ogrod_2006-04-06.pdf

Ogród –

sama radoÊç!

I oto mamy ju˝ kwiecieƒ. SzaroÊç na polach i w ogrodach coraz szybciej

ust´puje Êwie˝ej zieleni. Jak zwykle jako pierwsze meldujà si´ na grzàd-

kach chwasty. Zalegajàce w glebie kawa ¸ ki ich korzeni czy nasiona nie po-

trzebujà do skie ¸ kowania ani ciep ¸ a, ani spulchniania pod ¸ o˝a, ani innych

zabiegów. To dlatego tak wa˝ne jest w sezonie staranne wybieranie z zie-

mi wszystkich korzeni chwastów i usuwanie ca ¸ ych roÊlin z upraw, nim wy-

dadzà i rozsiejà nasiona.

Siewy, sadzenie rozsady pod os ¸ onami, wiosenne ci´cie i porzàdki wÊród

drzew i krzewów, sadzenie roÊlin sadowniczych i ozdobnych, porzàdki

wÊród bylin... Praca w ogrodzie rusza pe ¸ nà parà. O˝ywienie nast´puje tak-

˝e wÊród roÊlin, których kwitnie coraz wi´cej. Wkrótce sady obsypià si´

kwiatami i rozdzwonià brz´czeniem pszczó ¸ oraz innych owadów, bez któ-

rych pracowitej krzàtaniny nie doczekalibyÊmy si´ owoców. Poczytajmy,

jak zorganizowana jest ich praca.

SpoÊród wielu kwiatów dost´pnych w sprzeda˝y wybierzmy te, które

ozdobià najbli˝sze otoczenie domu, które ustawimy w oknach lub pobli˝u

drzwi wejÊciowych. Tak w ¸ aÊnie upi´kszajà swoje domostwa np. mieszkaƒ-

cy Prowansji i Umbrii. Pi´kno kwitnàcych roÊlin wp ¸ ywa kojàco na psychi-

k´ wiecznie zabieganego cz ¸ owieka, pomaga mu si´ wyciszyç i odpr´˝yç.

Przeczytajmy te˝ o ciekawej inicjatywie, która daje szans´ przywrócenia

klasztornym ogrodom ich dawnego, niezwykle cennego charakteru. Byç

mo˝e na naszych oczach historia zatoczy ko ¸ o i zakony znów, jak dawniej,

stanà si´ oÊrodkami, skàd promieniowaç b´dzie wiedza o uprawie i piel´-

gnacji roÊlin zgodnie z najg ¸ ´bszà intencjà Stwórcy.

Szansa dla klasztornych ogrodów

W lutowym i marcowym dodatku „Ogród – sama radoÊç!“ zapozna-

liÊmy si´ nieco z historià ogrodów klasztornych. W w´drówce przez

stulecia cofn´liÊmy si´ a˝ do XI wieku, gdy˝ w ¸ aÊnie z tego okresu

pochodzi plan ogrodu benedyktyƒskiego ze s ¸ ynnego szwajcarskie-

go opactwa w Sankt Gallen. Nada ¸ on pewien styl klasztornym ogro-

dom i stanowi ¸ wzorzec, z którego czerpa ¸ y równie˝ inne zakony.

OczywiÊcie, uprawa ogrodu nie jest ich g ¸ ównym zadaniem ani mi-

sjà, niemniej jednak to zaj´cie zakonników, podobnie jak inne pra-

ce gospodarskie, nie by ¸ o tak ca ¸ kiem bez znaczenia.

toru cysterskiego w Lubià˝u na Dolnym

Âlàsku wyhodowa ¸ odmian´ jab ¸ ek,

której da ¸ nazw´ Daport, a która rodzi-

¸ a owoce o niezwyk ¸ ych walorach sma-

kowych. By ¸ a ona bardzo popularna

w ca ¸ ej Polsce i uprawiano jà jeszcze

w wieku XV. Przy krakowskim klasztorze

bernardynów w po ¸ owie XVI w. funkcjo-

nowa ¸ a obszerna apteka zielarska dla

ubogich, niewàtpliwie na bazie w ¸ asne-

go surowca zielarskiego. W Wieliczce

podczas zarazy w 1652 r. franciszkanie

z miejscowego klasztoru, zwani refor-

matami, roznosili po domach lekar-

stwa, które sporzàdza ¸ znany z zio ¸ o-

lecznictwa brat Hieronim z Krakowa.

Trudno przypuszczaç, by zakon ˝ebraczy

ogrodów klasztornych, gdzie w wielu

przypadkach wycina si´ np. pi´kne,

stare drzewa owocowe, zast´pujàc je

niskopiennymi. Wprowadza si´ maso-

wo gatunki iglaste, które co prawda

stwarzajà korzystny mikroklimat, jed-

nak ujemnie wp ¸ ywajà na gleb´.

W wielu przypadkach te nowe nasa-

dzenia kompletnie nie pasujà do majà-

cych swojà specyfik´ i klimat zabudo-

waƒ klasztornych, stanowià wr´cz este-

tyczny zgrzyt. Przede wszystkim jednak

z otoczenia klasztornego ruguje si´

ogrody o charakterze u˝ytkowym.

Tymczasem tradycyjnie ogrody klasz-

torne mia ¸ y charakter u˝ytkowy. Dostar-

cza ¸ y wspólnocie zakonnej owoców

si´ tu równie˝ bogate ˝ycie fauny.

W starych, wynios ¸ ych drzewach gnieê-

dzi ¸ y si´ gatunki wi´kszych ptaków oraz

te Êpiewajàce, zach´cone nieobecno-

Êcià chemii w ogrodzie.

Od roku Spo ¸ eczny Instytut Ekolo-

giczny koordynuje realizacj´ programu

„Ogrody klasztorne – centra ró˝norod-

noÊci biologicznej“. W jego ramach

prowadzona jest inwentaryzacja istnie-

jàcych zasobów przyrodniczych

w klasztornych ogrodach. To umo˝liwi

utworzenie bazy danych o ciekawych

gatunkach czy odmianach. Celem pro-

gramu jest bowiem uratowanie

i ochrona przed ostatecznà zag ¸ adà te-

go, co jeszcze ocala ¸ o. Chodzi m.in.

