34
,
w SZCZYTNIE
WSPÓŁPRACA ORGANÓW STRAŻY
GRANICZNEJ Z PROKURATURĄ
chor. PRZEMYSŁAW KRAKOWSKI
NAPISANA POD KIERUNKIEM
mł. insp. dr MARIUSZA ROGA
SZCZYTNO 2000
Strona
ROZDZIAŁ I
WSPÓŁPRACA A NADZÓR. POJĘCIE WSPÓŁPRACY WSPÓŁDZIAŁANIA 6
ROZDZIAŁ II
STRAŻ GRANICZNA I PROKURATURA 10
- organizacja, zadania i zasady działania
1. Organizacja i zadania Straży Granicznej 10 2. Organizacja i zadania Prokuratury 18
ROZDZIAŁ III
FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA STRAŻY GRANICZNEJ I PROKURATURY 23
1. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez Straż Graniczną 23
2. Nadzór prokuratora nad działalnością Straży Granicznej inną niż prowadzenie dochodzeń i śledztw 31
3. Rzeczywista współpraca 33
ROZDZIAŁ IV
WSPÓŁPRACA STRAŻY GRANICZNEJ Z PROKURATURĄ NA PRZYKŁADZIE WYDZIAŁU DOCHODZENIOWO- ŚLEDCZEGO ŁUŻYCKIEGO ODDZIAŁU STRAŻY GRANICZNEJ 38
ZAKOŃCZENIE 47
AKTY NORMATYWNE 49
BIBLIOGRAFIA 50
Państwo zmierza do osiągnięcia określonych celów, realizując określone zadania, spełniając określone funkcje. Czy państwo ma do osiągnięcia jakieś samoistne cele? Nie. Ale ma cele, jakie mu wyznaczają poszczególni filozofowie, politycy czy określone organizacje lub grupy społeczne. Cele stawiane państwu są różne.
Do podstawowych zadań każdego państwa należy zapewnienie bezpieczeństwa społeczeństwu jak i jego jednostce. Stan bezpieczeństwa państwa stanowi wypadkową wielu zjawisk natury organizacyjnej, strukturalnej, funkcjonalnej i prawnej. Między innymi, zależy od liczby i struktury organów powołanych do jego zapewnienia oraz od unormowań prawnych regulujących kompetencje, zakres zadań i zasady współdziałania tych organów.
W Polsce zapewnienie bezpieczeństwa i porządku leży w kompetencji organów władzy, administracji państwowej i samorządowej. Zadania w tym zakresie spełniają również organizacje społeczne, związki wyznaniowe, kościoły.
Bezpieczeństwo państwa, to ochrona przed zagrożeniem z zewnątrz jak i porządek wewnętrzny. Pierwszym zagrożeniem ( zewnętrznym ) zajmuje się przede wszystkim Minister Obrony Narodowej. Natomiast zapewnienie ładu i porządku wewnętrznego leży w gestii resortu, który w swojej nazwie inkorporuje przymiotnik „wewnętrznych”. Będzie to oczywiście Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, na które składa się całokształt działalności zmierzającej do utrzymania i umocnienia istniejącego systemu tak, aby był zgodny z interesem społecznym. Jest to urząd przy pomocy którego naczelny organ administracji państwowej jakim jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, realizuje swoje ustawowe zadania. Do wykonywania ustawowych zadań jakimi są ochrona, zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji dysponuje podległymi mu formacjami, którymi są: Straż graniczna, Państwowa Straż Pożarna, Urząd Ochrony Państwa i Policja. W śród wymienionych organów swoją swoistą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa realizuje Straż Graniczna.
Także elementem składowym systemu bezpieczeństwa jest również Prokuratura, która strzeże praworządności oraz czuwa nad ściganiem przestępstw.
Z powyższego wynika, że Straż Graniczna i Prokuratura są organami powołanymi do ochrony bezpieczeństwa państwa. Celem mojej pracy nie jest rozgraniczenie kompetencji Straży Granicznej i Prokuratury, gdyż uczynił to ustawodawca, lecz wskazanie podstaw prawnych, zasad form i obszarów współdziałania, co może się przyczynić do lepszego i efektywniejszego wykonywania ustawowych zadań tych organów, właśnie poprzez współpracę.
