ogrod_2005-07-12.pdf

Ogrd Ð

Ð sama radoæ

sama radoæ!

gactwo plonw. Juý teraz nie wychodzimy z niego z pustymi r«kami, lecz wr«cz przeciwnie, objuczeni ¸u-

biankami pe¸nymi dojrza¸ych owocw lata, z p«kami m¸odych, a przez to tak smakowitych warzyw, i wresz-

cie z nar«czami kwiatw do wazonu, do suszenia. Jednak aby osign ten niemal idylliczny efekt, musimy si«

mocno napracowa juý od samej wiosny, a i teraz nie moýemy zwolni tempa. Starannie wykonujemy zabiegi

piel«gnacyjne, pami«tajc szczeglnie o nawadnianiu, tak niezb«dnym podczas lipcowych upa¸w.

Niekiedy spotykaj nas niepowodzenia w uprawie. Niby prawid¸owo i o czasie wysiane Ð a nie wzesz¸o.

Posadzone i troskliwie piel«gnowane Ð a tymczasem w krtkim czasie niemal doszcz«tnie zjedzone przez

ælimaki. Dlaczego tyle ich odwiedza nasz ogrd, cho przestrzegamy profilaktyki? To temat, nad ktrym

warto si« zastanowi i spojrze naÄ nieco szerzej.

Nie tylko my szukamy cienia podczas upalnej letniej pogody. Dobrze czuje si« w nim takýe parzyd¸o leæne,

sporych rozmiarw dekoracyjna bylina. By moýe ona w¸aænie Ð wesp¸ z barwinkiem, konwaliami, funki czy

runiank japoÄsk Ð pomoýe nam rozwiza problem: co posadzi w cieniu wysokich drzew.

Uprawianie ogrodu dostarcza cz¸owiekowi obok wymiernych korzyæci w postaci plonw rwnieý wiele radoæci

i satysfakcji. Czasem ta satysfakcja moýe przek¸ada si« na mi«dzynarodowe laury. Tak si« dzieje, gdy mi¸oæni-

kom kwiatw juý nie wystarcza sama tylko ich uprawa i zabieraj si« za hodowl« nowych odmian. Pi«kne s æl-

skie ogrody, pi«kny i zadbany jest Rybnik, a dzi«ki miejscowemu klubowi mi¸oænikw kwiatw s¸ynie takýe z lilii.

Bb celtycki i marek kucmerka,

czyli co uprawiano w dawnych i dawniejszych wiekach

Troch« wiedzy na temat ogrodnictwa

w XVI w. dostarczaj powsta¸e w tym

czasie ksiýki na temat gospodarowa-

nia na ziemi. Z ãûywota cz¸owieka po-

czciwegoÒ Miko¸aja Reja (1567 r.) mo-

ýemy wnioskowa, ýe jego wsp¸czeæni

znali szczepienie i ci«cie drzew, a æliwy,

brzoskwinie, orzechy w¸oskie i morele

rozmnaýali z nasion. Borykali si« takýe

ãCz¸owiek czuje si« zadowolony,

oýywiony, silny, gdy ma kontakt z

przyrod. Czuje, ýe jego przod-

kowie byli ogrodnikamiÒ. W s¸o-

wach najwi«kszego pisarza ka-

tolickiego XX w. Fran÷ois Mau-

riaca jest wiele s¸usznoæci. Upra-

wa roælin stanowi¸a jedno z zaj«

juý w zamierzch¸ych dziejach

ludzkoæci. Przedtem cz¸owiek ze

zbieracza i myæliwego stopniowo

przeistacza¸ si« w rolnika, zmie-

niajc dotychczasowy w«drowny

tryb ýycia na osiad¸y.

rzymski (375-560). Nie tylko uprawia-

no juý wtedy drzewa owocowe, lecz

takýe poszerzy¸a si« nieco znajomoæ

uprawy roælin. Sta¸o si« to za spraw

kupcw rzymskich i greckich, ktrych

karawany przemierza¸y ziemie polskie

szlakiem bursztynowym. Wid¸ on

przez Bram« Morawsk, Opolszczyzn«,

mi«dzyrzecze Warty i Prosny, Kalisz,

ziemi« che¸miÄsk aý do

ujæcia Wis¸y. Pochodzcy

z cieplejszych rejonw

ærdziemnomorskich

kupcy byli zapewne jed-

nymi z pierwszych na-

uczycieli ogrodnictwa,

dostawcami nasion i zra-

zw do szczepienia. Jak

si« przypuszcza, dzi«ki

kontaktom handlowym z

Bizancjum, wczesnym

centrum kulturalnym

æwiata ærdziemnomor-

skiego, na nasze ziemie

dotar¸y: ogrek, wiænia,

æliwa, a¸ycza, brzoskwinie

i orzech w¸oski.

