A K A D E M I A    E K O N O M I C Z N A

W Y D Z I A Ł   Z A R Z Ą D Z A N I A

Michał Nita

Zastosowanie controllingu  w zarządzaniu przedsiębiorstwem

na przykładzie KWK Wujek

Praca magisterska

napisana pod kierunkiem

Prof. Anny Nehring

Kraków, 18.05.2004

SPIS  TREŚCI

WSTĘP                                                                                                                                                          4

Rozdział 1

PODSTAWOWE POJĘCIA I RODZAJE CONTROLLINGU

1.1. Powstanie i rozwój contollingu                                                                                                           7

1.2. Definicje controllingu na tle literatury                                                                                                 15

1.3 Rodzaje controllingu                                                                                                                            25

1.3.1 Controlling operacyjny                                                                                                                                   29

1.3.2 Controlling strategiczny                                                                                                            31                           

Rozdział 2

ISTOTA CONTROLLINGU W PRZEDSIĘBIORSTWIE
2.1. Rola controllingu w zarządzaniu przedsiębiorstwem                                                                      35
2.2. Miejsce controllingu w strukturze przedsiębiorstwa                                                                      41
2.3. Zadania i rola controllera w przedsiębiorstwie                                                                                    47

2.4. Budowa ośrodków odpowiedzialności                                                                                                  50

2.5. Wdrażanie ośrodków odpowiedzialności                                                                                    57

Rozdział 3

INSTRUMENTY CONTROLLINGU

3.1. Budżetowanie                                                                                                                                                   63

3.2. Balance Scorecard                                                                                                                                     70

3.3. Systemu informatyczne Controllingu                                                                                                         77

3.4. EPR                                                                                                                                                                 81

Rozdział 4

OPIS KWK WUJEK

4.1. Historia i rozwój KWK Wujek.                                                                                                                       87

4.2. Przedmiot działalności.                                                                                                                                     90

4.3 Struktura organizacji                                                                                                                              100

4.4 Stan i perspektywy górnictwa w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem KHW              101

Rozdział 5

FUNKCJONOWANIE COTROLLINGU W KWK WUJEK

5.1 Prognoza sytuacji ekonomiczno - finansowej KHW                                                                      108

5.2 Wprowadzenie controllingu do KWK Wujek                                                                                    110

5.3 Wewnętrzne ośrodki odpowiedzialności w KWK „Wujek”                                                        112

5.4 Planowanie i budżetowanie w ośrodkach odpowiedzialności.                                                        117

5.5 Motywowanie pracowników w centrach odpowiedzialności                                                        124

Spis rysunków i tabel                                                                                                                                            126

Biblografia                                                                                                                                                          127

Załącznik                                                                                                                                                          130                                                                                                               

Wstęp

Sytuacja rynkowa, w jakich funkcjonują od kilkunastu lat polskie przedsiębiorstwa oraz jednostki budżetowe, wymuszają na menedżerach konieczność rygorystycznego przestrzegania zasad racjonalności działania.. Wiele zakładów zostało zmuszonych do przeprowadzenia procesów restruktu­ryzacyjnych i usprawnień w strukturach organizacji oraz w systemach zarządza­nia. Procesy restrukturyzacyjne dotyczyły i dotyczą nie tylko pojedynczych przedsiębiorstw, obejmują one także całe sektory i branże gospodarki, i mają na celu dostosowanie poszczególnych przedsiębiorstw do zachodzących przemian rynkowych.

Zmiany w otoczeniu szczególnie niekorzystnie wpłynęły na warunki funkcjonowania, a tym samym na osiągane wyniki finansowe przedsiębiorstw przemysłu ciężkiego, w tym szeroko pojętego górnictwa węgla kamiennego. Specyficzna działalność produkcyjna, złożoność przeprowadzanych procesów, generujących większe niż gdzie indziej koszty produkcji, połączone z utrzymywaniem nadmiernych zdolności wydobywczych oraz przerostami zatrudnienia i starymi sposobami zarządzania, spowodowały, ze zakłady górnicze nie potrafiły sprostać nowym warunkom i wymaganiom otoczenia, jakie zaistniały na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia.

Przeinwestowanie, nadmierne zdolności wydobywcze i co za tym idzie - utrzymywanie zbędnego majątku pozostałe po czasach nieograniczonego zapotrzebowania na wszelkie dobra spowodowały, że zakłady górnicze ponoszące duże koszty stałe produkcji stały się mało elastyczne w stosunku do zmienne­go popytu rynkowego, pod względem zarówno ilościowym, jak i jakościowym. Dlatego też ograniczenie przerostów zatrudnienia, likwidacja niewykorzystanych mocy produkcyjnych, a w tym zbędnego majątku, były pierwszymi krokami podjętymi w ramach restrukturyzacji i adaptacji do nowych warunków rynkowych.

Przywrócenia rentowności ekonomicznej zakładom górniczym oraz zagwarantowania trwałych przemian w górnictwie węgla kamienne­go nie można uzyskać tylko przez wyzwolenie tzw. "rezerw prostych" w ra­mach restrukturyzacji technicznej i organizacyjnej. Prezesi spółek oraz dyre­ktorzy kopalni przekonali się, że wraz z już poczynionymi działaniami naprawczymi należy zmienić systemy zarządzania zakładami górniczymi w taki sposób, aby mogły one prowadzić efektywną działalność w zmien­nych warunkach otoczenia. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy kopal­nie funkcjonują na rynku, na którym podaż przewyższa popyt. W ten sposób, utrwalając  procesy przemian oraz poprawiając skuteczność podejmo­wania bieżących decyzji, spółki węglowe i kopalnie zdecydowały się na wdrożenie sposobów zarządzania opartych na zasadach controllingu. Praktycz­ne wdrożenie i zastosowanie rozwiązań  nowego systemu miało wspo­móc sterowanie wynikami kopalń poprzez zdyscyplinowanie wydatków, szczegółowe monitorowanie zużycia zasobów oraz wskazywanie nieefektywnych ogniw w łańcuchu produkcyjnym zakładów górniczych, co w efekcie miało przynieść ograniczenie kosztów produkcji i elastyczne ich kształtowanie w stosunku do zmiennych warunków otoczenia. Jednakże realizacja zamierzeń adaptacji tego systemu do kopalni  nie jest łatwa, nie tylko w obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej w Polsce, lecz również w innych krajach, w których warunki zewnętrzne i wewnętrzne są bardziej ustabilizowane. Od kilku lat w  środowiskach menedżerskich controlling staje się powoli synonimem systemu zarządzania skutecznego w walce z kryzysem, inflacja, konkurencją i narastającą zmiennością otoczenia.

Celem niniejszej pracy jest opis jednego z systemów zarządzania, jakim jest controlling oraz zastosowania tego systemu w zarządzaniu Kopalniami węgla kamiennego a szczególnie w KWK „Wujek”.

W pierwszym rozdziale pracy opisuje powstanie i rozwój systemu zarządzania jakim jest controlling, definicje controllingu jakie można znaleźć w literaturze oraz rodzaje controllingu.

              Drugi rozdział...