o stare, cenne, niejednokrotnie lokalne

odmiany drzew owocowych. Dzi´ki

wspó ¸ pracy naukowców oraz szkó ¸ ka-

rzy istnieje szansa nie tylko na urato-

wanie ich, lecz tak˝e na rozmno˝enie,

by z powrotem wprowadziç je do upra-

wy. Z drugiej strony projekt przewiduje

podj´cie dzia ¸ aƒ na rzecz zak ¸ adania

w ogrodach klasztornych sadów wyso-

kopiennych z ¸ o˝onych ze starych od-

mian. Jedna ze szkó ¸ ek na Mazowszu

zaj´ ¸ a si´ przygotowaniem 3 tysi´cy

silnie rosnàcych podk ¸ adek, na których

zaokulizowano stare odmiany. Plano-

wane jest za ¸ o˝enie ju˝ jesienià tego

roku w 30 ogrodach klasztornych sa-

dów wysokopiennych z ¸ o˝onych

z dawnych odmian. Zainteresowane

klasztory, posiadajàce zarówno odpo-

wiednie warunki, jak i ogrodnika, b´-

dà mog ¸ y zak ¸ adaç w swoich ogrodach

kolekcje zachowawcze lub szkó ¸ ki sta-

rych odmian. OczywiÊcie, w ramach

programu prowadzone b´dà warszta-

ty po ¸ àczone z naukà szczepienia

i okulizacji, ci´cia drzew wysokopien-

nych. Odb´dà si´ wyk ¸ ady na temat

zak ¸ adania i prowadzenia sadu, psz-

czelarstwa, znaczenia starych i wyso-

kopiennych drzew w krajobrazie i przy-

rodzie, przetwórstwa tradycyjnego. Ta-

kie warsztaty odby ¸ y si´ np. w Lubiniu,

a uczestniczy ¸ y w nich siostry zakonne

z okolicznych klasztorów.

JeÊli projekt si´ powiedzie, historia

zatoczy ko ¸ o i zakony znów otrzymajà

szans´ prowadzenia edukacji ogrodni-

czej oraz popularyzacji tego, co dzisiaj

nazywa si´ uprawà zrównowa˝onà,

a co jest po prostu odnoszeniem si´

z szacunkiem do stworzonego przez

Pana Boga Êwiata i w tym duchu czy-

nienia sobie ziemi poddanà.

Autor planu z Sankt Gallen musia ¸

mieç niezmiernie wiele zmys ¸ u prak-

tycznego i byç Êwietnym organizato-

rem. Nic zresztà dziwnego, by ¸ przecie˝

duchowym synem Êw. Benedykta,

w którego Regule uwidacznia si´ nie-

mal wojskowe uporzàdkowanie po ¸ à-

czone z ¸ adem i harmonià, nieco z ¸ a-

godzone ojcowskim ciep ¸ em. Ogrody

u˝ytkowe opactwa (sady, warzywniki,

winnice) mia ¸ y zapewniç utrzymanie

mnichom, a praca w nich lub sama

mo˝noÊç obcowania z pi´knymi, kwit-

nàcymi i pachnàcymi roÊlinami, choçby

w klasztornym wirydarzu, przynosi ¸ a

wytchnienie dla ducha. Obowiàzek tro-

ski i opieki nad chorymi mnichami, jaki

nak ¸ ada w Regule Êw. Benedykt, na se-

rio wzià ¸ sobie do serca autor planu,

przewidujàc w ramach opactwa miej-

sce na szpital oraz ogród ozdobny spe-

cjalnie przeznaczony dla chorych i re-

konwalescentów. W pobli˝u mieÊci ¸ si´

tak˝e dom lekarza oraz ogród zio ¸ owy

zwany herbulariusem, który dostarcza ¸

zió ¸ na potrzeby leczenia.

Wzorcowe gospodarstwo ogrodni-

cze funkcjonujàce w ramach opactw

benedyktyƒskich jeszcze bardziej roz-

win´li cystersi, m ¸ odsi bracia benedyk-

tynów. S ¸ yn´li z gospodarnoÊci, zak ¸ a-

dali bowiem rozliczne warsztaty rze-

mieÊlnicze, prowadzili gospodark´

wodnà i rybackà.

Gospodarujàc na roli, uprawiajàc

ogrody i rozwijajàc rzemios ¸ a, zakony

krzewi ¸ y kultur´ rolnà i technik´ wÊród

okolicznej ludnoÊci. Ale zakonnicy po-

szli jeszcze dalej. Benedyktynom kultu-

ra zawdzi´cza ocalenie od zniszczenia

ogromnej cz´Êci dorobku antyku. Nie

tylko przepisywali oni dzie ¸ a autorów

staro˝ytnych, lecz tak˝e je t ¸ umaczyli.

Czerpali z nich wiedz´ i uzupe ¸ niali

o swoje obserwacje i doÊwiadczenia.

Równie˝ sami pisali, a swojà wiedzà

dzielili si´ z innymi. Jednym z wielu

przyk ¸ adów mo˝e byç ˝yjàcy w IX w.

Strabon, opat z Reichenau (klasztor po-

¸ o˝ony by ¸ na wyspie), zami ¸ owany

ogrodnik i rolnik, a równoczeÊnie uczo-

ny. „Hortulus“ to tytu ¸ jego poematu

dydaktycznego z 809 r. poÊwi´conego

ogrodnictwu. Jemu wspó ¸ czesny Raba-

nus Maurus, opat z Fuldy, autor trakta-

tu „De universo“, zawar ¸ w swoim dzie-

le wiadomoÊci o ogrodach i uprawie

ró˝nych roÊlin, zdobyte dzi´ki w ¸ asne-

mu doÊwiadczeniu i obserwacji. Pod-

stawy ogrodnictwa zawar ¸ w swym

traktacie „De vegetalibus“ dominika-

nin, arcybiskup Kolonii Êw. Albert Wiel-

ki. Ten wielki uczony i doktor KoÊcio ¸ a

zajmowa ¸ si´ wieloma innymi dziedzi-

nami wiedzy, od teologii po mineralo-

gi´. To w ¸ aÊnie jemu przypisuje si´ za-

¸ o˝enie pierwszej szklarni ogrodowej

do uprawy roÊlin wra˝liwych na ch ¸ ody.

Nie sposób nie wspomnieç o Hildegar-

dzie z Bingen, ksieni benedyktynek

z Rupertsbergu k. Bingen. Nazywana

„Sybillà Renu“, mia ¸ a nadprzyrodzony

dar wizji, zajmowa ¸ a si´ muzykà (m.in.

jest autorkà dwóch obszernych dzie ¸

muzycznych zawierajàcych utwory litur-

giczne). Posiada ¸ a tak˝e wyjàtkowe

uzdolnienia lecznicze, jej dwa traktaty

o botanice i medycynie (m.in. „Liber

subtilitatum naturarum creatarum“) ¸ à-

czà wiedz´ teoretycznà i praktycznà

z g ¸ ´bszymi rozwa˝aniami.

