Eststyka notatki.doc

David Hume „Sprawdzian smaku”

·         Piękno jest uczuciem / sentyment/ , musi wywoływać przyjemność. Czy istnieje smak obiektywny czy subiektywny? W związku z tym pytaniem dzieli on sąd smaku na :

·         sąd smaku : percepcja i afekt (uczucie)

Hume mówi że smak jest obiektywny. Jeśli sąd smaku związany jest percepcją to jest to bład do naprawienia, jeśli coś źle widzimy.

Problem jest z afektem (Gombrich) – ludziom różnych czasów podobały się te same rzeczy – i to ma być dowód że smak jest obiektywny.

Różnice między ludźmi – przyczyny w różnicach zapatrywań odnośnie smaku.

-wiek – różne rzeczy nam się podobają w różnym wieku.

-temperament -

Brytyjska filozofia smaku – 5 elementów – teoria relacjonistyczna

percepcja – postrzeganie rzeczywistości , zmysły mają być zdrowe, związek między jednostką a światem.

Specyficzny rodzaj przedmiotu – przedmioty które pobudzają sens of beauty

zdolność smaku – reaktywny charakter odbiorcy

wytwór smaku – przyjemność zachwyt

sąd smaku – np.. ten rodzaj kwiatów jest piękny zawsze każdemu będzie się podobał

Tych pięciu elementów nie można dostrzec w teorii postawy estetycznej.

Postawa est. - 2 elementy

·         swoista percepcja( estetyczna a nie w ogóle postrzeganie)

·         sąd smaku – estetyczny sąd smaku, sąd estetyczny

Takie przejście jak powyżej dowodzi rozwoju, ta druga jest lepsza. Jest ona bardziej subiektywna.

Wyróżnia się jej :

-słabszą wersje – w przedmiocie można dostrzec jakości estetyczne, tylko w postawie estetycznej – nie wystarczy zwykła percepcja.

·         mocną wersje – dowolny przedmiot można zamienić w przedmiot estetyczny to kwestia naszej postawy, nastawienia.

KANT – pojęcie smaku powtarza po Brytyjczykach. Brytole przebudzili go z dogmatycznej drzemki.

Kant nie jest empirystą. Znamiona sądu smaku wg Kanta:

·         bezinteresowność --> nie jest ważne, czy rzecz, którą oceniamy istnieje naprawdę czy nie.(cechy podmiotowe)

·         Pozapojęciowość --> nie jest to sąd naszego rozumu. Piękne jest to , co się podoba bez pośrednictwa pojęć. (cechy podmiotowe)

·         Konieczność ---> jest przedmiotem koniecznego upodobania, to sąd konieczny wszyscy muszą go zaakceptować. (cechy podmiotowe)

·         Musi odkryć bezcelową celowość ---> musimy rozpoznać celową formę, np. sztuka ma celową formę, ale jaki był cel? (przedmiotowość)

+++++To są elementy subiektywizmu+++++++

Formy nie istnieją w świecie to rozum tworzy formy.

Teoria postawy estetycznej – wkład niemiecki:

XX w. - 4 podstawy estetyczne

2 wersje podstawy estetycznej :

·         mocna --> wszystko możemy zamienić w przedmiot estetyczny.

·         Słabsza --> muszę przyjąć postawę specyficzną, estetyczną by rozpoznać jakości estetyczne.

Ta postawa to pewne nastawienie wobec świata, inne niż zwykle. Tę postawę charakteryzują :

·         bezinteresowność

·         apraktyczność – nie jest związana z naszym życiem

·         skupia się na jakościach, na samych rzeczach

·         to pewien stan psychiczny

4 różne podejścia:

Eduard Bullough 1912 - „dystans psychiczny” - aby stworzyć przedmiot estetyczny musimy wobec tego przedmiotu przyjąć odpowiedni dystans.

·         za krótki dystans – wtedy nasze praktyczno- życiowe emocje zacierają nam właściwy odbiór postrzegania estetycznego.

