architektura.doc

▪ architektura

katakumby wczesnochrześcijańskie
II-IV wiek
loculi - nisza prostokątna, półka wykuta w tufie wulkanicznym
cubiculum - sklepione pomieszczenie na planie prostokąta lub kwadratu
                    dekorowane malarstwem ściennym
                    funkcja: mauzolea, kaplice, groby rodzinne

Bazylika św. Piotra, Rzym
324 rok
memorium at corporem
od wschodu: brama wejściowa nawiązująca do bram triumfalnych
                     atrium krużgankowe z fontanną w centrum
                     narteks jako zachodnia ściana atrium
korpus: pięcionawowy
             nawa główna kolumnowa, architrawowa, wyższa i szersza od bocznych
             nawy boczne kolumnowe, arkadowe
od zachodu: transept niższy od nawy głównej z centralną apsydą
                   przejścia kolumnowe oddzielające transept od naw bocznych
                    łuk triumfalny łączący transept z nawą główną
                    memoria św. Piotra z balustradą, pod baldachimem
brak stałego ołtarza
otwarte, drewniane wiązanie dachowe
budowla nie orientowana - ustawiona odwrotnie ze względu na me morię
pierwsza budowla z transeptem
fundacja Konstantyna

Bazylika Bożego Narodzenia, Betlejem
330 rok / 530 rok przebudowa
od zachodu: dziedziniec, miejsce gromadzenia się wiernych
                    atrium, otwarte dla nieochrzczonych
korpus: pięcionawowy
             kolumnowy, architrawowy
             plan zbliżony do kwadratu
             brak transeptu i apsydy
             łuk tęczowy
od wschodu: oktogon
                     zastępował prezbiterium
                     okulus w dachu oświetlający wnętrze
po przebudowie: narteks
                            od wschodu prostokątna budowla z trzema apsydami
                            na całej długości połączona z bazyliką

Bazylika Grobu Pańskiego, Jerozolima
335 rok
architekci: Zenondon i Eustachios
cztery budowle połączone z zewnątrz murem
atrium
bazylika - pięcionawowa, architrawowa, beztranseptowa
                 łuk tęczowy
dziedziniec - uważany za miejsce męczeństwa+
Anastasis - pierwsza zachowana budowla centralna z obejściem
                  rotunda na planie koła, z zewnątrz wieloboczna
                  obejście o sklepieniu kolebkowym
                  kopuła w centrum
                  założenie dwupiętrowe

Mauzoleum Konstantyny/Santa Constanza, Rzym
II ćw IV wieku
plan centralny, w kształcie koła
rotunda kopułowa, ceglana
wnętrze podzielone na dwie części promieniście ustawionymi, podwójnymi kolumnami
nisze wydrążone w wewnętrznym kole
zaokrąglony narteks

Martyrion św. Babilasa, Dafne (Syria)
379 rok
plan krzyża greckiego
równe ramiona przylegające do kwadratowego pomieszczenia
w centrum grób świętego

Bazylika Santa Pudenziana, Rzym, 384-399 rok (mozaiki)

Baptysterium ortodoksów, Rawenna
400-458 rok
plan oktogonu
z zewnątrz: surowa bryła, cegła
wewnątrz: przepych mozaik
                 wykładziny marmurowe
piscina w centrum
kryte kopułą

Santa Maria Maggiore, Rzym
432-440 rok
pierwszy kościół pod wezwaniem NMP
trójnawowa, architrawowa
narteks, apsyda
brak transeptu i empor
łuk triumfalny
otwarta więźba dachowa

Mauzoleum Galii Placydii, Rawenna

450 rok
plan krzyża greckiego
nieorientowane
pierwotnie przylegało do bazyliki św. Krzyża

Baptysterium arian, Rawenna
493-526 rok
plan oktogonu
podwyższona część górna
zadaszona kopuła