Zakonnikiem, a zarazem przyrodni-

kiem by ¸ tak˝e Grzegorz Mendel, au-

gustianin z Brna, który w drugiej po ¸ o-

wie XIX w. prowadzi ¸ w klasztornym

ogrodzie obserwacje i doÊwiadczenia

nad mieszaƒcami roÊlin. Wdzi´cznym

obiektem tych badaƒ okaza ¸ si´ groch

siewny. W efekcie Mendel odkry ¸ pew-

ne prawid ¸ owoÊci w procesie dziedzi-

czenia i postawi ¸ hipotezy, w których

podjà ¸ prób´ ich wyjaÊnienia. DziÊ no-

szà one nazw´ praw Mendla, a ich au-

tor uwa˝any jest za twórc´ teoretycz-

nych podstaw wspó ¸ czesnej genetyki.

Równie˝ w historii Polski nie brak

przyk ¸ adów prowadzenia przez zakony

wartoÊciowych i po˝ytecznych dzie ¸

w oparciu o klasztorny ogród lub w na-

wiàzaniu do niego. W XII w. opat klasz-

nie wykorzystywa ¸ do tego celu zió ¸

z w ¸ asnego ogrodu. To tylko jedne

z wielu przyk ¸ adów zakonów zajmujà-

cych si´ w swoim czasie uprawà zió ¸

i leczeniem za ich pomocà.

Z czasów wspó ¸ czesnych s ¸ ynne sà

na skal´ mi´dzynarodowà osiàgni´cia

w dziedzinie hodowli nowych odmian

powojników i kosaçców skromnego

i niezwykle pracowitego brata Stefana

Franczaka, jezuity z Warszawy.

Niestety, czasy powojenne wybitnie

nie s ¸ u˝y ¸ y pracy i misji KoÊcio ¸ a. Jego

g ¸ ównym zadaniem sta ¸ o si´ po prostu

przetrwanie tych mrocznych i ponurych

lat, by wyjÊç z nich kiedyÊ obronnà r´-

kà. W sytuacji odbierania KoÊcio ¸ owi

budynków i ziemi by ¸ y inne priorytety

ni˝ uprawa roÊlin. Po roku 1989 otwo-

rzy ¸ a si´ mo˝liwoÊç odzyskania zagra-

bionej w czasach komunizmu w ¸ asno-

Êci. Niestety, nasta ¸ a tak˝e moda na

ogrody ozdobne obce polskiej tradycji,

z których wyeliminowano wi´kszoÊç ro-

Êlin typowych dla naszego klimatu

i krajobrazu. Dotar ¸ a ona tak˝e do

i warzyw (normà by ¸ a ró˝norodnoÊç

uprawianych gatunków) oraz kwiatów

do ozdabiania o ¸ tarzy w koÊciele. Tu

uprawiano zio ¸ a i roÊliny przyprawowe,

ale tak˝e miododajne, poniewa˝ w wie-

lu ogrodach by ¸ y pasieki dajàce miód

na w ¸ asne potrzeby. RównoczeÊnie

obecnoÊç pszczó ¸ zapewnia ¸ a zapylenie

drzew owocowych w klasztornym sa-

dzie. Dla przyk ¸ adu: przy wielickim

klasztorze funkcjonowa ¸ du˝y ogród

u˝ytkowy oraz pasieka, którà zajmowa ¸

si´ jeszcze w latach 80. minionego wie-

ku brat Kryspin Strach. O wielkoÊci sa-

du w okresie mi´dzywojennym daje wy-

obra˝enie krótka notatka w klasztornej

kronice, informujàca, ˝e podczas suro-

wej zimy 1928/1929 r., kiedy tempera-

tura spada ¸ a do -40 st. C, przemarz ¸ o

300 drzew w klasztornym ogrodzie.

W ogrodach klasztornych nie prowa-

dzono uprawy intensywnej, nie stoso-

wano nieprzytomnie nawozów sztucz-

nych, nie ograniczano si´ do monokul-

tury. Dzi´ki temu szacunkowi wobec

przyrody jako dzie ¸ a Stwórcy rozwija ¸ o

Ogród

sama radoÊç

10 Nasz Dziennik Czwartek, 6 kwietnia 2006

OGRÓD – SAMA RADOÂå!

Kwiaty pod byle pretekstem

Zdj´cia, które prezentujemy poni˝ej, zo-

sta ¸ y wykonane w prowansalskich mia-

steczkach. Podobna pod tym wzgl´dem

jest Umbria we W ¸ oszech, a zw ¸ aszcza

sam Asy˝. Kto by ¸ tam choçby raz, nie

móg ¸ nie zauwa˝yç, ˝e dos ¸ ownie

wszystko w najbli˝szym otoczeniu domu

czy mieszkania jest pretekstem do

umieszczenia roÊlin – schodki, murek,

wykusz w Êcianie, kamienna pó ¸ eczka,

szeroki próg, nie mówiàc ju˝ o parape-

cie okiennym czy otoczeniu drzwi wej-

Êciowych. Pretekstem mo˝e byç niemal-

˝e tak˝e jego brak. ˚ywe barwy kwiatów

NadejÊcie upragnionej wiosny to dla ogrodników poczàtek pracowitego sezonu. To tak˝e czas re-

alizacji rozmaitych pomys¸ów i projektów, o których myÊleliÊmy w d¸ugie zimowe wieczory. Wa˝-

ne, abyÊmy wokó¸ siebie, wokó¸ domu rozsiewali pi´kno. Zawsze pomogà nam w tym kwiaty. Zo-

baczmy, jak bardzo.

wychodzeniu. Równie˝ same roÊliny

nie powinny byç nara˝one na potrà-

canie, a tym bardziej na uszkodzenie.

Szcz´Êliwi posiadacze ogrzewanych

szklarni ogrodowych, widnych, oszklo-

nych werand lub innych pomieszczeƒ

do przechowywania przez zim´ ga-

tunków z cieplejszych stref klimatycz-

nych mogà pokusiç si´ o upraw´ ole-

andrów, które nie tylko pi´knie kwit-

nà, lecz tak˝e ¸ adnie pachnà.

O roÊliny posadzone w takich ekspo-

nowanych miejscach musimy szczegól-

nie zadbaç. Piel´gnacja ich obejmuje

nawadnianie, które przeprowadzamy

regularnie i w odpowiednich dawkach.