·         Przedmiot estetyczny, właściwe pole postrzegania. Właściwy dystans warunkiem iluzji.

·         Zbyt długi dystans powoduje to, że nie wytwarzamy przedmiotu estetycznego , gdyż przywiązujemy wagę do strony technicznej.

Pojęcie postawy estetycznej

·         negatywne --> odcinamy postawę est. Od innych nastawień za pomocą innych postaw.

·         Pozytywne --> polega na odcięciu od innych postaw jesteśmy w stanie stworzyć właściwą postawę estetyczną.

Najważniejsza w teorii postawy estetycznej jest możliwość odkrycia est. Wymiaru świata.

J. Stolnitz 1960 --> wyróżnikiem postawy estetycznej jest bezinteresowna uwaga. Postawa krytyka jest dla niego postawą niewłaściwą.

Bezinteresowna uwaga --> rozpatrujemy dane zjawisko bez odniesień do reguł, bez porównań. Jesteśmy pochłaniani przez zajwisko.

Tatarkiewicz : obok postawy est. Jest też postawa poetycka i literacka.

5. Aldrich --> jego koncepcja odwołuje się do Wittgensteina 1963

Teoria postawy estetycznej – polega na widzeniu czegoś jako seeing as – raz widzimy to raz tamto. Dwuznaczność.

Wlot do tunelu, albo abażur

2 rodzaje percepcji:

1. zwykła --> obserwacja – pozwala rozpoznać przedmiot fizyczny.
2. Estetyczna --> uchwytywanie – pozwala uchwycić przedmiot estetyczny. Umieszczamy p. estetyczny w przestrzeni estetycznej – widzenie jako..

Percepcja estetyczna każe widzieć w przedmiotach coś więcej. Do tego przedmiotu dołączamy coś swojego.

M Bearlsley 1983 --> jego koncepcja wchodzi w 3 sposoby uprawiania estetyki. Aby mówić o postawie estetycznej – 2 zasady.

1. oddzielenia --> musimy oddzielić to co jest sztuką od tego co sztuką nie jest.
2. Zdolność percepcji ---> przedmiotem estetycznym może być tylko to co widzimy.

Czy wszystko da się uestetycznić ?

Trans estetyczność estetyki.

Czy ta teoria jest nam potrzebna do kontaktu ze sztuką?

1917 r. ---> M. Duchamp „ Fontanna” ?????

pojęcie estetyzacji :

·         wprowadza to pojęcie Wolfgang Welsch – to, co nie było traktowane jako przedmiot estetyczny (?), zostaje teraz traktowane estetycznie. Mówi, że jest to coś oczywistego. Estetycznej stylizacji podlega teraz wszystko. Stylizacja zew. Wyglądów staje się też ważka. Ponadto zaczynamy też kształtować nasze wnętrza <estetyzacja wewnętrzna> Jednostki stylizują swe zachowania, umiejętności komunikacyjne z innymi.

·         Ocena kształtów wewnętrznych – ocena ludzi w pracy. To wszystko prowadzi do homo estheticus – człowiek dla którego wartości estetyczne są ważne.

Wg Welscha estetyzacji podlegają też miasta – części miast zostają poddawane liftingowi /czyste jasne, podświetlone/ - miasto jak makieta.

Estetyzacji podlega ekonomia – reklama jako estetyzacja produktu.

Estetyzacji podlega polityka – wizerunek.

Estetyzacji podlega też ekologia --> przekształcenie w hiperestetyczną rzeczywistość, proces ten będzie się rozwijał / np. za pomocą inżynierii genetycznej , poprawianie błędów natury < eugenika powraca z zaświatów III RZESZA!!

Rozpędzenie procesu estetyzacji – media, moda, rynek

3 Formy estetyzacji

·         kształtowanie rzeczywistości

·         pojmowanie rzeczywistości

·         homo estheticus – ideał czasów ponowoczesnych, człowiek nastawiony na zbieranie nowych doznań, wrażeń zmysłowych, lekko ironiczny, nastawiony na przeżywanie świata.