W rozdziale I podjęto rozważania dotyczące współdziałania i nadzoru oraz przedstawiono związek między tymi pojęciami.
Rozdział II zawiera omówienie wybranych zagadnień dotyczących Straży Granicznej i Prokuratury -związanych ze strukturą organizacyjną, z zadaniami i zasadami działania.
Następnie w rozdziale III przedstawiono formy współdziałania Straży Granicznej i Prokuratury oraz podjęto próbę syntezy -na czym polega rzeczywista współpraca wyżej wymienionych organów.
Ostatni rozdział przedstawia zagadnienia współpracy Straży Granicznej z Prokuraturą na przykładzie Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej w Lubaniu.
ROZDZIAŁ I.
WSPÓŁPRACA A NADZÓR. POJĘCIE WSPÓŁPRACY, WSPÓŁDZIAŁANIA
Przystępując do zbadania i opisania współpracy organów Straży Granicznej i Prokuratury w pierwszej części postaram się wyjaśnić znaczenie pojęcia współpracy, współdziałania oraz wyjaśnić związek między współpracą a nadzorem.
W pojęciu każdej społeczności istnieje wspólność pewnych interesów i współdziałanie, którego celem jest realizacja tych interesów lub ich ochrona.
Potocznie znaczenie terminu „współdziałanie” można wyszukać w Słowniku języka polskiego; i tak współdziałanie, to działanie, pracowanie wspólnie z kimś, pomaganie komuś w jakiejś działalności. Wywieranie wpływu na coś, przyczynianie się do czegoś razem z innymi czynnikami, funkcjonowanie razem z innymi[1].
Z punktu widzenia socjologicznego współdziałanie to „stosunek społeczny polegający na wspólnym działaniu i pomocy wzajemnej w osiągnięciu danego celu [2].
Nauką badającą rozmaite rodzaje działań z punktu widzenia ich skuteczności jest prakseologia. Pionierem i współtwórcą prakseologii polskiej jest T. Kotarbiński, który uważa, że „dwa podmioty współdziałają, jeżeli przynajmniej jeden z nich drugiemu pomaga lub przeszkadza”[3].
Inny prakseolog J.Zieleniewski, twórca prakseologicznej teorii organizacji, twierdzi że, „współdziałanie”, to w istocie rzeczy nic innego jak działanie zmierzające do realizacji celów tożsamych lub zgodnych [4].
Według innej definicji „współdziałanie, to typy i rodzaje związków zachodzących między jednostkami lub grupami społecznymi, dążącymi w tym samym czasie do realizacji wspólnego celu lub do wzajemnego uniemożliwienia sobie osiągnięcia celów rozbieżnych”[5].
Przyjmując za kryterium cel współdziałania można rozróżnić następujące typy współdziałania:
1. współpraca – kooperacja pozytywna,
2. współzawodnictwo – rywalizacja,
3. walka – kooperacja negatywna.
Współdziałanie o charakterze kooperacji pozytywnej jest istotą i warunkiem koniecznym wszelkich zorganizowanych działań zespołowych, nastawionych na realizację wspólnego celu. Jednostki wchodzące ze sobą w kooperację pozytywną, w ramach całości zorganizowanych powiązane są różnymi pośrednimi lub bezpośrednimi zależnościami, które mogą mieć charakter:
1. powiązań hierarchicznych według zasady nadrzędności, podrzędności,
2. powiązań technologicznych, wynikających z przebiegu procesów technologicznych,
3 powiązań informacyjnych.
Oprócz tych formalnych stosunków łączących ludzi w procesie pracy zespołowej, w każdym zespole wykształca się sieć stosunków nieformalnych, często niesprzyjających realizacji podstawowych celów organizacji[6].
Analizując treść powyższych definicji należy stwierdzić, iż współdziałanie, współpraca polega na skoordynowanym wykonywaniu zadań cząstkowych przewidzianych podziałem pracy. Aby wystąpiło współdziałanie muszą istnieć co najmniej dwa podmioty, które dążą do osiągnięcia tego samego celu, między którymi istnieją określonego rodzaju więzi, np. funkcjonalne, informacyjne.