Pami´tajmy, ˝e potrzeby wodne roÊlin

kwitnàcych, o du˝ej iloÊci i masie liÊci

oraz rosnàcych na stanowisku nas ¸ o-

necznionym – sà du˝e. Dlatego w dni

upalne i s ¸ oneczne gatunki wra˝liwe na

przesuszenie podlewamy dwa razy

dziennie – rano oraz po po ¸ udniu. Do-

tyczy to zw ¸ aszcza petunii kaskado-

wych. Chwilowe przesuszenie pod ¸ o˝a

mniej kilka godzin przed nape ¸ nieniem

pod ¸ o˝em moczymy w wodzie. Na pa-

rapet okna o wystawie po ¸ udniowej

przeznaczamy pojemniki jasne, najle-

piej bia ¸ e, które nie b´dà poch ¸ aniaç

promieni s ¸ onecznych, lecz je odbijaç.

W takich warunkach mniej nagrzewajà

si´ tak˝e doniczki lub skrzynki ceramicz-

ne. W dnie pojemników konieczne sà

otwory dla odp ¸ ywu nadmiaru wody.

Pod ¸ o˝e powinno byç przepuszczalne,

diascja, bakopa, odmiany fuksji o wiot-

kich, zwisajàcych p´dach. Z gatunków

niekwitnàcych, których u˝yjemy jako

zielone wype ¸ nienie lub dope ¸ nienie

kolorowej kompozycji, mo˝emy posa-

dziç kocanki we ¸ niste i plektrantus

(przeciw komarom). Ciekawym pomy-

s ¸ em na zagospodarowanie parapetu

okna kuchennego jest równie˝ uprawa

zió ¸ lub roÊlin przyprawowych.

Dobierajàc barwy kwiatów, mo˝e-

my utrzymaç je w jednej tonacji i wie-

lu odcieniach, wprowadziç dwu- lub

wielobarwne zestawienia albo zasto-

sowaç jeszcze inne, w ¸ asne rozwiàza-

nia. Wa˝ne, aby barwy harmonizo-

wa ¸ y z elewacjà budynku, kolorem

ram okiennych. RoÊliny w skrzynkach

sadzimy nie za g´sto, aby mia ¸ y miej-

harmonizujà znakomicie ze spokojnà

szaroÊcià kamienia, z którego zbudowa-

na jest tu wi´kszoÊç domów. Naturalnie,

tamtejszy klimat wybitnie sprzyja upra-

wie i kwitnieniu roÊlin, aczkolwiek z wo-

dà bywajà w Prowansji du˝e problemy.

Nic nie stoi na przeszkodzie, abyÊmy

skorzystali z pomys ¸ ów i doÊwiadczeƒ

innych. Niech bujne i przepi´knie kwit-

nàce roÊliny witajà nas i wszystkich na-

szych goÊci jeszcze przed progiem,

z daleka zapraszajàc do odwiedzenia

domu, w którym mieszkajà mi ¸ oÊnicy

kwiatów i pi´kna. OczywiÊcie, wybór

roÊlin w sposób naturalny ogranicza

klimat Polski, bardziej ostry ni˝ we

Francji czy Italii. Niemniej jednak i tak

na kiermaszu, w centrum ogrodniczym

lub w szkó ¸ ce dostaniemy kolorowego

zawrotu g ¸ owy na widok mnóstwa do-

rodnych i kuszàcych barwami kwiatów.

Tradycyjnie zacznijmy od ozdobienia

okien, gdy˝ smutny jest dom, w którego

oknach nie stojà kwiaty. Umieszczamy

je na parapecie w pojemnikach – do-

niczkach lub skrzynkach, koniecznie na

podstawkach. JeÊli jest to pierwsze pi´-

tro lub wy˝ej, a pod oknem znajduje si´

chodnik, szczególnie starannie mocuje-

my pojemniki i zabezpieczamy je, by

nie spad ¸ y na zewnàtrz. Druga istotna

rzecz to mo˝liwoÊç otwierania okna.

Zarówno doniczki, jak i skrzynki powin-

ny byç odpowiednio du˝e, aby korzenie

swobodnie przerasta ¸ y pod ¸ o˝e. Ubie-

g ¸ oroczne pojemniki dok ¸ adnie myjemy

(stare pod ¸ o˝e usuwamy), a nowe cera-

miczne, o porowatych Êciankach co naj-

„u stóp“ powojnika niezb´dne b´dzie

posadzenie takich roÊlin, które ocienià

pod ¸ o˝e i nasad´ jego p´dów.

Inny wariant ozdobienia wejÊcia do

domu to ustawienie okaza ¸ ych, wielo-

letnich roÊlin w du˝ych pojemnikach.

W tej roli mo˝e wystàpiç fuksja (od-

miany silnie rosnàce), mirt, datura, ˝y-

wotnik (tuja), bukszpan, forma pienna

innego gatunku. W wysokich naczy-

niach, np. koszu wiklinowym, mo˝emy

posadziç roÊliny o pokroju zwisajà-

cym. Ich rolà ma byç ozdoba, zatem

umieszczamy je tak, by nie przeszka-

dza ¸ y w swobodnym wchodzeniu czy

znacznie lepiej znosi np. pelargonia

bluszczolistna. Przy podlewaniu unika-

my moczenia liÊci i kwiatów. Wysokie

potrzeby pokarmowe roÊlin kwitnàcych

mo˝emy zaspokajaç przy okazji podle-

wania, stosujàc specjalistyczne nawozy

p ¸ ynne lub rozpuszczalne wed ¸ ug zale-

ceƒ na opakowaniu.

Niektóre gatunki, np. pelargonia, be-

gonia i werbena, wymagajà czyszcze-

nia, czyli usuwania przekwit ¸ ych kwiato-

stanów, które nie stanowià bynajmniej

ozdoby. W przypadku werbeny zabieg

ten spowoduje powtórne zakwitni´cie

przy koƒcu lata.

Pelargonie, fuksje i inne roÊliny,

które zim´ sp´dzi ¸ y w ch ¸ odnym po-

mieszczeniu, przeglàdamy, usuwajàc

suche liÊcie. Skracamy tak˝e ich p´dy.

Przy okazji robimy z nich sadzonki. Co

prawda póêniej zakwitnà (termin roz-

mna˝ania przez sadzonki tych roÊlin to

luty), ale uzyskajà zwarty pokrój.

belgijski i nowoangielski, ostró˝k´,

serduszk´, krwawnik, zawciàg, lilio-

wiec, dzwonek skupiony, przetacz-

nik, barwinek, bergeni´, p¸omyk wie-

chowaty, g´siówk´, macierzank´,

czyÊciec, rojnik, rozchodnik. Wycina-

my zasch ¸ e, ubieg ¸ oroczne liÊcie

i usuwamy chwasty.