Trzy źródła :

1. sztuka awangardowa
2. metropolitarne życie – miasto ---> niewielki związek z naturą , takie życie jest sztuczne, ale atrakcyjne, życie w mieście jest spektaklem.
3. Dandyzm – narodzone w Angli – wizerunek poddany autokreacji ,

Estetyka jako filozofia sztuki :

Głównym celem jest zdefiniowanie sztuki, oddzielenie jej od tego co sztuką nie jest/art i nonart/

Oddzielenie sztuki właściwej /proper art/ od tego co nie jest sztuką.

Hegel : sztuka może służyć różnym celom / przyjemności, może być błahą igraszką itp- to jest sztuka służebna , użytkowa, która nie jest przedmiotem jego zainteresowań. --> przyjemność to estetyzacja.

Hegel swą uwagę poświęca sztuce niezależnej, wolnej, takiej która sama wyznacza sobie cele, szuka prawdy, tak jak religia i filozofia.

Filozofia – rozważania o prawdzie.

Sztuka czysta – też dotyczy prawdy, leży w kręgu zainteresowań filozofa.

Kant- wychodzimy od idei.

Mówiąc o sztuce trzeba zwrócić uwagę na środki jakimi ludzie posługują się podczas komunikacji.

1. słowo 2) mimika 3) ton -------> prowadzą nas do podziału

·         sztuka słowa – poezja retoryka

·         sztuka posługująca się mimiką – prawdy zmysłowej (architektura, rzeźba, sprzęt domowy)

Pozoru zmysłowego ( malarstwo, ogrodnictwo, iluzyjne dekoracje wnętrz, tapety boazerie – to co daje złudzenie/ ubiory/ tworzą sztuczny obraz który służy do oglądania/

sztuka dźwięku – muzyka .... sztuki : proste i złożone Złożone to te które wymagają większego kunsztu, ale czy są piękniejsze?

150 lat po Kancie Greenberg i Fried ;

sz. proste są piękniejsze – znamy formę

szt. złożone nie są piękne – wielość form.

Hegel: sztuka jest historyczna , trzy rodzaje:

1. symboliczna – idea nie może przebić się przez formę – jest niejasna , to architektura prehistoryczna np. piramidy
2. klasyczna – idea w równowadze z formą – rzeźba grecka
3. romantyczna – idea dominuje nad formą – sztuka chrześcijańska po antyku greckim

-sztuka jest subiektywna

·         sztuka osiągnęła kres w klasycyzmie, ustępuje ona religii i filozofii

Def. Sztuki u Hegla : historyczna, trans historyczna ? Alternatywa : romantyzm – nie ma sztuki lub, trzeba szukać innej definicji.

Roman Ingarden 1930 - „literackie dzieło sztuki” - refleksja nad dziełem literackim.

Koncepcja dzieła sztuki:

----> dziełem sztuki jest twór intencjonalny o schematycznej warstwowej budowie, oparty na jakimś fundamencie bytowym i na aktach odbiorczych / czytelnika/

Wielowarstwowość dzieła sztuki :

·         w. brzmień słownych

·         w. znaczenia

·         w. schematów wyglądu

·         w. przedmiotów przedstawionych

·         w. jakości metafizycznych

4 warstwy --> dzieło literackie.... 5 warstw --> dzieło sztuki

Analizował film, jako zjawisko,okołoliterackie, jest zbudowany z warstwy schematów, wyglądów i przedmiotów przedstawionych .

W malarstwie – 4 warstwy : plamy barwne warstwa wyglądów, warstwa przedmiotów przedstawionych, w. tematu literackiego.

1959 – tekst o malarstwie abstrakcyjnym jako sztuce dekoracyjnej mamy tu do czynienia tylko z plamami barwnymi.

