Psychospołeczne warunki skutecznego wychowania:

1.’Podmiotowe traktowanie dzieci i młodzieży’( poszanowanie ich prawa do własnej podmiotowości czyli niezależności i autonomii)

-nie oznacza to, ż mogą postępować zawsze wg. Własnego uznania

-okazywanie wychowankom swej akceptacji i rozumienia empatycznego łącznie z tzw. Autentyzmem oraz rozumieniem ich w sensie personalistycznym

- Jest to warunek konieczny, aby wychowanie było skuteczne.

-Dzieci mają prawo do podmiotowości, czyli niezależności (autonomii) i odrębności (niepowtarzalności).

 -Podmiotowe traktowanie dzieci i młodzieży opiera się na humanistycznym i partnerskim podejściu: dzieci mają prawo do wolności, szanujemy je za to, że są ludźmi (są nośnikiem społeczeństwa).

Przeciwieństwem takiego wychowania jest PRZEDMIOTOWE (INSTRUMENTALNE) traktowanie:

 - stosowanie wobec wychowanków nadmiernego przymusu zewnętrznego

- wychowanek jest jedynie tworzywem, które należy przetworzyć za pomocą z góry zaplanowanych oddziaływań

- manipulacja

- indoktrynacja

- kontrola

- wymuszanie bezwzględnego posłuszeństwa

 Akceptacja dzieci i młodzieży

-zakłada uznanie wychowanków takimi, jakimi są oni naprawdę tj. bez stawiania im specjalnych warunków czyteż na to, czy spełniają wymagania

-nie wolno okazywać mu antypatii czy też dezaprobaty

-wychowanek zasługuje na pełną akceptację

-okazywania przez wychowawcę akceptacji z reguły idzie w parze z ujawnianym wb. Dzieci i młodzieży zaufaniem i poszanowaniem

-należy traktować uczniów bez chłodnej rezerwy czy powściągliwości a zawsze tylko z należnym uznaniem i oddaniem

-wzrasta w nich poczucie własnej wartości i odpowiedzialności za podejmowane decyzje

-zezwala się im na wykorzystywanie swych zdolności, wykorzystywania własnych pomysłów które nie są gorsze od pomysłów niektórych dorosłych

-akceptacja wyklucza jaką kolwiek formę grożenia czy tez pouczania

Korzyści z akceptacji wychowanków:

-ułatwia nawiązywanie bliskich kontaktów zwłaszcza z młodzieżą

-najskuteczniejszy sposób wyzwalania  wzajemnej serdeczności, poszanowania, szacunku i zaufania

Rozumienie empatyczne dzieci i młodzieży:

-każdy człowiek inaczej reaguje na daną sytuację, dlatego zrozumienie drugiego człowieka można jedynie poprzez podjęcie próby widzenia świata zew. Jej własnymi oczami

-chodzi tu o rozumienie czym dla dzieci i młodzieży jest proces wychowania i uczenia się w ich własnym przeświadczeniu

Jest przenikaniem lub wkraczaniem w wew. Świat drugiego człowieka i zarazem odczuwanie iż się jest niejako w jego własnym wnętrzu.

-to także koncentrowanie się nie tyle na tym co mówi i jak postępuje dana osoba, ile na znaczeniu jakie mają jej wypowiedzi i zachowania oraz patrzenie na Nią w taki sposób w jaki widzi ona aktualnie samą siebie

Autentyzm nauczycieli i wychowawców:

-          to przeciwieństwo zachowania obronnego

-          pokrewne nazwy :autentyczność / prawdziwość /zgodność/ poczucie realizmu

-          postawa autentyzmu polega na tym, że przejawiająca ją osoba [pozostaje w swym zachowaniu tym, czym jest naprawdę

-          nie gra określonej roli

-          szczera otwarta w kontaktach z innymi ludźmi

-          zachowuje się w sposób naturalny

-          nie stroni się od działań spontanicznych

-          ma zaufanie do innych i do siebie

-          świadoma własnych uczuć

We  tu o to aby wszystkie postawy o których mowa nie były udawaniem czy upozorowaniem wyuczonych zachowań lecz wyrazem szczerych i naturalnych zachowań

Rozumienie dzieci i młodzieży w sensie personalistycznym

-Personalizm- kierunek filozof., powstały w XIX w. w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej;

 -Przedstawiciele:

-na świecie:Max Scheller, Jacques Maritain, Etienne Gilson, Emanuel Mounier;

-w Polsce: Karol Wojtyła, Józef Tischner, Mieczysław Gogacz, Tadeusz Styczeń, Mieczysław Krąpiec.