Wycinamy suche i przemarzni´te

p´dy ró˝ rabatowych. Stopniowo zdej-

mujemy okrycie zimowe i rozgarniamy

kopczyki z ziemi.

np. mieszanina pod ¸ o˝a dla roÊlin bal-

konowych z czystym piaskiem i pulchnà

ziemià z kretowiska.

Teraz pora na wybór roÊlin. JeÊli ma-

jà to byç kwitnàce, sp ¸ ywajàce z para-

petu kaskady, mo˝liwoÊci jest wiele:

pelargonia bluszczolistna, begonia bul-

wiasta (znosi zacienienie), lwia paszcza

z serii Luminaire, werbena d ¸ ugop´do-

wa z serii Temari, Tapien, Tucana lub

Superbena, petunie kaskadowe (Ka-

skadia, Surfinia, Million Bells, Super-

bells), scewola (odporna na wiatr), po-

legnatka (Sanwitalia), modna ostatnio

Sunsatia w ró˝nych kolorach, uczep

(Bidens), komonica (Lotus maculatus),

sce na rozroÊni´cie si´ w nich. Nad-

miernie st ¸ oczone nie tylko nie za-

kwitnà ¸ adnie, ale i b´dà nara˝one na

choroby grzybowe.

Co mo˝emy posadziç w otoczeniu

drzwi do w ¸ asnego domu? JeÊli szorst-

koÊç Êciany na to pozwala lub postara-

my si´ o konstrukcj´ z kratki, mo˝e to

byç ró˝a pnàca, powojnik, a w zacie-

nionym miejscu bluszcz pospolity (He-

dera helix). W przypadku roÊlin kolcza-

stych, a do takich nale˝y ró˝a, koniecz-

ne b´dzie jednak takie jej prowadzenie

i rozpinanie na Êcianie, ˝eby nie nara-

˝aç wchodzàcych na skaleczenie si´

bàdê uszkodzenie ubrania. Natomiast

Z gatunków jednorocznych do po-

jemników na parapecie okiennym, do in-

spektu lub tunelu foliowego, gdzie panu-

je temperatura powy˝ej 10 st. C, wysie-

wamy w kwietniu aksamitki, astry chiƒ-

skie, cyni´, gazani´, portulak´, sucho¸u-

sk´ i dimorfotek´. Gdy ziemia nieco prze-

schnie i si´ ogrzeje, wprost do gruntu

siejemy roÊliny odporne na ch ¸ ody w po-

czàtkowej fazie wzrostu – groszek pach-

nàcy, lobulari´, nagietki, maki, ostró˝ki,

maciejk´, wilec, ozdobne s¸oneczniki

roczne, klarki´, godecj´, poz ¸ otk´.

Starannie wygrabiony po zimie

trawnik zaczyna si´ zieleniç. Ju˝ nie-

d ¸ ugo przystàpimy do pierwszego po-

kosu. Na bie˝àco usuwamy pojawiajà-

ce si´ chwasty. W kwietniu zak ¸ adamy

tak˝e nowy trawnik. W pochmurne dni

przycinamy ˝ywop ¸ ot zimozielony, z ci-

sa lub bukszpanu.

REKLAMA

ul. Szczytowa 39,

43-370 Szczyrk

tel./fax (33) 817 88 11

0603 339 165, 0507 098 925

www.ogro-gust.pl

Projektowanie, zak ¸ adanie

i utrzymywanie terenów zielonych

Szkó ¸ ka bylin i krzewinek

W oczku wodnym usuwamy ob-

umar ¸ e resztki roÊlin wodnych. Sadzi-

my grzybienie i rozsadzamy (dzielimy

przez podzia ¸ ) rosnàce w zag´szczeniu

byliny nadwodne. Do karmienia ryb

przyst´pujemy, gdy temperatura wody

przekroczy 12 st. C. Robimy przeglàd

techniczny i uruchamiamy po zimie

pompy oraz filtry.

W ramach kwietniowych porzàd-

ków na rabatach bylinowych dzieli-

my i przesadzamy naw ¸ oç, rudbeki´,

dziel˝an, z¸ocieƒ wielki, aster nowo-

OGRÓD – SAMA RADOÂå!

Czwartek, 6 kwietnia 2006 Nasz Dziennik 11

Sekatory w garÊç!

W kwietniu siejemy do gruntu buraki (gdy

gleba jest dostatecznie ogrzana), cebul´ na

dymk´, koper, marchew, póêne odmiany pie-

truszki, najpóêniej do po¸owy miesiàca groch

i bób, a przy koƒcu miesiàca tak˝e fasol´ oraz

roÊliny przyprawowe – kminek, bazyli´ i ma-

jeranek. Kontynuujemy siew rzodkiewki.

O tej porze roku sekator i pi ¸ a nale˝à do najcz´Êciej u˝ywanych narz´dzi ogrod-

niczych. Przy ich pomocy poprawiamy wyglàd drzew i krzewów, korygujemy ich

pokrój, odm ¸ adzamy, a wszystko po to, by ¸ adnie si´ prezentowa ¸ y i obficie za-

kwit ¸ y.

Wiosnà przeÊwietlenia mogà tak˝e wymagaç wi-

ciokrzewy japoƒski i pomorski.

Porzàdkujemy równie˝ gatunki kwitnàce

u schy ¸ ku zimy oraz wczesnà wiosnà. U wawrzyn-

ka usuwamy p´dy martwe i nadmiernie wyro-

Êni´te. U oczaru i forsycji usuwamy p´dy nad-

miernie wybuja ¸ e i zag´szczajàce krzew. Skraca-

my te˝ te p´dy forsycji, na których kwit ¸ a.

W ogrodzie wrzosowym skracamy przekwit ¸ e p´-

dy kwitnàcych pod koniec zimy wrzoÊców, aby ro-

Êlin´ pobudziç do rozkrzewienia. Silnie przycina-

my tak˝e zbyt wyroÊni´tà golteri´.

Tu˝ nad ziemià (ok. 7,5 cm) tniemy wszystkie

ubieg ¸ oroczne p´dy derenia bia ¸ ego. Wkrótce

u podstawy krzewu pojawià si´ m ¸ ode p´dy, których

czerwona barwa stanowi ozdob´, zw ¸ aszcza zimà.