Od V do XII w., czyli

w okresie przedpia-

stowskim i wczesnopia-

stowskim, poza znany-

mi wczeæniej gatunka-

mi uprawiano takýe:

buraki, cebul«, chmiel,

kapust«, koper, ogrki,

marchew, pasternak.

Wybr uprawianych ro-

ælin uzaleýniony by¸ æci-

æle od zamoýnoæci. Lud

kmiecy ýyjcy w pod-

daÄstwie przy swoich

domostwach uprawia¸

g¸wnie warzywa strczkowe, len i

konopie, gdzieniegdzie spotyka¸o si«

tu takýe drzewa owocowe. W bogat-

szych domach iloæ uprawianych ro-

ælin by¸a wi«ksza, a duýym powodze-

niem cieszy¸y si« ogrki i winoroæl. Za

pierwszych Piastw Ð o czym æwiad-

cz zarwno znaleziska archeolo-

giczne, jak i relacje podrýnikw, w

zachodniej i po¸udniowo-zachodniej

Polsce spoýywano wiele owocw.

U schy¸ku æredniowiecza (prze¸om

XIV i XV w.) na ziemiach polskich

uprawiano m.in. bb, buraki, ce-

bul«, chrzan, czosnek, dyni«,

groch, kapust« bia¸ i czerwon,

koper, marka kucmerk« (roælina o

jadalnych korzeniach), mak, mar-

chew, ogrki, pasternak,

pietruszk«, pory, rzeýuch«,

soczewic«, a z drzew owo-

cowych Ð jab¸onie, grusze,

czereænie, wiænie i æliwy. W

ogrodach osb maj«tniej-

szych ros¸y rwnieý brzo-

skwinie, orzechy w¸oskie i

leszczyna.

Z krlow Bon do Pol-

ski przyby¸o wiele niezna-

nych wczeæniej oraz cie-

p¸olubnych gatunkw wa-

rzyw, drzew i krzeww

owocowych, m.in. kapusta

w¸oska, kalafiory, kalare-

pa, sa¸ata, selery, szpara-

gi, fasola, karczochy, pomido-

ry, arbuzy i melony, czarna

morwa, pomaraÄcze, oliwki

oraz krzewy ozdobne i kwiaty:

oleander, mirt, tulipany, narcy-

zy, nieæmiertelniki.

Obecnoæ w uprawie niekt-

rych z nich (arbuzy, melony, po-

maraÄcze, oliwki, oleandry)

æwiadczy o tym, ýe klimat w

Polsce tamtych wiekw by¸ cie-

plejszy. To rwnieý dlatego

wczeæniej, bo w æredniowieczu,

na st¸ krlewski na Wawelu

juý w marcu jako nowalijki tra-

fia¸y rzodkiewki.

Pierwsze znane uprawy to roæliny

zboýowe i niektre warzywa. Gdy

ziemi« pokrywa¸y nieprzebyte pusz-

cze, roæliny uprawiano na nielicznych

miejscach im wydartych, nad brzega-

mi rzek i leænych polanach. Oczywi-

æcie w pobliýu siedzib, dla ochrony

przed zwierzyn ogrodzone p¸otem z

ýerdzi lub kamieni.

O tym, co uprawiali nasi przodko-

wie, mwi znaleziska archeologicz-

ne. Okazuje si«, ýe w neolicie (5500-

4000 r. przed n.Chr.) na terenach dzi-

siejszej Polski uprawiano z ca¸ pewno-

æci bb celtycki, groch i soczewic«

drobnonasienn, mak lekarski i rzep«

bulwiast. By moýe takýe inne gatunki,

ktrych ælady pochodzce z tego okresu

znaleli archeolodzy w krajach ssied-

nich. W epoce brzu i ýelaza (1700 r.

przed n.Chr. Ð V w. po n.Chr.) ýywili si«

rwnieý jagodami i owocami pestkowy-

mi zbieranymi z drzew dziko rosncych

w lasach, a by moýe takýe cz«æciowo

uprawianych, takich jak jab¸oÄ, grusza,

czereænia, tarnina, lubaszka.

Znaczce oýywienie przynis¸ okres

Rwnieý groch uprawiany w zamierz-

ch¸ej przesz¸oæci rýni¸ si« od znanych

nam dzisiaj odmian

To bb, ktry uprawiamy w naszych ogrodach. Jedy-

nym miejscem w Polsce, gdzie uprawia si« bb celtyc-

ki, znany naszym przodkom juý w neolicie, jest rezer-

wat przy Muzeum w Biskupinie, niestety niedost«pny

dla zwiedzajcych. Nasiona bobu celtyckiego s zde-

cydowanie mniejsze, mniejsza jest takýe plennoæ ro-

æliny, natomiast jej wymagania glebowe s duýe

z problemem mszyc na uprawach, gdyý

autor pisze o zbieraniu tych szkodni-

kw i zapewne niszczeniu mechanicz-

nym. Oglnie kultura ogrodnicza w

gospodarstwach szlacheckich by¸a nie-

z¸a, skoro Jakub Pon«towski w skiero-

wanym do jednowioskowego szlachci-

ca ãZiemianinieÒ (ok. 1570 r.) zach«ca¸

do uprawy egzotycznych drzew i roælin

leczniczych. W tym celu zaleca¸ za¸oýe-

nie czegoæ w rodzaju oranýerii. Rw-

nieý Anzelm Gostomski, autor pierw-

szej polskiej ksiýki rolniczej ãGospo-

darstwoÒ, wydanej w 1588 r., zach«ca

m.in. do uprawy zi¸ aromatycznych,

uýytecznych np. do ¸ani.