-Najogólniej mówiąc to doktryna stawiająca ponad wszelką racją stanu interesem ekonomicznym jakąkolwiek bezosobową instytucją podstawową wartość osoby ludzkiej

-podkreśla się tu autonomiczną wartość człowieka jako osoby

- Osoba- indywidualna substancja o rozumnej naturze” (Boecjusz)

-  Cechy charakteryzujące osobę:

·         uzdolnienie do intelektualnego poznawania rzeczywistości

·         uzdolnienie do wyboru poznanych dóbr (wartości)

·         uzdolnienie do miłości szeroko pojętej

·         zdolność samoświadomości (autorefleksji), samorealizacji, twórczości, wrażliwość na dobro, prawdę, piękno

·         odpowiedzialność za własne czyny i decyzje

-człowiek jest istotą wolną i rozumną a zarazem zdolną do miłości i ponoszenia odpowiedzialności, osobą wrażliwą naprawdę dobroć, zdolną do samoświadomości.

Wnioski dla wychowania (o znaczeniu pedagogicznym):

-dostrzegać w każdym uczniu (wychowanku) wartość podstawową i naczelną , zwłaszcza z tego względu, że ma do czynienia z człowiekiem w pełnym jego wymiarze i wyrażać najwyższe uznanie dla niego jako osoby ludzkiej

-traktować podmiotowo (nie instrumentalnie!), nie redukować do przedmiotu własnych oddziaływań

-nie odmawiać niezbywalnych praw do: szacunku, wyrażania własnych myśli i uczuć, ponoszenia odpowiedzialności za siebie i dokonywania wyboru zgodnie z dobrem wspólnym

-dawać do zrozumienia, że jako osoba ma także do spełnienia zobowiązania względem siebie i innych

-wysoko cenić jego rozwój moralny i duchowy, tak by uznawał prymat „BYĆ” przed „MIEĆ”, osoby przed rzeczą, etyki przed techniką, miłosierdzia przed sprawiedliwością (za  Janem Pawłem II);

2.demokratyczny styl wychowania:

-to demokratyczny styl pracy wychowawczej lub demokratyczny styl wychowania

-wyraża się postawą demokartczną czyli przeciwną do auokratycznej czy liberalnej

-polega na okazywaniu dzieciom życzliwości i rozumienia, pozyskiwaniu w ich smpatii, zaufania przyjaźni, wysuwaniu właśsnych pomysłów

-jest koniecznym warunkiem skutecznego wychowania;

-współzależny z podmiotowym traktowaniem ucznia;

-ma wieloletnią tradycję;

-w Teorii Wychowania cieszy się powszechnym uznaniem.

Polega na (wychowawca-wychowankowi):

Ø      okazywaniu życzliwości i zrozumienia

Ø      pozyskiwaniu sympatii, zaufania i przyjaźni (serdeczne i przyjacielskie kontakty)

Ø      umożliwianiu wspólnie i samodzielnie podejmowania decyzji

Ø      wysuwaniu własnych, nieskrępowanych pomysłów (odwołanie się do inicjatywy i pomysłowości wychowanków)

Ø      przejawianiu wzmożonej aktywności w różnych dziedzinach życia

Ø      udzielaniu gruntownych informacji na tematy będące zainteresowaniem ucznia

pełnieniu roli inicjatora, animatora czy doradcy

Nauczyciel:

Ø      umożliwia przedyskutowanie interesujących wychowanka spraw

Ø      wyraźnie stawia nagradzanie przed karaniem

Ø      gotowy do podejmowania rozmów

Ø      nie waha się przyznać do własnych błędów czy niedomagań

Ø      umożliwia wzmożony współudział w planowaniu, przygotowaniu, prowadzeniu i ocenianiu organizowanych dla wychowanków zajęć

Inne style wychowania:

Autokratyczny: skrajne przeciwieństwo demokratycznego stylu; przejęcie całkowitej odpowiedzialności za wychowanków przez nauczyciela; metoda nagradzania i karania - stosowana nagminnie; nakazy i zakazy; od wychowawcy zależy kto z kim pracuje, decyduje on o wszystkim co ma miejsce;jedynie wychowawca zna cel wychowania oraz sposób jego realizacji

Liberalny: polega na dawaniu wychowankowi możliwie szerokiego zakresu swobody; nauczyciel wywiera minimalny wpływ na podopiecznych - całkowicie bierne zachowanie; wychowawca całkowicie zwolniony od odpowiedzialności; nie prowokuje do zachowań ani ich nie ocenia; dostarcza jedynie niezbędnych materiałów do wykonania zadania

Skutki różnych stylów wychowania:

Stwierdzono je na podstawie przeprowadzonych badań. Pierwsze wykonał Kurt Lewin ze swoimi współpracownikami. Odbywały się z udziałem 10-11 letnich chłopców dobranych pod względem m.in. podobnego ilorazu inteligencji i poziomu osiągnięć szkolnych. Badani spotykali się przez 3-6 miesięcy w grupach pięcioosobowych i uczestniczyli w zajęciach plastycznych. Każda z grup poddawana była oddziaływaniom o charakterze demokratycznym, autokratycznym jak i liberalnym. Celem badań było ustalenie wypływu, jaki wywiera każdy z poszczególnych stylów kierowania na przeżycie i zachowania badanych.:

Skuteczność wychowania demokratycznego+  wychwanie poniżej 11 r. życia

Z całą pewnością można stwierdzić, że demokratyczny styl kierowania zasługuje na uznanie go za jeden z podstawowych warunków w miarę skutecznych oddziaływań wychowawczych. Skuteczność zastosowania zależy od bardzo wielu uwarunkowań, m. in. Od wiernego dostosowania się do jego zaleceń, od umiejętności pedagogicznych i psychospołecznych nauczycieli i wychowawców, od cech osobowości nauczycieli, od liczebności klasy i trudności wychowawczych itd. Należy jednak pamiętać, że skutki tego oddziaływania wychowawczego są widoczne dopiero po jakimś czasie. Wyjątek stanowi oddziaływanie wychowawcze wobec dzieci poniżej 10-11 roku życia i w sytuacjach wychowawczo trudnych, gdzie ta konsekwencja oddziaływania demokratycznego stylu kierowana nie powinna być tak mocno egzekwowana. Na ogół nauczyciele i wychowawczy wykazują znamiona demokratycznego jak i autokratycznego stylu wychowania.

3. Praca nad sobą wychowanków i nauczycieli: (samodoskonalenie)

-świadome i celowe kierowanie własnym rozwojem czyli o sterowanie własnymi myślami, uczuciami a nie tylko zachowaniami

-w pracy nad sobą nie wystarczy zaakceptować siebie zaleca się także uczenie się bezwarunkowej akceptacji i empatycznego rozumienia innych oraz zachowania w miarę autentycznego ( bez stawiania pozorów)

-należy traktować dzieci i młodzież z szacunkiem i respektem – uznawać ich prawo do błędu, nie obrażać się na Nich, zwalczać w sobie uprzedzenia do nich i traktować ich sprawiedliwie, nie szukać rewanżu za sprawianą przez nich przykrość, okazywać im swe zainteresowanie i nie szczędzić im pochwał czy też mówienia miłych rzeczy

-nabieranie przekonania że każdemu z Nich należy dopomóc w jego ujawnianiu

-w skutecznym wychowaniu przeszkadza na pewno brak okazywania dzieciom serdeczności, tolerancji i sprawiedliwości