Wszelkie narz´dzia do ci´cia i formowania roÊlin –

no˝e, sekatory, no˝yce i pi ¸ y – przed sezonem

ostrzymy (zak ¸ adamy, ˝e jesienià po zakoƒczeniu

prac zosta ¸ y oczyszczone, zakonserwowane i za-

bezpieczone przed rdzewieniem). Ich zadaniem

jest przecie˝ ci´cie, nie zaÊ mia˝d˝enie p´dów. Ra-

ny powsta ¸ e po u˝yciu dostatecznie ostrego narz´-

dzia majà g ¸ adkà powierzchni´, dzi´ki czemu szyb-

ciej si´ gojà. Do wycinania bàdê skracania grub-

szych p´dów lub ga ¸ ´zi u˝ywamy odpowiednich

narz´dzi – sekatorów z d ¸ ugimi r´kojeÊciami lub

pi ¸ . Nie nadajà si´ do tego ma ¸ e, r´czne sekatory,

których ostrze wskutek przecià˝enia mog ¸ oby si´

odkszta ¸ ciç, a przez to ca ¸ e narz´dzie uszkodziç.

Z wyjàtkiem sytuacji, gdy wycinamy ca ¸ e p´dy

tu˝ nad ziemià, ci´cie wykonujemy nad pàkiem.

Nie za wysoko (p´d móg ¸ by obumrzeç), ani nie za

nisko, gdy˝ grozi ¸ oby to uszkodzeniem pàka. P´dy

ró˝ skracamy ok. 6 mm powy˝ej pàka, innych ro-

Êlin ozdobnych czy te˝ sadowniczych podobnie.

Gdyby dosz ¸ o do uszkodzenia pàka, nad którym

wykonujemy ci´cie, np. przez nad ¸ amanie, ci´cie

powtarzamy poni˝ej, nad nast´pnym pàkiem.

Bardzo istotny jest równie˝ kàt ci´cia w stosunku

do pàka. Powinno ono byç lekko ukoÊne, tak by

p ¸ aszczyzna wznoszàca znajdowa ¸ a si´ po stronie

pàka, nad nim, a opadajàca po przeciwnej stronie

p´du. W ˝adnym wypadku nie odwrotnie.

O tej porze przycinamy krzewy kwitnàce póê-

nym latem, np. budlej´ Dawida. Silne skrócenie

jej p´dów (usuwamy tegoroczne z 5-7,5-centy-

metrowym kawa ¸ kiem starego) pobudzi roÊlin´

do wydania nowych, które zakwitnà. Tawu ¸ ´ ja-

poƒskà tniemy jeszcze mocniej, bo 7,5-10 cm

nad ziemià. Silnego ci´cia wymagajà hortensje –

u ogrodowej Êcinamy p´dy ubieg ¸ oroczne (które

zakwit ¸ y) tu˝ nad ziemià, a u bukietowej skraca-

my je o po ¸ ow´ lub nawet o 2/3 d ¸ ugoÊci. W przy-

padku hortensji pnàcej usuwamy p´dy zasch ¸ e,

zag´szczajàce roÊlin´ i nadmiernie wybuja ¸ e.

Przygotowujemy rozsad´ pomidorów

i papryki, wysiewajàc je do inspektu, pod fo-

lià lub do p ¸ askich pojemników w mieszka-

niu. W po¸owie miesiàca podobnie, ale poje-

dynczo, siejemy warzywa dyniowate – ogór-

ki, kabaczki, cukini´ i patisony. Do tego celu

wykorzystujemy pojemniczki, np. po jogur-

cie, lub niewielkie doniczki. To wa˝ne, gdy˝

tych roÊlin nie nale˝y pikowaç: rozsad´

uprawiamy w nich a˝ do momentu wysadza-

nia na miejsce sta ¸ e.

Przygotowanà wczeÊniej rozsad´ wcze-

snych odmian kapusty bia¸ej i czerwonej

wysadzamy na grzàdki do po ¸ owy kwietnia,

a do koƒca miesiàca sa¸at´ mas¸owà oraz

inne kapustne (kalarep´ niezbyt g ¸ ´boko).

M¸ode warzywa kapustne okrywamy po po-

sadzeniu w ¸ ókninà, która zabezpieczy je

przed atakiem Êmietki kapuÊcianej (lot tego

szkodnika trwa do po ¸ owy maja).

W cieplejsze kwietniowe dni wietrzymy

tunel foliowy, w którym uprawiamy nasze

nowalijki. Na bie˝àco usuwamy pojawiajàce

si´ w nim coraz liczniej chwasty. Przygoto-

wujemy miejsce dla rozsady, którà ju˝

wkrótce zaczniemy tu hartowaç przed wysa-

dzeniem na miejsce sta ¸ e.

REKLAMA

12 Nasz Dziennik Czwartek, 6 kwietnia 2006

OGRÓD – SAMA RADOÂå!

Nim zakwitnà sady

Wiosna sukcesywnie rozszerza

swoje panowanie. Ju˝ wkrótce do

rozkwitajàcych roÊlin do ¸ àczà ko-

lejno roÊliny sadownicze.

Ich kwiaty rozwijajà si´ z pàków

kwiatowych, wytwarzanych w po-

przednim roku. Samo kwitnienie

to ciàg kilku trwajàcych krócej lub

d ¸ u˝ej (do kilkunastu dni) etapów,

jak rozwój kwiatów, proces zapy-

lenia i zap ¸ odnienia.

niowych 60-99 proc. stanowià pszczo-

¸ y, 0,3-9 proc. trzmiele, 0,1-40 proc.

muchówki. Zapylajà tak˝e pszczolinki,

choç sà nieliczne.

Owady przenoszà py ¸ ek na swoim

ciele. Na jednej pszczole miodnej mo-

˝e znajdowaç si´ 15-20 tys. jego zia-

ren, a na trzmielu ok. 6 tys. Przenoszà-

ca a˝ 40 tys. ziaren py ¸ ku pszczolinka

odgrywa wa˝nà rol´ w zapyleniu plan-

tacji truskawek. Pozosta ¸ e owady zbie-

rajà ma ¸ e iloÊci py ¸ ku (2-4 tys.), ale jest

ich w sadzie du˝o, stàd majà znaczny

wk ¸ ad w zapylenie. Zebrany przez

owady i pozostajàcy na ich ciele py ¸ ek

zachowuje si ¸ ´ kie ¸ kowania tylko w da-

nym dniu. Nast´pnego dnia jest ju˝

niezdatny do zapylenia.