Fundament bytowy nie należy do dzieła, jest ono w tym fundamencie bytowym zakorzenione/ takim fundamentem jest np. książka. W tradycji oralnej nie było książek, zatem książka niekoniecznie musi być takim fundamentem.

Ingarden bardziej opowiada się za mową niż pismem.

Ingarden chce, aby sposób notacji, zapis graficzny nie był ważny, poezja konkretna, wizualna. Widz musi odróżnić fundament bytowy od dzieła sztuki. Wiele zależy od kompetencji widza.

Kostyrko uważa, że koncepcje Ingardena da się połączyć z koncepcją Panowskiego.

Panowsky „Ikonografia i ikonologia” - wprowadza 3 poziomy:

·         znaki preikoniczne (znaczenia naturalne)

·         znaczenia ikonograficzne (konwencjonalne kulturowe)

·         znaczenia ikonologiczne ( wew. )

Ingarden nigdy nie odwoływał się do Panowskiego.

Materiał, z jakiego wykonane jest dzieło sztuki jest dla Ingardena bardzo ważny. Marzył o tronie z chryzelefantyny buc.

Lata 50 – nie wiadomo co jest sztuką ...

Duchamp”Fontanna” --> ready mades --> jego celem jest niemożność zdefiniowania dzieła sztuki. Widz musi dokonać konkretyzacji i przemienić przedmiot estetyczny w dzieło.

Lata 60 dwa podejścia do dzieła sztuki

1. Funkcjonalne (estetyczne) – wartościujące definicje, dziełem sztuki jest to, co spełnia funkcje przeżycia estetycznego. To co wywołuje to przeżycie jest sztuką. Czyli Fontanna nie jest sztuką.
2. Proceduralne (instytucjonalne) – dziełem sztuki jest wszystko co zgodne jest z zasadami wykonania dzieła w danym czasie i miejscu.

Moris Wietz 1956 - „Rola teorii w estetyce” - inspiracja późnym Wittgensteinem.

Def. Sztuki:

1. formalizm (Bell, Frey) – sztuka to znacząca forma
2. emocjonalizm (Tołstoj) – sztuka to zarażanie emocjami
3. intuicjonizm (B Croce) – sztuka to ekspresja intuicji, to coś przedpojęciowego
4. organicyzm – dzieło sztuki jest organiczną całością.

Teorie takie można mnożyć, ale można je też obalić.

Wg Weitza mają one wady :

- cyrkularność --> wyjaśniają sztukę poprzez nasze relacje z nią, to błędne koło

·         niekompletność – pomijają elementy , nie da się tego uchwycić w całości

·         pseudofaktualność

Weitz --> pojęcie sztuki , jako pojęcie otwarte. Tylko zamknięte pojęcia można definiować.

Sztuka musi być pojęciem otwartym, bo ciągle ulega zmianom.

Weitz – kryteria rozpoznania – są opisowe

--kryteria oceny są wartościujące .

Wg niego często mieszamy te 2 poziomy – coś jest sztuką tzn. że jest wartościowe

od Wittgensteina – sztuka to gra językowa. To my podejmujemy decyzje czy, coś zaliczamy do sztuki czy nie. Sztuka – podejście otwarte.

Artur Danto 1964 ----> pojęcie świata sztuki „artworld” Brillo Box – Warhol pokazał drewniane pudła opakowane tak że odbiorca odnosił wrażenie, że są to pudełka proszku do prania. Jednak nie ma tu żadnej różnicy, chodzi tylko o wartość wizualną. Różnic trzeba szukać w aspekcie wiedzy o sztuce – chodzi o świadomość tworzenia sztuki.

G Dickie 1971 – koncepcja w pełni rozwinięta „sztuka i to co estetyczne” - instytucjonalna teoria sztuki. / metakrytyka/ - dlaczego coś jest uznawane za sztukę?