-Niekorzystnie wpływa również pesymistyczne nastawienie wobec świata, ludzi i wartości, myślenie negatywne przeszkodą jest również zaniżona samoocena , niskie poczucie wartości, np. wtedy gdy nauczyciel ma niską samoocenę szuka dowartościowania w stawianiu uczniom zbyt wysokich wymagań lub zaniżanie im ocen a także bagatelizowania ich potrzeb

-Powinno się podejmować pracę nad sobą( wbrew napotykanym przeszkodą)

Techniki pracy nad sobą:

-techniki relaksacyjne-> pomagają wew. Się wyciszyć i dlatego poprzedzają zastosowanie innych technik samodoskonalenia do najbardziej znanych należą: trening autogenny i relaksacji progresywnej

-trening autogenny-> polega na wywołaniu określonych doznań związanych z rozluźnieniem mięśni i naczyń krwionośnych i równomiernym oddychaniu i stwarzaniu tzw. Pustki myślowej. Głównie to ćwiczenia które powodują zupełne wyciszenie duszy.

-Trening relaksacji progresywnej-> rozluźnianiu mięśni i regulowaniu napięcia mięśniowego. Ćwiczenia obejmują mięśnie rąk, nóg, tułowia oraz mięsnie wewnętrzne.

-Techniki autosugestii są próbą poddawania się własnym i w miarę realistycznym sugestiom, związanym ze spełnianiem jakiegoś ważnego dla siebie pragnienia. Polega na powtarzaniu w myślach lub na piśmie stwierdzenie, że ‘coś jest takie, jak chcielibyśmy aby było’, wiąże się z jakaś pozytywną opinią lub przekonaniem o sobie samym

-Techniki wizualizacji- polegają na świadomym i aktywnym sterowaniu własną wyobraźnią w celach terapeutycznym. Z reguły są one tym co chcemy widzieć,

-Podejście aforystyczne- szukanie inspiracji własnych zachowań w określonych aforyzmach. Głównie o te które przyjmują formę pewnych zasad postępowania. Mogą one wywierać wpływ na zachowania i postawy nauczycieli i wychowawców jeżeli ich treśc jest im znana, zrozumiana i zapamiętana.

-techniki medytacyjne-> są związane z różnymi systemami religijno-filozoficznymi Dalekiego Wschodu, są obce kulturze europejskiej, stanieje wielość odmian medytacji.

Informacje zwrotne w pracy nad sobą

-wtórne informacje zwrotne-> stanowią dużą pomoc dla wychowawców i nauczycieli w ich pracy nad sobą;  dopomagają w samodoskonaleniu wychowawców i nauczycieli, chodzi o informację którym dowiadują się oni od uczniów po zadanym pytaniu co oni o Nim sądzą, jak ich postrzegają, jakie zachowania w nich najbardziej cenią Może być to źródłem inspiracji, a też zachętą do pracy nad sobą. Może to wpłynąć na rutynę zawodową i spojrzeć na niektóre fakty realistycznie. Najbardziej wiarygodnymi osobami w dostarczaniu nauczycielom takich informacji są uczniowie, a najmniej rodzice i dorośli, szczególnie cenne są anonimowe wypowiedzi pisemne- chociaż rzadko o to jest proszone, ponieważ nauczyciel mógłby ucierpieć na swoim autorytecie. Mają one pełnić funkcję zwierciadła w którym dorosły mógłby dokładnie przyjrzeć się sobie i sam ocenić własne postępowanie, można też zastosować dodatnie strony nauczyciela (najbardziej znane są anonimowe w formie pisemnej pytania otwarte lub zamknięte które mogą stanowić źródło wiedzy poszanowania nauczyciela przez uczniów

- pierwotne informacje zwrotne-> informacje które otrzymują nauczyciele i wychowawcy niemal nieustannie  od swoich uczniów i wychowanków, wymagają one odpowiedniego odczytania ich (mimika twarzy, gesty ciała czy też mowa); czasami może jednak być tak, że patrząc na wychowanków postrzegają jednak to, co chcieliby zobaczyć.