Z kwiatka na kwiatek

Oblot kwiatów przez zapylajàce je

owady zale˝y od temperatury powie-

trza, nas ¸ onecznienia i si ¸ y wiatru. Tylko

nieliczne owady rozpoczynajà go przy

temperaturze ok. 10 st. C. W niskich

Jako roÊliny u˝ytkowe, nie ozdobne,

kwitnàce roÊliny sadownicze dostar-

czajà nam tak˝e doznaƒ estetycznych,

jednak ich kwitnienie nie jest celem

samym w sobie. Z kwiatów rozwijajà

si´ na nich owoce. Aby by ¸ o ich du˝o

i aby by ¸ y dorodne, kwitnienie musi

przebiegaç prawid ¸ owo. Po pierwsze,

w terminie. Jego rozpocz´cie cz´sto si´

przesuwa, gdy˝ zale˝y od temperatury

zarówno w ostatnim okresie przed

kwitnieniem, jak i od ogólnej sumy

ciep ¸ a dostarczonej roÊlinie od zakoƒ-

czenia zimy. Dla przyk ¸ adu: czarna po-

rzeczka potrzebuje do zakwitni´cia su-

my Êrednich dobowych temperatur (li-

czonych od 1 stycznia) wynoszàcej ok.

330 st. C, a leszczyna zaledwie ok.

193 st. C. W Polsce najwczeÊniej za-

kwitajà roÊliny sadownicze na nizinach

i terenach podgórskich Ma ¸ opolski

i Âlàska, a najpóêniej te rosnàce w pó ¸ -

nocno-wschodniej cz´Êci kraju. Ró˝ni-

ce mogà wynosiç nawet do 8 tygodni.

Równie˝ od temperatury (Êredniej

dobowej) w czasie kwitnienia zale˝y

prawid ¸ owy jego przebieg. CzereÊnie

i Êliwy najlepiej kwitnà w temperatu-

rze 10-18 st. C, jab ¸ onie, morele, wi-

Ênie i grusze przy 15-18 st. C, brzo-

skwinie przy 18-20 st. C, a porzeczki

przy 14-16 st. C.

Opóênienie kwitnienia powoduje

przyspieszenie tempa rozwoju kwia-

tów, co jest niekorzystne, gdy˝ psz-

czo ¸ y nie nadà˝ajà wówczas z prze-

niesieniem py ¸ ku.

Co z tym py¸kiem

Aby powsta ¸ owoc, na poczàtku nie-

zb´dne jest zapylenie kwiatów, które

nast´puje za sprawà owadów lub wia-

tru. W tym celu w komorach py ¸ kowych

pr´cików wytwarzany jest py ¸ ek. RoÊliny

sadownicze wytwarzajà du˝e jego iloÊci,

zw ¸ aszcza leszczyna i orzech w ¸ oski, ga-

tunki wiatropylne. U owadopylnych ziar-

na py ¸ ku zlepione sà w pakiety tzw. ki-

tem py ¸ kowym, i w takiej w ¸ aÊnie posta-

ci owady przenoszà je na znami´ s ¸ up-

ka. Przedtem dojrza ¸ y py ¸ ek wysypuje si´

z p´kajàcych pylników. I tu nie bez zna-

czenia jest temperatura oraz wilgotnoÊç

powietrza. W warunkach ni˝szej wilgot-

noÊci powietrza i temperaturze do 30 st.

C zdolny do zapylenia py ¸ ek wysypywa ¸

si´ z pylników znacznie wczeÊniej ni˝

przy wysokiej wilgotnoÊci powietrza.

Wi´kszoÊç gatunków sadowniczych

wymaga zapylenia obcym py ¸ kiem,

czyli py ¸ kiem nie tylko z innego kwiatu

roÊliny, lecz tak˝e z kwiatu innej odmia-

ny. To zadanie wykonujà owady zapy-

lajàce, wÊród których w sadach jab ¸ o-

Jagoda kamczacka zakwita ju˝ na poczàtku kwietnia

temperaturach, a wi´c tak˝e w godzi-

nach porannych oblot rozpoczynajà

m.in. trzmiele i pszczolinki. Jednak jest

to bez wi´kszego znaczenia, gdy˝ w ta-

kich warunkach pylniki kwiatów pozo-

stajà zamkni´te.

rozpoczyna dopiero wtedy, gdy iloÊç

nektaru w kwiatach drzew z tych pierw-

szych rz´dów spada. Poniewa˝ kwiaty

gruszy majà mniejszà iloÊç nektaru, sad

gruszowy pszczo ¸ y penetrujà bardziej.

W poszukiwaniu nektaru pszczo ¸ a

pokonuje odleg ¸ oÊç 700-900 m od pa-

sieki, dlatego te˝ pasieka nie powinna

si´ znajdowaç dalej ni˝ te 700 m. Inny

wariant to przywiezienie pasieki do sa-

du, ale dopiero wtedy gdy co najmniej

10 proc. kwiatów na drzewach kwitnie.

Z przywiezionej za wczeÊnie pasieki

pszczo ¸ y rozlecà si´ na po˝ytki poza sa-

dem, zw ¸ aszcza przy ciep ¸ ej i s ¸ onecz-

nej pogodzie. Zaleca si´ umieszczenie

3-5 rodzin pszczelich Êredniej si ¸ y na 1

ha w pe ¸ ni owocujàcego sadu jab ¸ onio-

wego i 4-6 na 1 ha sadu wiÊniowego,

równomiernie w sadzie.

Zazwyczaj pszczo ¸ y poruszajà si´

wy ¸ àcznie w obr´bie jednego rz´du

drzew, tylko co dziesiàta przelatuje

z jednego na drugi. Tak jest szczegól-

nie w m ¸ odych sadach, gdzie drzewa

nie stykajà si´ koronami. W du˝ych sa-

dach gruszowych, czereÊniowych oraz

wiÊniowych i Êliwowych z ¸ o˝onych

z odmian obcopylnych sadzi si´ wi´c 2

rz´dy odmiany g ¸ ównej i 1 rzàd zapy-

lacza, a w jab ¸ oniowym zapylacz w co

5. rz´dzie. Odmiana zapylajàca po-

winna kwitnàç równoczeÊnie z zapyla-

nà i byç równie atrakcyjna dla pszczó ¸ .

RoÊliny sadownicze nie nale˝à do

miododajnych, jednak owady odwie-

dzajà ich kwiaty tak˝e ze wzgl´du na

nektar. Z malin pszczo ¸ a zbiera 40-

-120 kg nektaru w przeliczeniu na

zbiór miodu z hektara, z niektórych

odmian Êliw (Stanley, W´gierka Wan-

genheima) do 70 kg, z wiÊni do 30 kg,

z jab ¸ oni 20 kg, a z grusz do 10 kg.

Dla porównania: 1 ha rzepaku ozime-

go mo˝e teoretycznie dostarczyç ok.

240 kg miodu. Ze wzgl´du na niskà

wydajnoÊç nektarowania przez roÊliny

sadownicze nie nale˝y uprawiaç w po-

bli˝u sadów innych roÊlin miododaj-

nych kwitnàcych w tym samym okresie

(gorczycy, rzepaku, rzepiku). Ich nek-

tar o wy˝szej koncentracji cukru bar-

dziej przyciàga ¸ by pszczo ¸ y.

