ZAKŁAD PRACY W ASPEKCIE WIKTYMOLOGICZNYM
I. Charakterystyka zakładu pracy w aspekcie wiktymologicznym.
Pojęcia podstawowe:
Zgodnie z art. 3 Ustawy Kodeks Pracy zakładem jest:
1. Jednostka organizacyjna choćby nie posiadała osobowości prawnej.
2. Osoba fizyczna jeżeli zatrudnia ona pracowników.
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, lub spółdzielczej umowy o pracę. (art. 2 KP.)
Wiktymologia kryminalna – dziedzina kryminologii, która zajmuje się analizą rzeczywistych cech ofiar czynów przestępczych bez uwzględnienia osób, które nie stały się przedmiotem przestępstwa.
Przez ofiarę (w ujęciu ogólnym należy rozumieć osobę, która poniosła straty materialne bądź moralne (badaniom podlegają wyłącznie cechy osób fizycznych).
Z tego punktu widzenia zakład pracy (rozumiany szeroko jako określone osoby fizyczne będące pracownikami bądź też pracodawcami) w aspekcie wiktymologicznym należy rozpatrywać jako ofiarę.
Analizując osobowość ofiary przestępstwa uwzględnia się m.in. następujące elementy:
1. Tryb życia ofiary.
3. Kontakty rodzinne, towarzyskie i zawodowe ofiary.
4. Konflikty w pracy lub w domu.
5. Nawyki i nałogi ofiary.
Można stwierdzić, że niektóre osoby są predestynowane do stania się ofiarą przestępstwa. Oznacza to szczególną podatność wiktymologiczną. Wyróżnia się bierną i czynną predestynację wiktymologiczną. W przypadku pierwszej z nich jednostka mimo unikania niebezpieczeństwa staje się ofiarą w skutek własnej słabości i przewagi sprawcy. Predestynacja czynna zaś polega na świadomym narażaniu się na niebezpieczeństwo.
Z pośród wielu czynników kształtujących podatność wiktymologiczną na szczególną uwagę zasługują:
1. Czynniki indywidualne:
- wiek
- płeć
- cechy osobowości
2. Czynniki społeczne:
- zawód
- rodzaj prowadzonej działalności
- tryb życia
3. Czynniki sytuacyjne:
Dominującą rolę odgrywają wzajemne relację zachodzące między sprawcą, a jego ofiarą w pewnych okolicznościach. Na tle tego stosunku powstaje problem przyspieszenia działania sprawcy jak gdyby winy ofiary, która przejawia się w nieostrożnym bądź prowokującym zachowaniu.
Ofiara - pracownik.
Zakład pracy (pracodawca) w ramach przeciwdziałania zagrożeniom (stanom środowiska pracy mogącym spowodować wypadek lub chorobę) musi zapewniać swoim pracownikom:
1. Środki ochrony indywidualnej (czyli środki przeznaczone do ochrony człowieka przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy).
Do środków ochrony indywidualnej zalicza się: odzież ochronną oraz środki ochrony: kończyn dolnych i górnych, głowy, twarzy i oczu, układu oddechowego, słuchowego oraz sprzęt chroniący przed upadkiem pracownika z wysokości i środki izolujące cały organizm.
2. Środki ochrony zbiorowej (czyli środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi ale i pojedynczych osób przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy).
Środki te stanowią najczęściej określone rozwiązania techniczne stosowane w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach oraz urządzenia ochronne czyli osłony lub takie urządzenia, które spełniają jednocześnie te funkcje:
1. Zapobiegają dostępowi do strefy niebezpieczeństwa.
2. Powstrzymują ruch elementów niebezpiecznych zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpieczeństwa.
3. Nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych jeżeli pracownik znajdzie się już w strefie niebezpiecznej.
4. Zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń.
5. Nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.
Na podstawie powyższego można stwierdzić, że pracownik może stać się ofiarą z winy czynników zewnętrznych (np. z winy pracodawcy). Nie mniej jednak pracownik może stać się też ofiarą na skutek własnego zachowania np. wykonywanie pracy pod wpływem alkoholu lub innego środka o podobnym działaniu albo jest niezdolny z różnych przyczyn do wykonywania pracy.