San Apollinare Nuovo, Rawenna
493 rok - bazylika ariańska pod wezwaniem JCh Zbawiciela (Salvatora)
VI wiek - kościół katolicki pod wezwaniem św. Marcina
IX wiek - kościół katolicki pod wezwaniem św. Apolinarego (nowe miejsce spoczynku jego relikwii)
trójnawowy, nawa główna bardzo szeroka
kolumnowy, arkadowy
stropowy
beztranseptowy
bizantyjskie, ażurowe kapitele

Martyrion Szymona słupnika, Qala’at Siman
koniec V wieku
założenie zajmujące zbocze góry
domy pielgrzymkowe
droga procesyjna prowadząca do sanktuarium, bramy
baptysterium, klasztory
bazylika - zabudowa słupa, a nie grobu świętego
                 forma oktogonalna z czterema dobudowanymi bazylikami (plan tetrakonchosu)
                 jedna z bazylik zakończona trójapsydialnym prezbiterium

Bazylika Sergiusza z Rusafy, bazylika syryjska
500 rok
brak atrium
narteks
wieże w fasadzie
dodatkowe pomieszczenia po bokach apsydy
wejście od strony południowej

Bazylika Sergiusza i Bachusa, Konstantynopol
początek VI wieku
kościół pałacowy
nieregularny plan
założenie centralne - z zewnątrz kwadratowe, wewnątrz oktogonalne
atrium
nawa główna na planie ośmioboku, zakryta kopułą
nawy boczne w formie wielobocznego obejścia
od wschodu apsyda półkolista wewnątrz, wieloboczna na zewnątrz
monumentalny mur

Bazylika św. Jana, Efez
VI wiek
plan krzyża łacińskiego
moduły kryte sześcioma kopułami

Hagia Sophia, Konstantynopol
532-537 rok
z zewnątrz: gładki, geometryczne bryły
                   rytm, proporcja
wewnątrz: plan zbliżony do kwadratu
                  atrium, narteks
                  schemat trójnawowy, arkadowy
                  galeria emporowa
                  przęsło centralne nakryte kopułą
                  przęsła boczne nakryte półkopułami
                  hieratejon (prezbiterium w obrządku bizantyjskim)
                  niewielka apsyda
 

San Vitale, Rawenna

540-548 rok
plan ośmioboku, wewnętrzny ośmiobok = 7 nisz w formie tromp
                                                                    prezbiterium, apsyda (oflankowana pasteforiami)
dwukondygnacyjne obejście
część centralna wyższa, kryta kopułą
narteks przylegający do narożnika, podłużny, wąski, z wieżyczkami prowadzącymi na galerię
wielobarwne okładziny marmurowe
oświetlenie oknami u góry kopuły i w galeriach

San Apollinare In Classe, Rawenna
VI wiek
fundacja biskupa Maksymiana
w pobliżu grobu św. Apollinarego
trójnawowa
kolumnowa, arkadowa
beztranseptowa
otwarta więźba dachowa
bardzo szeroka nawa główna
apsyda z wieńcem okien

kompleks w Akwizgranie
786 rok
kaplica - pod wezwaniem NMP
              na wzór San Vitale
            - ośmiobok otoczony szesnastobocznym obejściem
              centralna część pokryta kopułą
              kolumny - spolia sprowadzone z Rawenny
            - dwupoziomowa - dół - niskie, ciemne obejście zdobione mozaikami floralnymi
                                                    masywne, szerokie, proste arkady
                                                    ołtarz maryjny z relikwiami szaty Marii
                                         - góra - empory otwarte do wewnątrz
                                                      arkady empor podzielone na dwie części
                                                      ołtarz Salvatora
pałac - architekt Odon z Metz
         - Aula Regia (sala tronowa) z apsydą od zachodu
obie budowle połączone są portykiem (murowany, z bramą pośrodku)

Bazylika w Haidrze, bazylika afrykańska
brak transeptu
apsydy po wschodniej i zachodniej stronie