Wiatr zapylacz

WÊród roÊlin sadowniczych do wiatro-

pylnych nale˝à leszczyna i orzech w ¸ o-

ski. Wytwarzajà one ogromnie du˝à

iloÊç ziaren py ¸ ku – do 1,8 mln z jedne-

go kwiatostanu m´skiego. Ich py ¸ ek

jest suchy, mo˝e przenosiç si´ z wia-

trem na odleg ¸ oÊç do ok. 160 m. Wiatr

odgrywa tak˝e du˝à rol´ w zapyleniu

porzeczki i wiÊni jako gatunków samo-

p ¸ odnych. Poruszajàc kwiatami, powo-

duje przesypywanie si´ py ¸ ku z pylni-

ków na znamiona.

Truskawki cechuje samop ¸ odnoÊç i sà

one dobrze przystosowane do samo-

czynnego zapylenia. Py ¸ ek jest wyrzuca-

ny z pylników na skutek nag ¸ ego roz ¸ a-

dowania panujàcych w nich wewn´trz-

nych napi´ç i w ten sposób dostaje si´ na

znamiona s ¸ upków. Jest on suchy, tote˝

mo˝e byç przenoszony przez wiatr na in-

ne kwiaty. Jednak dla uzyskania du˝ego

plonu i okaza ¸ ych owoców niezb´dny

jest oblot pszczó ¸ . Równie˝ w uprawie

borówki wysokiej obecnoÊç pszczó ¸

w okresie kwitnienia mo˝e spowodowaç

a˝ pi´ciokrotne zwi´kszenie plonu.

W Êrodkowej Polsce

kwitnienie gatunków

sadowniczych rozpoczyna si´:

leszczyna – 3. (1.) dekada

marca,

jagoda kamczacka – poczàtek

kwietnia,

morela – po ¸ owa kwietnia,

agrest, czarna i czerwona

porzeczka – 3. dekada kwietnia,

brzoskwinia – koniec kwietnia,

orzech w¸oski – koniec kwietnia

lub poczàtek maja,

wiÊnia i Êliwa – poczàtek maja,

grusza – 1. dekada maja,

jab¸oƒ – 2. dekada maja,

truskawki – 2. i 3. dekada maja,

borówka wysoka – 2. po ¸ owa

maja,

maliny – 3. dekada maja lub

poczàtek czerwca,

˝urawina – 2. dekada czerwca,

poziomki – 1. dekada maja (od

drugiego roku) lub lipiec – w

roku za ¸ o˝enia plantacji wiosnà.

wych. Rozk ¸ adajàca si´ substancja organiczna i Êció ¸ ka to

dla nich znakomite warunki do bytowania.

Po oczyszczeniu truskawek i poziomek z zasch¸ych

i chorych liÊci, chwastów i innych resztek roÊlinnych

ostro˝nie (nie g¸´biej ni˝ na 5 cm) spulchniamy ziemi´ wo-

kó ¸ roÊlin oraz mi´dzyrz´dzia. RównoczeÊnie zasilamy je

Kwiecieƒ to pora wiosennego sadzenia drzew i krzewów

owocowych. Nowo posadzone roÊliny obficie podlewamy i pa-

mi´tamy o systematycznym powtarzaniu tego zabiegu,

zw ¸ aszcza gdy wiosna jest z ma ¸ à iloÊcià opadów.

Przygotowujemy si´ do systematycznych pokosów trawy

wokó¸ drzew owocowych. Powierzchni´ pod drzewami czy-

Êcimy z trawy i chwastów, bardzo p ¸ ytko (uwaga na znajdu-

jàce si´ tu˝ pod powierzchnià gleby korzenie drzewek nisko-

piennych!) spulchniamy i obk ¸ adamy nawozem organicznym

– kompostem, obornikiem, dodatkowo spe¸niajàcym rol´

Êció ¸ ki. Drzewka, które zaczynajà ju˝ obficie owocowaç, za-

silamy o tej porze nawozem azotowym, dostarczajàc im 6-8

g/m 2 czystego azotu. Nawóz rozsypujemy równomiernie pod

drzewami i ostro˝nie mieszamy z wierzchnià warstwà gleby.

REKLAMA

NowoÊci cebulowe i roÊlinne

WIOSNA 200

WIOSNA 2006

Zapraszamy

w godz. 8.00-18.00

sobota 8.00-15.00

Lublin

Po okresie deszczów oblot jest nie-

zbyt intensywny, gdy˝ nast´puje wów-

czas du˝e rozcieƒczenie nektaru. Wy˝-

sza wilgotnoÊç powietrza po przelot-

nych opadach sprzyja nektarowaniu.

Oblot jest hamowany przez wiatr o sile

35 km/h. Dlatego w rejonach wietrz-

nych stosuje si´ os ¸ ony przeciwwietrzne.

Ka˝dorazowo pszczo ¸ a oblatuje w sa-

dzie obszar ok. 100 m 2 . Na poczàtku

kwitnienia odwiedza najpierw pierwsze

rz´dy drzew. Oblot dalszych rejonów

U je˝yny bezkolcowej usuwamy p´dy s¸abe i te, które

owocowa ¸ y w ubieg ¸ ym roku. M ¸ ode, silne p´dy rozpinamy

na drutach. Ju˝ wkrótce wytworzà krótkop´dy owocujàce.

Do drutów przywiàzujemy tak˝e maliny. Na prze ¸ omie kwiet-

nia i maja zasilamy borówk´ wysokà (amerykaƒskà) pierw-

szà dawkà nawozu zakwaszajàcego.

Lublin , al. KraÊnicka 33

P.P.H.U. „ OGRODNIK

rozcieƒczonà gnojówkà lub dobrze roz¸o˝onym kompostem,

który starannie mieszamy z ziemià. Oba gatunki mo˝emy

Êció¸kowaç, ale nale˝a¸oby z tego zrezygnowaç w rejonach

masowego wyst´powania Êlimaków, zw ¸ aszcza bezmuszlo-

OGRODNIK “

Krzysztof W

Agrest, porzeczki i maliny mo˝emy teraz rozmna˝aç

przez odk¸ady poziome lub kopczykowanie. O tych metodach

pisaliÊmy ju˝ w dodatku „Ogród – sama radoÊç!“.

rona

tel. (81) 444 62 82/3

Sklep internetowy

www

Dodatek przygotowa¸a Maria Kaliƒska ogrod@naszdziennik.pl

www .ogrodnik.net.pl

Krzysztof W rona

.ogrodnik.net.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: