Akademia Humanistyczno – Ekonomiczna w Łodzi

Wydział Zamiejscowy w Warszawie

Opieka pielęgniarska nad dzieckiem z astmą oskrzelową

Praca samokształceniowa z przedmiotu Pediatria

WARSZAWA 2009

Plan pracy

1.      Wstęp – str. 2

2.      Astma oskrzelowa – trochę kliniki – str. 2

3.      Pielęgniarka w opiece nad dzieckiem z astmą oskrzelową- str. 5

3.1. Opieka nad dzieckiem z epizodem duszności w warunkach szpitalnych – str. 7

3.2. Opieka nad dzieckiem z epizodem duszności w warunkach domowych – str. 10

3.3. opieka nad dzieckiem między epizodami duszności – str. 12

4.      Podsumowanie – str. 14

5.      bibliografia – str. 15

1.      Wstęp

Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą dróg oddechowych. Według WHO choruje na nią coraz więcej osób z krajów rozwiniętych i rozwijających się, przy czym pierwsze objawy pojawiają się już w wieku dziecięcym. Dzieci dotknięte ta chorobą powinny być otoczone troskliwą opieką lekarską i przede wszystkim pielęgniarską.

2.      ASTMA OSKRZELOWA – trochę kliniki

Astma (dychawica oskrzelowa) jest to choroba zapalna dróg oddechowych o charakterze przewlekłym. Przewlekły proces zapalny toczący się w oskrzelach jest przyczyną ich nadreaktywności, co prowadzi do nawracających epizodów duszności z towarzyszącymi: świszczącym oddechem, kaszlem i uczuciem ucisku w klatce piersiowej pojawiających się głównie nocą lub nad ranem. Przyczyną tu jest skurcz mięśni gładkich oskrzeli przebiegający z obrzękiem błony śluzowej oraz nadprodukcją gęstego śluzu. Epizodom tym niekiedy towarzyszy rozlana obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniu. Przy astmie oskrzelowej o ciężkim przebiegu może dojść do stanu, w którym nawet pomiędzy epizodami utrzymuje się zwężenie światła oskrzeli i trudności oddechowe nie ustępują. Dochodzi wówczas do tak zwanego stanu astmatycznego, czego skutkiem  rozwija się narastająca niewydolność oddechowa. Zdarza się jednak i tak, że u niektórych dzieci w wieku dojrzewania dychawica oskrzelowa całkiem ustępuje, lub jej objawy i przebieg przybierają dużo łagodniejszy charakter.[1 str. 621,622, 2 str.191, 192 , 3 str. 189 , 4 str.16 ]

Według danych WHO na astmę choruje 5 – 10% populacji w różnych krajach, przy czym zapadalność na tą jednostkę chorobową w krajach wysoko rozwiniętych i rozwijających się w ostatnich  latach wzrosła dwukrotnie. Wśród populacji dziecięcej szacuje się występowanie astmy na 7,2% wśród dzieci w wieku 6-7 lat, a wśród  13-14 lat na 11,3%, przy czym znacznie częściej zapadają na nią chłopcy. Na ogół wykrywa się ją u dzieci w wieku 3-5 lat. Astma oskrzelowa została uznana przez WHO za chorobę o charakterze cywilizacyjnym[1 str. 622, 2 str. 192, 193 ].

Astmę oskrzelową podzielono na dwa podstawowe rodzaje[1 str. 623, 2 str. 193]:

·         Alergiczną (atopową, zewnątrzpochodną) – zależną od IgE – 80-90% przypadków;

·         Niealergiczną – niezależną od IgE.

Astmę oskrzelową diagnozuje się w oparciu o wywiad, badania przedmiotowe, badania czynnościowe oraz testy alergologiczne. Kliniczne objawy takie jak duszność, ucisk w klatce piersiowej czy kaszel i świszczący oddech niestety nie są swoiste jednak charakteryzuje je zmienność, charakter napadowy, pojawianie się w nocy lub jako reakcja na czynniki zewnętrzne takie jak alergeny wziewne, wysiłek lub infekcja wirusowa dróg oddechowych. Zwłaszcza u niemowląt i dzieci do lat trzech dominującymi objawami są napady świszczącego oddechu oraz częste obturacyjne zapalenia oskrzeli. Jednakże u tak małych dzieci przyczyny tych objawów mogą być różne (np.: infekcje wirusowe), dlatego też rozpoznanie astmy można oprzeć o tzw. małe i duże kryteria  według Martineza [1str.623 , 2 str. 198, 199, 201, 202].

Duże Kryteria [2 str. 202]

2.      Hospitalizacja z powodu obturacyjnego zapalenia oskrzeli lub zapalenia oskrzelików;

3.      Co najmniej 3 epizody obturacji oskrzeli w wywiadzie;

4.      Astma u rodziców;

5.      Atopowe zapalenie skóry.

Małe Kryteria [2 str. 202]

1.      Katar bez objawów przeziębienia;

2.      Świszczący oddech bez cech przeziębienia;

3.      Eozynofilia >5%;

4.      Płeć męska.

Astmę rozpoznaje się, gdy mały pacjent spełnia pierwsze lub drugie Duże Kryterium oraz jedno z pozostałych Dużych Kryteriów, lub dwa Małe [2 str. 201].

Leczenie w astmie oskrzelowej zależy od stopnia jej nasilenia, który określa się dzięki parametrom określonym przez badanie spirometryczne. Należą do nich [1 str. 623, 2 str. 199, 200,
4 str. 131, ]:

·         VC – pojemność życiowa;

·         FVC – natężona pojemność życiowa;

·         FEV1 – natężona objętość wydechowa jednosekundowa;

·         FEV1%FVC(wskaźnik Tiffeneau) – wzajemny stosunek procentowy natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej do pojemności życiowej;

·         IC – pojemność wdechowa;

·         TV – objętość oddechowa;

·         ERV – objętość wydechowa zapasowa;

·         IRV – objętość wdechowa zapasowa.

Prawidłowe wartości powyższych składników są zależne od płci, wieku, wagi, itp... Ważnym wskaźnikiem stopnia zwężenia oskrzeli jest także PEF oraz PEFR, czyli szczytowy przepływ wydechowy mierzony w badaniu pikflometrycznym. Podobnie jak w przypadku badania spirometrycznego jego prawidłowe wartości zależą od wielu czynników. W przeciwieństwie jednak do spirometrii, pomiarów pikflometrycznych można dokonywać w warunkach domowych za pomocą niewielkiego aparatu. W przebiegu astmy oskrzelowej   dobowa zmienność PEF przekracza 20% [1 str. 623, 624, 2 str. 199, 203, 4 str.130, 137, 138 ]. Stopnie ciężkości astmy przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Stopnie ciężkości astmy na podstawie obrazu klinicznego przed leczeniem