Ofiara – pracodawca.
Pracodawca staje się najczęściej ofiarą przestępstw lub wykroczeń przeciwko mieniu. Przestępstwa lub wykroczenia na szkodę zakładu pracy (pracodawcy) mogą dokonywać zarówno jego pracownicy jak i osoby postronne.
Czynniki wpływające na stanie się ofiarą przez pracodawcę można podzielić na dwie grupy:
I. Czynniki wynikające z zachowania samego pracodawcy:
1. Brak kontroli i nadzoru nad pracownikami.
2. Słabe zabezpieczenie mienia.
3. Brak organizacji powodujący możliwości tuszowania przestępstw.
4. Rodzaj mienia, którym dysponuje zakład.
II. Czynniki niezależne od zakładu pracy (pracodawcy):
1. Działanie sprawców przestępstw lub wykroczeń.
2. Pozostawanie pracowników pod wpływem alkoholu.
3. Brak troski ze strony pracowników o mienie zakładu.
W celu zapobieżenia staniu się ofiarą przestępstwa prowadzi się profilaktykę wiktymologiczną. Jest to zespół planowanych i długo trwałych działań zmierzających do obrony najszerszych warstw społeczeństwa przed agresją przestępczą poprzez eliminację z życia społecznego tych zachowań, które stanowią dla przestępcy impuls lub ułatwienie działania.
Znaczną rolę w tym zakresie odgrywa właściwa działalność propagandowa, która ma na celu uświadomienie społeczeństwa na temat metod stosownych przez sprawców oraz wskazać środki profilaktyki możliwe do zastosowania przez obywateli.
KIERUNKI ZAGROŻEŃ W ZAKRESIE OCHRONY MIENIA
W zakładach pracy zagrożone mogą być m.in.:
1. Surowce, materiały produkcyjne i środki zabezpieczania produkcji.
2. Półprodukty i produkty finalne poszczególnych działów jak i całego zakładu.
3. Wartości pieniężne lub inne przedmioty wartościowe.
4. Wyposażenie technologiczne zakładu np.: maszyny, urządzenia, sprzęt, pojazdy, osprzęt biurowy, wyposażenie pomieszczeń, budynku.
5. Mienie pracowników zakładu lub klientów.
O wartości mienia dla potencjalnego sprawcy decydują m.in. takie czynniki jak:
1. Wartość rynkowa na tzw. czarnym rynku.
2. Łatwość zaboru np.: skryte wyniesienie, wywiezienie, okresowe ukrycie w zakładzie.
3. Możliwość szybkiego i bezpiecznego zbytu.
Zagrożenia związane z działalnością przestępczą osób mogą mieć charakter wewnętrzny jak i zewnętrzny.
Potencjalni sprawcy zagrożenia wewnętrznego to najczęściej pracownicy zakładu pracy. Potencjalni sprawcy zagrożenia zewnętrznego to najczęściej osoby współpracujące z zakładem a nadto klienci zakładu czy też osoby obce.
Rodzaje zagrożeń przez w/w osoby wynikają z możliwości dostępu do określonych miejsc czy też rejonów zakładów.
Elementem mającym istotny wpływ na poziom zagrożenia mienia w zakładzie pracy jest jakość systemu bezpieczeństwa.
System bezpieczeństwa zakładu to całokształt działań organizacyjno- taktycznych wsparty środkami technicznymi i ochroną fizyczną.
Podstawą tworzenia i funkcjonowania systemu bezpieczeństwa zakładu są formalno-prawne unormowania dotyczące bezpieczeństwa w zakładzie:
1. Ustawa o ochronie osób i mienia
2. Rozporządzenia wykonawcze.
3. Kompetencje organizacji powołanych do ochrony i zasady ich współpracy.
Głównym jednak elementem systemu bezpieczeństwa zakładu są działania organizacyjno-taktyczne.
Działania organizacyjno-taktyczne obejmują m.in.
1. Opracowanie dokumentacji wewnętrznej jak np.: regulaminy, instrukcje, zakresy kompetencji, uprawnień i obowiązków, procedury postępowania w sytuacjach zagrożenia.
2. Zorganizowanie sił i środków ochrony oraz zabezpieczenia.
3. Systematyczne szkolenie i doskonalenie pracowników zakładu i ochrony.
4. Codzienna realizacja wszystkich zaplanowanych działań i czynności.
5. Kontrolowanie funkcjonowania systemu bezpieczeństwa i jego ewentualna korekta.
Działania organizacyjno-taktyczne uzupełnia się:
1. Zabezpieczeniem i ochroną (stała lub doraźna, system monitoringu, konwojowanie mienia).
2. Zabezpieczeniem technicznym (środki budowlane, mechaniczne i elektroniczne).
Najczęściej kradzieżom w zakładach sprzyjają następujące czynniki:
1. Brak właściwej dokumentacji systemu bezpieczeństwa.
2. Rozbieżność między dokumentacją a funkcjonowaniem zakładu.
3. Brak kontroli i nadzoru ze strony kierownictwa zakładu.
4. Niski poziom przygotowania specjalistycznego osób zajmujących się problemami bezpieczeństwa.
5. Brak szkolenia zawodowego.
6. Słabe zabezpieczenia mienia.
7. Niski poziom lub brak technicznego zabezpieczenia zakładu.
W ciągu doby okoliczności, które sprzyjające kradzieżom w zakładzie są zróżnicowane. Wynika to z łatwiejszego dostępu, ruchu ludzi i mienia, ograniczonej widoczności, możliwości maskowania działań, poziomu czujności pracowników zabezpieczenia i ochrony, warunków atmosferycznych.
Dzień sprzyja prowadzeniu działań rozpoznawczo-przygotowawczych do dokonania większych kradzieży, próbom skrytego wywiezienia lub wyniesienia mienia z zakładu, rozbojom w celu zaboru wartości pieniężnych z miejsca przechowywania lub podczas transportu, przygotowaniu aktów sabotażu, zwłaszcza w obiektach szczególnie ważnych.
W nocy dostęp do określonych budynków, pomieszczeń czy rejonów jest na ogół utrudniony. Jednakże przy dobrze zorganizowanej grupie i odpowiednim przygotowaniu w dzień, noc sprzyja skrytemu działaniu przestępczemu. Szczególnie w postaci kradzieży z włamaniem bądź transportowaniu mienia poza zakład.
METODY ZABORU MIENIA W ZAKŁADACH
Najczęściej stosowane metody zaboru mienia w zakładach to:
1. Kradzież.
2. Kradzież z włamaniem.
3. Wymuszenie rozbójnicze.
4. Pracownicze zagarnięcie mienia.
5. Kradzież programów komputerowych.
Zadania pracowników zabezpieczenia i ochrony w przeciwdziałaniu kradzieżom można podzielić na prewencyjne i interwencyjne. Powyższe zadania powinny być precyzyjnie określone w instrukcji ruchu materiałowo-osobowego w zakresie obowiązków osób funkcyjnych.
ROLA I ZADANIA PRACOWNIKÓW ZABEZPIECZENIA i OCHRONY W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA KRADZIEŻOM NA TERENIE ZAKŁADU
Zadania prewencyjne powinny obejmować m.in.:
1. Kontrolę ruchu osobowo-materiałowego.
2. Nadzór nad mieniem składowanym i magazynowanym.
3. Nadzór nad urządzeniami i wyposażeniem zakładu.
4. Prowadzenie prewencyjnych akcji kontrolnych osób i pojazdów oraz przeszukiwanie rejonów i pomieszczeń.
5. Kontrolę stanu środków i systemów technicznego zabezpieczenia mienia.
6. Zapobiegania zagrożeniu pożarowemu i terrorystycznemu.
7. Wykrywanie symptomów zagrożenia kradzieżami.
8. Określenie luk i słabych punktów w systemie zabezpieczania i ochrony mienia.
9. ...
ewelina_j88