Dzieło sztuki – artefakt, coś wytworzonego przez człowieka, któremu nadano status „ kandydata do oceny przez osoby związane ze sztuką. Tymi osobami mogą być : artyści, krytycy, teoretycy, kustosze , historycy sztuki , pracownicy inst. artystycznych, publiczność – zaangażowani w sztukę mogą proponować, aby daną rzecz zakwalifikować jako dzieło sztuki. Nie robi się błędu klasyfikując coś do oceny, ale można wysunąć fatalnych kandydatów do oceny.

Stanowisko Dickiego jest bardzo realistyczne

artefakt – wytworzony przez człowieka?

„Szympansica Betsy” - blejtramy pomazane przez zwierzaka, wystawione później w galerii. Artefaktualizacja.

Wg Dickiego trzeba najpierw o czymś wiedzieć, aby później zrealizować zamysł. Człowiek ma duży wpływ na uznanie czegoś za dzieło sztuki. Zawsze mamy do czynienia z osobą, która występuje w imieniu dzieła sztuki.

Zarzut wobec Dickiego : jego koncepcja to nie definicja sztuki, a opis, jak ona funkcjonuje.

Burger 1974 - „Teoria awangardy” - przedstawia tu instytucje sztuki – to aparat służący wytwarzaniu, rozpowszechnianiu i odbieraniu sztuki w danym czasie. Nowoczesna instytucja sztuki działa od nowożytności. Wcześniej natomiast:

1. sztuka sakralna --> twórca jest kolektywny, odbiorca też kolektywny – twór ma być zrozumiały dla wszystkich. Wytworem jest przedmiot kultu – całujemy rzeźby, modlimy się tralalal, nie chodzi o czystą sztukę.
2. Sztuka dworska --> twórcą jest jednostka odbiór jest kolektywny – opinia całego dworu, zachwyt, przedmiot reprezentacyjny.
3. Sztuka mieszczańska – pod koniec XVIII i XIX wieku -> twórca jest jednostką odbiór jest jednostkowy, wytworem jest dzieło sztuki. Estetyzm.

Sztuka sakralna, dworska przetrwały do dzisiaj. W kwestii sztuki dworskiej – budowle korporacji wypełnione dziełami sztuki, co świadczy o prestiżu..

Fazy świata sztuki:

I 1648 – pierwsze instytucje sztuki – powołanie królewskiej akademii malarstwa i rzeźby w Paryżu, rodzi się system akademicki, zwrócony w przeszłość – największa sztuka już była. W Polsce pierwsza akademia 1900 Akademia krakowska – status nadany przez Franciszka Józefa. Monachium Wiedeń, Petersburg – 3 akademie do których wyjeżdżali Polacy, aby uzyskać status akademika.

II 1663 system noworynkowy / critic dealer/ różne kierunki art, art concept. Awangarda na początku XX wieku. Wierzono, że różnorodność doprowadzi do nowej, jedynej koncepcji sztuki Przyszłość.

III 1980 – art industry – przemysł art biznesmenów , aukcje Ditch zaproponował nazwę.

Ekonomia wpływa na sztukę. Gugenheim i Shell Hans Haacke Zorientowanie na teraz. Sztuką jest to, co jest w świecie sztuki, ale to co poza nim może też nią być i nikomu to nie przeszkadza.

Sztuka się ciągle zmienia, czy istnieją granice sztuki?

Czy wszystko może być sztuką?

Sztuka zawsze towarzyszyła człowiekowi – jest wpisana w naturę człowieka. Zmieniają się formy sztuki.

Denis Dutlon – Czy możemy wskazać elementy określające sztukę w różnych czasach i miejscach ?

1. wirtuozeria – zawdzięczamy ją talentowi i ćwiczeniu / ciężkiej pracy/
2. bezinteresowna przyjemność --> przyjemność jest tu celem samym w sobie, nie służy innym celom, nie jest środkiem.
3. Styl --> może mieć charakter zbiorowy lub indywidualny
4. naśladownictwo -->udawanie, gra
5. skupienie uwagi – działania winny wyrażać intensywne emocje itd.
6. działanie na wyobraźnie – sztuka nie jest elementem prak...