Pomys¸ na cienisty kcik

do bukietw i kompozycji kwiatowych. Do

tego celu szczeglnie nadaje si« odmiana

Kneiffi o nieco zwis¸ych kwiatostanach.

Przekwit¸e kwiaty ýeÄskie z nasionami przy-

bieraj brzow barw«, stajc si« bardziej

dekoracyjne. Po æci«ciu moýemy przezna-

czy je do suszenia, by wykorzysta nast«p-

nie jako sk¸adnik kompozycji z suchych ro-

ælin. Rezygnujc z bukietw zarwno ze

æwieýych roælin, jak i z suszonych, po prze-

kwitni«ciu usuwamy kwiatostany.

Nie wszystkie miejsca w ogrodzie ton

w s¸oÄcu. S i takie, gdzie przewaýa

cieÄ, ktry daj budynki lub wysokie

drzewa. Roænie tutaj sama trawa albo

roæliny znoszce zacienienie. Naleýy

do nich parzyd¸o leæne.

Parzyd¸o leæne (Aruncus dioicus, A. silvestris)

jest bylin okaza¸, bo dorastajc do 160-

200 cm wysokoæci. W stanie dzikim spotyka

si« je w Polsce w wilgotnych lasach i zaro-

ælach p¸nocnej cz«æci strefy umiarkowanej.

Dlatego odmiany uprawne sadzimy w ogro-

dach w podobnych warunkach Ð w miej-

scach p¸cienistych lub cienistych jako pod-

szycie pod drzewami lub w grupie na raba-

cie wærd roælin cienioznoænych, jak tawu¸ki,

funkie lub æwiecznice.

Mimo ýe nie ma duýych wymagaÄ glebo-

wych, parzyd¸o najlepiej roænie i daje naj-

lepszy efekt estetyczny, gdy posadzimy je na

pod¸oýu ýyznym, prchnicznym i dostatecz-

nie wilgotnym. Dzi«ki swojej ýywotnoæci z

roku na rok rozrasta si«, tworzc duýe k«py.

Ponad jasnozielonymi, pierzastymi i deko-

racyjnymi liæmi w czerwcu i lipcu rozwijaj

si« kwiaty zebrane w wiechy d¸ugoæci do

50 cm, z przewieszajcymi si« wierzcho¸ka-

mi. Poniewaý parzyd¸o to roælina dwupien-

na, tworzy dwojakiego rodzaju kwiaty na

rýnych osobnikach. ûeÄskie s ý¸tawe,

natomiast m«skie czysto bia¸e, delikatniej-

sze i bardziej eleganckie.

Kwiaty parzyd¸a leænego znajduj doæ

szerokie zastosowanie. åci«te w pocztko-

wej fazie kwitnienia stosujemy jako dodatek

UWAGA

CZYTELNICY !

Parzyd¸o leæne dobrze znosi miejsca ocienione

w ogrodzie, np. pod koronami wysokich drzew

nast«pny numer dodatku

Ogrd Ð sama radoæ!

ukaýe si« we wrzeæniu.

Ogrd

P od lipcowym niebem nasz ogrd coraz to pe¸niej ukazuje swoje bogactwo: bogactwo barw i odcieni, bo-

8 Nasz Dziennik Wtorek, 12 lipca 2005

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Lilie z Rybnika

Lilie wystepuj wy¸cznie na p¸kuli p¸nocnej, mi«dzy

11. a 68. rwnoleýnikiem. Od tysicleci wprawiaj cz¸owie-

ka w zachwyt swoj niezwyk¸ urod. Najpi«kniejsze ga-

tunki pochodz z Dalekiego Wschodu Ð z Chin oraz Japonii.

Podobno gdy przyby¸y do Europy i Ameryki, wyda¸y si« ko-

lekcjonerom i hodowcom tak nieskoÄczenie pi«kne, iý nie

wyobraýano sobie, by w drodze hodowli moýna by¸o uzy-

ska coæ jeszcze doskonalszego. A jednak...