W literaturze można spotkać wiele definicji nadzoru. Ja jednak ograniczę się tylko do tych definicji, które mają związek ze współdziałaniem.
W nomenklaturze prawnej pojęcie nadzoru określa się jedną z funkcji kierownictwa państwowego, polegającą na zabezpieczaniu realności pełnienia innych funkcji, takich jak planowanie, koordynacja, wykonywanie zadań, kontrola. Inaczej mówiąc jest to więc zespół kompetencji, uprawnień i obowiązków, nadrzędnych organów państwowych, zapewniających możliwość wywierania wpływu za pomocą różnych środków na prawidłowe funkcjonowanie organów podporządkowanych. O nadzorze można mówić wówczas, gdy istnieje organizacyjna nadrzędność określonego organu nad innym organem nadzorowanym lub podporządkowanym[7].
Sprawowanie funkcji nadzoru powierza się najczęściej organom państwowym nad innymi organami państwowymi.
Według S. Jędrzejewskiego o nadzorze możemy mówić, gdy nadzorujący ma możność podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszania jego aktywów[8].
Zaś T. Bigo nadzór traktuje jako jedną z funkcji kierownictwa i określa jako „zespół takich kompetencji, których wpływ na działalność organów podporządkowanych jest bardziej intensywny i bezpośredni, a które mają na celu usunięcie nieprawidłowości, zapobieganie ich w przyszłości”[9].
Nadzór można również zdefiniować jako pilnowanie działania wykonywanego przez inny podmiot, wyrażające się ingerencją osoby pilnującej. Sposób wykonywania nadzoru zależy od stylu kierowania, od zdyscyplinowania pracowników oraz od sposobu ich pracy.
Podsumowując wyżej przytoczone definicje należy stwierdzić, iż podstawowym celem nadzoru jest usuwanie bądź zapobieganiu powstawaniu nieprawidłowości w działaniu organów podlegających nadzorowi. Poprzez takie działania organy nadzorcze mogą wpływać uzdrawiająco na pracę organów nadzorowanych lub usuwać skutki działań nieprawidłowych, a także wydawać akty wyznaczające właściwy kierunek działania, zapobiegające powstawaniu nieprawidłowości. Mogą one mieć różną formę, np. zatwierdzanie niektórych aktów organów nadzorowanych, zawieszania i uchylania aktów normatywnych itp. Najczęściej celem nadzoru jest zapewnienie zgodności działania z prawem i zasadniczą linią polityki państwa[10].
Przybliżając zagadnienie związku między współdziałaniem, współpracą a nadzorem należy stwierdzić, iż taki związek ma miejsce, ponieważ obydwa pojęcia dotyczą działań wielopodmiotowych. Istnieje więź hierarchiczna i funkcjonalna zarówno w instytucji współdziałania jak i nadzoru. Cele i zadania są zbieżne, np. powodzenie działania, wywołanie zamierzonych skutków, nie przeszkadzanie, usuwanie nieprawidłowości.
STRAŻ GRANICZNA I PROKURA – ORGANIZACJA, ZADANIA I ZASADY DZIAŁANIA
1.Organizacja i zadania Straży Granicznej.
Organy Straży Granicznej, podobnie jak i inne organy państwa, zostały powołane do wykonywania wyznaczonych przez prawo zadań państwowych.
Straż Graniczna jest umundurowaną i uzbrojoną formacją przeznaczoną do ochrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz do kontroli ruchu granicznego mająca na celu rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń w zakresie określonym ustawą o ochronie granicy państwowej oraz innymi ustawami. Funkcjonariusze Straży Granicznej pełnią służbę graniczną, prowadzą działania graniczne, wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą postępowania przygotowawcze według przepisów Kodeksu postępowania karnego, a także wykonują czynności na polecenie sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów państwowych w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych przepisach.
Centralnym organem administracji państwowej w sprawach ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego jest Komendant Główny Straży Granicznej, podległy Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji. W terenie organami SG są komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej. Komendant Główny Straży Granicznej określa szczegółowy zakres zadań i terytorialny zasięg działan...
deska18