenie.
Używając mapy pamiętaj, że nie może ona informować o trudności skalnego terenu ani o aktualnej dostępności szlaków. Zatem informacje pochodzące z mapy zawsze należy uzupełnić najnowszymi informacjami, kontaktując się z Tatrzańską Służbą Ratowniczą (Tatranská horská služba) lub którymkolwiek schroniskiem oznaczonym odznaką THS.
Letnia mapa turystyczna Tatr Wysokich obowiązuje okresowo od 1 czerwca do 31 października. Poza sezonem (od 1.11 do 15.6) obowiązuje okresowe zamknięcie szlaków według spisu, jak zaznaczono na mapach zimowych.
Wołanie o pomoc
Tatranská horská služba
Wołanie o pomoc w górach sygnalizuje się dźwiękiem lub światłem w sposób następujący: sygnały sześć razy na minutę, minuta przerwy, i od początku.
Wiadomość o wypadku można przekazać w najbliższym schronisku, leśniczówce albo na stacji kolejki, lub bezpośrednio w stanicy Tatrzańskiej Służby Ratowniczej.
Podstawowe wiadomości przy wzywaniu pomocy:
· kto i skąd wzywa, miejsce i czas zranienia,
· rozległość, stopień zranienia - opis
· stan pacjenta (informacje o poprzednim stanie zdrowia), imię, nazwisko, numer identyfikacyjny dowodu osobistego lub paszportu, adres, zatrudnienie
Jeżeli są odpowiednie warunki i można użyć helikoptera, jego lądowania wzywa się dając znaki rękami, w pozycji plecami do wiatru:
Tak, potrzebuję pomocy!
Nie, nie potrzebuję pomocy
Jeżeli sygnalizuje samotny poszkodowany, nie musi ustawiać się w pozycji plecami do wiatru. Podczas nadlatywania i lądowania śmigłowca należy czekać na polecenia załogi. Do helikoptera podchodzimy od przodu, zwracając szczególną uwagę na rotor. Osoby przyglądające się muszą pozostać w odpowiednim oddaleniu.
Tatranská horská služba - nonstop (Tatrzańska Służba Ratownicza) tel. 052/442 28 20, 052/442 28 55 Niebezpieczeństwa w górach
Celem pobytu w Tatrach jest odpoczynek, poprawienie zdrowia i ubogacenie się przeżyciami z gór. Nieraz jednak rezultat bywa odwrotny; każdego roku turyści i taternicy stają się ofiarami nieszczęść i poważnych urazów. Wielu ludzi szuka przyczyny poza sobą i obwinia góry. Tak powstało niesłuszne domniemanie, że góry są piękne, lecz także niebezpieczne, a nawet - zdradliwe...
Przyczyna urazów wszak tkwi w ludziach samych. Człowiek musi brać pod uwagę odmienność środowiska górskiego i dostosować do niego swoje zachowanie. Jeżeli brak mu osobiście zdobytej wprawy i wiedzy, pomocne jest trzymanie się wskazówek dla turystów, które przygotowała Tatrzańska Służba Ratownicza na podstawie wieloletnich doświadczeń.
Nieszczęścia i urazy w górach, zawinione przede wszystkim przez zwiedzających, spowodowane są:
· nieznajomością terenu - w nieznanym terenie orientuj się przy pomocy mapy i nie zbaczaj ze znakowanych szlaków.
· nieodpowiednią oceną własnych zdolności do poruszania się w skalistym terenie - do wędrowania przyzwyczajaj się stopniowo: zacznij od łatwiejszych tras, a po pewnym czasie spróbuj trudniejszych.
· niedostatecznym wyposażeniem - wybierając się w wysokie góry, wyekwipuj się odpowiednio do jego wymagań. O ekwipunku zobacz oddzielny tekst poniżej.
· podejmowanie wycieczek podczas nieodpowiedniej pogody - deszcz sprawia, że skalisty grunt staje się śliski, mgła utrudnia orientację, śnieg lub silny wiatr odbierają siły. Nie narażaj się na działanie złych warunków atmosferycznych. Im wyżej, tym większa jest ich siła.
Tatranská horská služba - nonstop (Tatrzańska Służba Ratownicza) tel. 052/442 28 20, 052/442 28 55
henia1