Nowe odmiany lilii otrzymuje si«

przez wyodr«bnienie mutacji natural-

nej lub sztuczne jej wywo¸anie czyn-

nikami mutagennymi, albo w drodze

krzyýowania gatunkw, mieszaÄcw

lub odmian. Po zapyleniu kwiatw

py¸kiem wybranej roæliny zbiera si«

nasiona wytworzone wskutek za-

p¸odnienia. Po ich wysiewie trzeba

czeka co najmniej trzy lata, by taka

lilia uzyskana w wyniku krzyýwki za-

kwit¸a. Poniewaý jednak pocztkowo

daje tylko jeden kwiat, na w pe¸ni

rozwini«te kwiatostany pozostaje

czeka kolejny rok lub dwa. Z pozoru

wydaje si« to proste, jednak w trakcie

pracy hodowca napotyka wielorakie

przeszkody, ktrych pokonanie lub

omini«cie wymaga solidnej wiedzy z

dziedziny genetyki, a takýe sporego

doæwiadczenia.

Takim przygotowaniem, popartym

ogromn pasj i zami¸owaniem, legi-

tymuj si« cz¸onkowie Rybnickiego

Klubu Mi¸oænikw Kwiatw. W dniach

2-3 lipca br. zorganizowali XV Mi«-

dzynarodow Wystaw« Lilii i Kompo-

zycji Kwiatowych z Lili. Jak mwi,

przymrozki i ch¸odne noce spowodo-

wa¸y pewne opnienie kwitnienia li-

lii w tym roku. A poniewaý nie hodu-

j pod os¸onami, lecz wy¸cznie w

gruncie, cz«æ kwiatw przeznaczo-

nych na wystaw« po prostu nie zd-

ýy¸a zakwitn. Mimo to 14 wystaw-

cw zaprezentowa¸o 146 ¸odyg, a

wystawa jak zwykle spotka¸a si« z

ogromnym zainteresowaniem zwie-

dzajcych, ktrych rokrocznie przyby-

wa ok. 3 tysi«cy.

Historia rybnickiego klubu obej-

muje 16 lat. Ð W lokalnej prasie uka-

za¸o si« og¸oszenie, ýe zawizuje si«

Rybnicki Klub Mi¸oænikw Kwiatw.

Jego za¸oýyciele naleýeli juý co praw-

da do Polskiego Towarzystwa Mi¸o-

ænikw Lilii, jedzili na rýne wystawy

krajowe, ale pragn«li utworzy coæ

na miejscu. Na pierwsze spotkanie

przysz¸o 30 osb. Postanowiliæmy, ýe

trzeba zrobi wystaw«, by przedsta-

wi nasz prac«. I rzeczywiæcie,

pierwsza wystawa okaza¸a si« udana,

cho nie by¸o takiej iloæci kwiatw jak

teraz Ð pokazaliæmy jednak 60 ¸odyg

Ð mwi prezes Roman Widerski. Ð

Cz¸onkowie RKMK to ludzie wszela-

kich profesji. Ja jestem kolejarzem,

mam w klubie kolegw grnikw,

rwnieý emerytw, hutnikw, jest le-

karz, s rzemieælnicy. Motorem ca¸e-

go przedsi«wzi«cia by¸ æp. Bronis¸aw

Kondrot, pracownik huty Silesia w

Rybniku, wielki mi¸oænik i znawca lilii,

wielki autorytet dla nas wszystkich.

Tak to si« zacz«¸o. Poniewaý nie wy-

starcza¸o nam tylko lilie uprawia,

chcieliæmy sami coæ wyhodowa, na-

uczy¸ nas, jak je krzyýowa, co zrobi,

ýeby s¸upek by¸ sterylny, zanim si«

na¸oýy py¸ek, jak oznacza: matka,

ojciec.

Potem wtajemniczy¸ nas w spraw«

chromosomw. Lilie generalnie maj

22 chromosomy, ale wyhodowano juý

takie, ktre maj ich 23 i 24, za spra-

w kolchicyny [alkaloid obecny w na-

sionach zimowitu jesiennego, Colchi-

cum autumnale Ð MK]. S to triploidy,

o jednym chromosomie wi«cej, oraz

tetraploidy, ktre maj ich dwa wi«cej.

Dzi«ki temu lilia jest zdecydowanie

zdrowsza, a jej p¸atki s odporne na

deszcz, bo grubsze. Roæliny triploidalne

i tetraploidalne sta¸y si« teý wyranie

odporniejsze na szar pleæÄ. Wiado-

mo, ýe kaýdy chce uprawia w ogrd-

ku coæ zdrowego, ýeby nie musie co

chwil« opryskiwa. To waýne, gdy do

ochrony nie chce si« stosowa ærodkw

chemicznych. My jesteæmy ich przeciw-

nikami, wi«c stosujemy wycigi z

czosnku, ze skrzypu, pokrzywy. Nato-

miast szkodnika lilii poskrzypk« liliow

Ð niewielkiego czerwonego chrzsz-

cza, ktry nadgryza liæcie, a jego larwy

zjadaj je ca¸kowicie, wy¸apujemy w

porach, kiedy si« szczeglnie uaktyw-

nia Ð ok. godz. 11.00 i 17.00, a na-

st«pnie niszczymy mechanicznie, aby

nie stosowa chemii Ð dodaje.

Tegoroczna XV Mi«dzynarodowa Wystawa Lilii i Kompozycji Kwiatowych z Lili spotka¸a si« jak co roku

z ogromnym zainteresowaniem zwiedzajcych

Jedyn pani, ktra w rybnickim klubie zajmuje si« hodowl lilii, jest

Eugenia Ferfecka

Roman Widerski, prezes RKMK, na wystawie w 1999 r. w Berlinie zdo-

by¸ wszystkie g¸wne nagrody

W Rybniku liliami zajmuj si«

g¸wnie panowie. S takýe rodziny,

zwykle ma¸ýeÄstwa, a wærd nich ta-

kie, ktre pozna¸o si« w klubie. Jest

takýe jedna pani. Ð Gdy przesz¸am

na emerytur«, kuzyn zach«ci¸ mnie

do zapisania si« do RKMK i da¸ mi

pierwsze cebulki lilii, ktre posadzi-

¸am w ogrodzie Ð wspomina Eugenia

Ferfecka. Ð Gdy zakwit¸y latem, za-

cz«¸o si«... By¸y to lilie azjatyckie,

uwaýane za najprostsze w uprawie,

najwczeæniej teý kwitnce. Kaýdy

upraw« lilii rozpoczyna w¸aænie od

azjatyckich, aby poprzez trbkowe

przejæ do krzyýwek. Dla nas, do-

brze juý orientujcych si« w temacie,

obiektem poszukiwaÄ s lilie bota-

niczne, trudniejsze w uprawie, wy-

magajce specyficznych warunkw.

W przypadku Lilium nepalense, ktra

ma p¸roczny okres spoczynku, suk-

cesem jest juý to, ýe zakwitnie.

Py¸ek lilii tego samego gatunku trze-

ba przechowywa w lodwce. Chcc

skrzyýowa lilie, musz« rano wyjæ do

ogrodu i zabezpieczy je przed pszczo-

¸ami, by nie zabra¸y py¸ku i nie przy-

nios¸y niepoýdanego. Stulam wi«c

ostroýnie ich p¸atki i gumk aptekar-

sk przytrzymuj«, by pszczo¸y nie mia-

¸y do nich dost«pu. Bardzo dobrze

krzyýuje si« z Lilium henryi, ale ponie-

waý ona kwitnie pno, py¸ek trzeba

przechowywa w lodwce, a najlepiej

w warunkach sterylnych. Trzeba wy-

czu w¸aæciwy moment do zapylenia:

gdy kwiat si« otworzy i ma dobrze wy-

kszta¸cony s¸upek oraz prawid¸owo

rozwini«te pylniki. Py¸ek nanosz« p«-

dzelkiem i ponownie zamykam kwiaty

Ð wyjaænia Eugenia Ferfecka.

Lipcowej wystawie lilii oraz sierpniowej dalii i mieczykw towarzyszy

wystawa kompozycji kwiatowych autorstwa cz¸onkiÄ klubu

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Wtorek, 12 lipca 2005 Nasz Dziennik 9

Po kilka czo¸owych miejsc w rýnych kategoriach zaj«¸y lilie Stanis¸awa Dylowicza...

...oraz Antona Mego ze S¸owacji, zaprzyjanionego z rybnickim klubem

Mi¸oænicy kwiatw z Rybnika naleý

do Europejskiego Towarzystwa Lilio-

wego (ELG), ktre zrzesza przesz¸o

300 osb, m.in. z Niemiec, Litwy, üo-

twy, Anglii. Niektrzy z nich s takýe

cz¸onkami Middle Europe Iris Society,

czyli årodkowoeuropejskiego Towarzy-

stwa Irysowego. Rokrocznie trzech-

-czterech cz¸onkw naszego klubu z

Rybnika jedzi na ogln europejsk

wystaw« lilii (w tym roku odb«dzie si«

ona w Fuldzie, w Niemczech) i zawsze

zdobywa wysokie lokaty, zwykle 4-7

nagrd na 15 moýliwych. W 1999 r. w

Berlinie wszystkie g¸wne nagrody

zdoby¸ Roman Widerski.

Ð Jeýeli gdzieæ jedziemy, to juý na

pewno nas tam wida. Przed szeæciu

laty w Berlinie jako pierwszy Polak

zdoby¸em najwyýsze wyrýnienie w

hodowli lilii Ð Grand Prix Europy. Mo-

ja lilia trbkowa o niespotykanym

kolorze miedzianoczerwonym wywo-

¸a¸a tam duýe poruszenie, gdyý do tej

pory nie uda¸o si« wyhodowa czer-

wonej lilii trbkowej (cho podobno

Holendrzy juý j maj, ale trzymaj

na razie w tajemnicy) Ð wspomina.

Ð W naszym hobby nie moýna liczy

na jakieæ zarobki czy wi«ksze profity.

Ale jest satysfakcja, ýe si« wyhodo-

wa¸o lili« i zarejestrowa¸o, co jest

uwieÄczeniem pracy od samego po-

cztku: od skrzyýowania, zapylenia,

przez wysianie, selekcj« i zakwalifi-

kowanie do doboru. By moýe gdy

ktoæ wyhoduje coæ rewelacyjnego, in-

ny to od niego kupi, np. Holendrzy,

ktrzy prowadz hodowl« na wielk

skal« w in vitro. Moýe kiedyæ nasza li-

lia znajdzie si« w ich ofercie handlo-

wej. Na razie hodujemy lilie, reje-

strujemy nowe odmiany przez Euro-

pejskie Towarzystwo Liliowe, wysy¸a-

my i sprzedajemy cebulki, toteý na-

Ð Pomys¸y same przychodz mi do g¸owy, czasem coæ podpatrz«, ale zwykle jak wezm« kwiatek do r«ki, to

juý wiem, co chc« z niego zrobi Ð mwi Rita Hiltawska

Ð Kwiaty upodoba¸am sobie od dzie-

ciÄstwa Ð mwi Rita Hiltawska. Lubi« je

zbiera, uk¸ada. Fascynuj« si« kaýdym

kwiatkiem, nawet bardzo zwyk¸ ma-

lutk stokrotk. Juý od pocztku maja

zbieram rýne roæliny i trawy, susz« je,

a nast«pnie jesieni robi« z nich kom-

pozycje. Najwi«cej materia¸u roælinne-

go jest na ¸kach, ale kwiaty uprawiam

takýe w ogrdku pod blokiem. Susz« je

tradycyjnie, zawieszajc ich p«czki

ogonkami do gry w ciemnym, prze-

wiewnym miejscu. Prbowa¸am kiedyæ

suszenia rý w piasku, ale do tego ce-

lu musz one by zdrowe i nie ca¸kiem

rozkwitni«te, w przeciwnym razie ci«ýar

piasku powoduje rozsypanie p¸atkw.

Liæcie utrwalam w glicerynie, bo wtedy

si« nie krusz, s bardziej elastyczne i

trwa¸e, a zakurzone moýna umy wo-

d. Niestety, tak utrwalone trac nieco

kolor. Nie barwi« kwiatw, lubi« ich

naturalny kolor. Czasem, gdy kompo-

zycj« trzeba uzupe¸ni kolorem, ¸cz«

suche ze sztucznymi. Pomys¸y same

przychodz mi do g¸owy, czasem coæ

podpatrz«, ale zwykle jak wezm« kwia-

tek do r«ki, to juý wiem, co chc« z nie-

go zrobi. Niekiedy wymyælam jakiæ te-

mat. Na t« wystaw« przygotowa¸am

kilka prac, mi«dzy innymi bram« dla

m¸odej pary pod tytu¸em ãRubikonÒ.

W naszym klubie wszyscy kochaj

kwiaty Ð panowie hoduj lilie i inne

gatunki, a panie uk¸adaj kompozycje.

Wystawiamy je mniej wi«cej trzy razy

w roku. Za miesic, 13 i 14 sierpnia,

mamy kolejn wystaw«: dalie i mie-

czyki, w Bibliotece Miejskiej w Rybniku.

Oczywiæcie, b«d wtedy takýe nasze

kompozycje ze æwieýych kwiatw.

ålsk nie tylko jest brudny i szary, lecz

takýe kolorowy i pachncy, tylko trzeba

chcie Ð podkreæla Rita Hiltawska.

Zdj«cia üukasz Korzeniowski

sze lilie rosn w Szwajcarii, Niem-

czech, na üotwie Ð mwi prezes.

W Niemczech, gdzie znajduje si«

siedziba ELG, amatorsk hodowl li-

lii zajmuje si« grono osb starszych,

nie pojawiaj si« wærd nich ludzie

m¸odzi. Inaczej rzecz si« ma w Polsce.

Przedstawicielem tej grupy wiekowej

jest w Rybniku Marcin Kazek, absol-

went krakowskiej Akademii Rolniczej.

Ð Dla mnie przygoda z lili zacz«¸a

si« w klasie sidmej. Pozna¸em wspa-

nia¸ego cz¸owieka i hodowc« lilii,

mojego ssiada, zmar¸ego juý pana

Kondrota, ktry w tej dziedzinie by¸

wybitnym ekspertem. Hodowl« pro-

wadz« i rozwijam juý kilkanaæcie lat,

majc do dyspozycji ogrd przydo-

mowy oraz minilaboratorium in vitro.

W tym roku lilie wystawiam po raz

dwunasty. Na kilku poprzednich wy-

stawach moje siewki by¸y nagradza-

ne. Specjalizuj« si« w liliach trbko-

wych, ale teraz chc« zaj si« teý

mieszaÄcami pomi«dzy lili trbko-

w a orientaln. Kaýda hodowla ma

jakiæ cel. Moim jest uzyskanie bardzo

zdrowego mieszaÄca o duýych roz-

miarach i bardzo duýych kwiatach,

przycigajcych wzrok, efektownych

Ð t¸umaczy Marcin Kazek.

Na tegorocznej wystawie swoje

kompozycje kwiatowe z lili (34 pra-

ce) zaprezentowa¸o 16 twrcw

Ð cz¸onkinie RKMK oraz kwiaciarnie.

Ð Nasze panie upodoba¸y sobie ro-

bienie pi«knych kompozycji. Szkol

si« na kursach florystycznych i tak si«

w tym wprawi¸y, ýe konkurowa mo-

g z profesjonalistami. Uwaýam, ýe

dzisiejsza wystawa pobi¸a wszystkie

poprzednie Ð podkreæla prezes RKMK.

Nie dziwi mi«dzynarodowe sukcesy i osigni«cia hodowlane cz¸onkw Rybnickiego Klubu Mi¸oænikw Kwiatw. Jeszcze przed II wojn æwiatow Rybnik znany by¸ jako zadbane, pe¸ne kwia-

tw miasto. Dziæ te tradycje s kontynuowane, toteý podziwia tu moýna gustownie zaprojektowan i dobrze utrzyman zieleÄ miejsk, a takýe kilkanaæcie ozdobionych zieleni rond

10 Nasz Dziennik Wtorek, 12 lipca 2005

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Pe¸zajce utrapienie

W wielu ogrodach, zarwno miejskich, jak i wiejskich, duýym utrapieniem s

od kilku lat ælimaki. Chodzi juý nie tylko o winniczki, lecz takýe o ælimaki bez-

muszlowe. Te pozornie ælamazarne mi«czaki w cigu jednej nocy potrafi do-

kona duýego spustoszenia w naszych uprawach. Walka z nimi nie jest ¸atwa.

Chcc unikn chemii, trzeba nastawi si« na podj«cie d¸ugotrwa¸ych, syste-

matycznych i bardzo przemyælanych dzia¸aÄ.

Nauczeni doæwiadczeniem i wsparci

literatur fachow na ten temat, juý

od wiosny robimy wszystko, co w

naszej mocy, by ograniczy liczeb-

noæ ælimakw i w konsekwencji czy-

nione przez nie szkody. Przede

wszystkim stosujemy profilaktyk«: li-

kwidujemy miejsca, gdzie panuj

warunki korzystne dla ich rozwoju,

oraz stanowice ælimacz sto¸wk«.

To dlatego systematycznie wykasza-

my traw« wok¸ upraw, niezw¸ocz-

nie bardzo dok¸adnie grabimy i usu-

wamy, aby nie dopuæci do jej zgni-

cia. Podobnie post«pujemy z wyrwa-

nymi chwastami i wszelkimi resztka-

mi roælinnymi. Cz«sto grabimy i mo-

tyczymy ziemi«, gdyý takie jej prze-

wietrzanie nie tylko uprzykrza ýycie

ælimakom, lecz takýe wydobywa na

powierzchni« ich jaja b«dce pokar-

mem m.in. ýab i ropuch. Z najbliý-

szego otoczenia uprawianych roælin

usuwamy rwnieý wszelkie przed-

mioty, ktre mog¸yby pos¸uýy

ælimakom jako dzienne kryjwki, jak

dachwki, deski, sterty kamieni lub

drewna. Z dala od upraw lokujemy

pryzm« kompostow.

W wilgotne lata nie uýywamy

agrow¸kniny, pod ktr ælimaki

znajduj doskona¸e warunki wilgot-

noæciowe do rozwoju. Rezygnujemy

takýe ze æci¸kowania m¸odych ro-

ælin materia¸em organicznym. Z ko-

lei w okresach bezdeszczowych

obrzeýa upraw i zagonw oraz

æcieýki wysypujemy wapnem lub

mczk dolomitow, ktre dzia¸aj

parzco i odwadniajco.

itp. Niezaleýnie od tego codziennie

lub nawet dwa razy dziennie, np. po

zachodzie s¸oÄca lub po zmroku z

latark oraz wczeænie rano, przegl-

damy uprawy, zbieramy znalezione

okazy i wrzucamy do wiaderka z

roztworem wapna niegaszonego

ålimak wielki czy czarny Ð wypowiedzmy mu zdecydowan wojn«

Tyle zosta¸o z kapusty, ktrej nie upilnowaliæmy przed ælimakami.

Niestety, by¸y szybsze...

ogrodu Ð w trawie, pod p¸oýcymi

si« i niskimi roælinami.

