Eric Schopler
Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów
Þ AUTYZM
Cechy dzieci autystycznych (Leo Kanner, 1943):
- brak nawiązania konfliktu i brak reakcji w stosunku do rodziców objawiające się od najwcześniejszego okresu życia,
- fakt, że nie przyswajały umiejętności mowy w sposób właściwy dla normalnych dzieci, lecz często pozostawały nieme lub wykonywały dziwne i nietypowe zachowania językowe, które poważnie utrudniały komunikację,
- obecność zachowań stereotypowych na różnych poziomach rozwoju, począwszy od prostych, powtarzających się ruchów ciała, po złożone rytuały powtarzanych sekwencji zachowań,
- problem z transformacją informacji sensorycznej,
- tyle nietypowych zachowań, ile jest dzieci autystycznych.
Þ DIAGNOZA
- ocena rozwoju,
- obserwacja wzorców zachowania,
- rozmowa z rodzicami.
Þ ROZWÓJ MOWY U DZIECI AUTYSTYCZNYCH
- sztywność, brak elastyczności – uczenie się języka w mechaniczny, „szablonowy” sposób; słowo zachowuje dokładnie takie znaczenie, jakie dziecko poznało najpierw; dzieci nie uogólniają znaczenia słów przenosząc je z jednej sytuacji na inną; nie potrafią używać słów w nowych kombinacjach, lecz posługują się ciągle wyuczoną mechanicznie frazą,
- brak chęci komunikowania się – brak zainteresowania lub inicjatywy w kwestii komunikowania się z innymi; wyrażanie własnych potrzeb tylko, gdy zmusza je do tego osoba dorosła,
- zaburzenia komunikacji – dzieci autystyczne nie rozwijają systemu komunikacji za pomocą gestów, pozwalającego zrekompensować brak mowy; mimika rozwija się powoli („kamienny” wyraz twarzy),
- trudności w operowaniu pojęciami abstrakcyjnymi – trudność w rozumieniu słów wyrażających pojęcia abstrakcyjne (czas, kolor, rozmiar, uczucia),
- pamięć słuchowa – znakomita pamięć krótkotrwała (powtarzanie długich fraz bez zrozumienia); trudności w przywoływaniu z pamięci długotrwałej krótkich fraz,
- pamięć wzrokowa – dobrze rozwinięta; czytanie i pisanie słów, których nie rozumieją w języku mówionym,
- mowa – brak umiejętności nabycia mowy lub ograniczone słownictwo i brak zróżnicowania form syntaktycznych; bełkotanie, „żargon”, mowa echolaliczna, prawidłowa artykulacja w mowie echolalicznej.
Þ ĆWICZENIA
1. Naśladowanie dźwięków:
- imitować dźwięki zbliżone do słów: „bum”, „dół”, „hej” – podrzuć dziecko na kolanie cztery razy, a potem powiedz „hej”, przy następnym podrzuceniu dziecko też wydaje dźwięk,
- imitować dźwięki: „zii – ip”, „zuu – u” i „oo – o” w czasie ćwiczeń z kredką – rysowanie na zmianę z dzieckiem znaczków na papierze (wydawanie specjalnych dźwięków dla każdego znaczka),
- imitować odgłosy zwierzęce: „muuu”, „hau, hau”, „miau” – przesuwanie zwierząt – zabawek w stronę dziecka i wydawanie odpowiednich dźwięków; później robi to dziecko,
- imitować dźwięki nie wykonując przy tym ruchów („ma – ma”, „ba – ba”, „ciast – ko”) – wydawanie dźwięków i odtwarzanie ich przez dziecko (za dźwięki nagroda).
2. Rozumieć czasowniki dotyczące działań i poleceń:
- prawidłowe reakcje na polecenie „chodź” i „siadaj”,
- rozumieć słowa: „skakać”, „bujać”, „klaskać” (czynności, które dziecko lubi wykonywać),
- rozumieć słowo i znak migowy dla „bujanie” i „tulenie”.
3. Rozpoznawać nazwy rzeczowników:
- dopasować trzy przedmioty do obrazków (but, kubek, łyżka),
- podawać nazwane przedmioty (piłka, auto, łyżka, but),
- rozumieć frazy złożone z trzech słów: „piłka dla taty”, „łyżka dla mamy”, kubek dla Kasi”.
4. Nauczyć się wyrażać własne potrzeby:
- mówić „łuuuu” na bujanie, „ba”, aby otrzymać bańki mydlane,
- wyrażać życzenia za pomocą znaku,
- nazywać przedmioty i rysunki.
5. Komunikacja o bezpośrednim znaczeniu dla dziecka i jego sytuacji społecznej:
- odpowiadać na pytania (czy to jest...?) za pomocą słów „tak” i „nie”,
- posługiwać się zaimkami (mnie, ciebie, jemu, jej) – to jest dla niego…, dla ciebie…, to jest dla mnie…,
- używać czasu przeszłego często występujących czasowników (historyjka „co się zdarzyło?”),
- nauczyć się pozdrowień i podziękowań („halo”, „cześć”, „pa”, „dziękuję”).
Þ MOWA BIERNA – ĆWICZENIA:
- rozróżniać dźwięki (wiek rozwojowy: 6- 12 m.),
- nauczyć „przychodzenia” i „siedzenia” oraz związanych z tym umiejętności (WR 1 – 2 l.),
- nauczyć imion domowników (WR 1,5 – 2,5 l.),
- nauczyć „stop” i „chodź” w odpowiedzi na polecenia (WR 2 – 3 l.),
- nauczyć kolejności wykonywania poleceń (WR 2,5 – 3,5 r.),
- rozumieć przyimki „na” i „pod” (WR 3 – 4 l.),
- rozumieć znaceznie przedmiotów znajdujących się w domu wg ich przeznaczenia i miejsca występowania (WR 3,5 – 4,5 l.),
- doskonalić zrozumienie i używanie przymiotników odnoszących się do bodźców innych niż wzrokowe – rozpoznawać przeciwieństwa (WR 3,5 – 5 l.),
- poprawić zrozumienie i użycie zaimków: w, na, w górze, obok, między, za, a także pytań rozpoczynających się od „gdzie” (WR 4,5 – 5,5 l.).
Þ MOWA CZYNNA – ĆWICZENIA:
- usprawnić odruchy związane z artykulacją (odruchy z okolicy ust, odruchy ssania, ruchy języka) (WR 6 -–12m.),
- zapoznać z pewnymi dźwiękami mowy (m, b, h) i zachęcić do ich wydawania (WR 6 – 18m.),
- wyrażać życzenia przez wskazanie (WR 1 – 2l.),
- doskonalić używanie nazw przedmiotów (WR 2 – 3l.),
- poprawić ekspresję i rozumienie słów (WR 2,5 – 3,5l.),
- udawać czynności (WR 3 – 4l.),
- ćwiczyć spontaniczna konwersację i umiejętność odwoływania się do doświadczeń (WR 3,5 – 4,5l.),
- rozwinąć mimikę, gestykulację (WR 4 – 5l.).
Þ ZASADY ZWIĄZANE Z NAUKĄ MOWY:
- mowa bierna (rozumienie) występuje przed mową czynną,
- nowe słowa przedstawiane osobno lub z krótkich frazach,
- nowe słowa – rzeczy, na które dziecko ma ochotę, określające jego ulubione czynności,
- nauka nowych słów – w ruchu, dziecko widzi i czuje przedmiot oraz słyszy równocześnie jego nazwę,
- gesty i słowa stanowią dodatkową pomoc,
- zaczynamy od słów, którymi dziecko będzie miało okazję się posługiwać.
1
anet-a