Nie lekcewaýmy tych zabiegw,

pami«tajc na przyk¸ad, ýe jeden

osobnik ælinika wielkiego sk¸ada rocz-

nie ok. 500 jaj. Pomnýmy wi«c przez

500 wszystkie zebrane i unicestwione

ælimaki, a uzyskamy przyprawiajc o

zawrt g¸owy liczb« ich potomstwa,

ktre Ð gdyby nie nasza wytrwa¸a in-

terwencja Ð pojawi¸oby si« w przy-

sz¸ym roku na naszych grzdkach.

Najgorsze jest to, ýe efekt koÄco-

wy tych mozolnych zabiegw zaleýy

nie tylko od nas, lecz takýe od czyn-

nikw, na ktre nie mamy ýadnego

wp¸ywu. ålimaki s w Polsce od kil-

ku lat plag. Przywleczone zosta¸y

do nas nowe gatunki, np. ælinik luzy-

taÄski, ale to nie t¸umaczy problemu

do koÄca. By moýe ich tak zmaso-

wana inwazja na nasze uprawy wy-

nika z tego, ýe wiele po¸aci gruntu

leýy od¸ogiem, wiele ogrodw nie

jest uprawianych. Nie niepokoimy

ælimakw i nie utrudniamy im ýycia

zabiegami agrotechnicznymi, a

przecieý wszelkie szkodniki, ktre

nie s n«kane (choby mole ubra-

niowe) przez cz¸owieka, bezpiecznie

i komfortowo si« rozmnaýaj.

Cý wi«c z tego, ýe dok¸adamy

wszelkich staraÄ, aby rozwiza

problem ælimakw, skoro tuý obok Ð

na ssiedniej zaniedbanej posesji,

za miedz Ð znajduje si« ich roz-

mnaýalnia. Cz«æciowo rwnieý sto-

¸wka, ale na deser przype¸zaj do

naszego ogrodu. Gdy okoliczne

ogrody s uprawiane, a trawa w

nich koszona i mimo to iloæ tych

szkodnikw niepokoi, skuteczn

metod moýe by wsplne ssiedz-

kie dzia¸anie Ð rwnoczesne wy¸apy-

wanie ælimakw i niszczenie ich na

kilku posesjach, przez kilka dni oraz

w razie potrzeby powtrzenie tego

zabiegu po jakimæ czasie.

Aby nie dopuæci do nadmiernego

rozmnoýenia si« ælimakw, wy¸apu-

jemy je i niszczymy. Jako pu¸apek

uýywamy w¸aænie dachwek, desek

(0,5 szklanki wapna na 2 l wody). W

godzinach przedpo¸udniowych celo-

we jest rwnieý szukanie mi«czakw

w cienistych i wilgotnych zaktkach

Nie przecigamy zbioru rabarbaru

poza po¸ow« lipca, gdyý nadmiernie

os¸abi¸oby to roæliny, ktre mog¸yby nie

zdýy zgromadzi przed zim dosta-

tecznych iloæci sk¸adnikw pokarmo-

wych w korzeniach spichrzowych, co

prze¸oýy¸oby si« na obniýenie plonw w

roku nast«pnym. Ogonkw liæciowych

nie æcinamy, lecz wy¸amujemy, uwaýa-

jc na pki znajdujce si« w ktach li-

æci. Z jednej roæliny nie zbieramy na raz

wi«cej niý 3-4 ogonki liæciowe, te naj-

bardziej zewn«trzne. Zbiory przeprowa-

dzamy 1-2 razy w tygodniu, podczas

upalnej i suchej pogody, najlepiej w

ch¸odnych godzinach porannych.

Okres najintensywniej-

szego wzrostu roælin to

pora ich duýej wraýliwo-

æci na niedostatek wody

w pod¸oýu. Dla selera

krytyczny jest czas od

koÄca lipca do po¸owy

sierpnia, dla marchwi Ð

od koÄca lipca do poczt-

ku wrzeænia, u kapusty to

okres od pocztku lipca

(odmiany æredniowcze-

sne) lub od po¸owy mie-

sica (odmiany pne), u

fasoli natomiast Ð termin

kwitnienia i zawizywa-

nia nasion. W razie suszy

pami«tamy wi«c o na-

wadnianiu, szczeglnie w

tych krytycznych dla roælin

okresach. Marchew podlewamy 2-3-

krotnie co 10 dni dawk 20 mm opa-

du, selery 5-6-krotnie, ale niezbyt obfi-

cie ze wzgl«du na ich podatnoæ na

choroby (septorioza) i sk¸onnoæ do

zbyt wybuja¸ego rozwoju cz«æci nad-

ziemnej w stosunku do korzenia w wa-

runkach duýej wilgotnoæci pod¸oýa.

Umiarkowanie nawadniamy kwitnc i

zawizujc nasiona fasol« oraz ære-

dniowczesne kapusty, a dla pnych

odmian dawki wody zwi«kszamy. Na-

wadnianie dyni w okresie d¸ugotrwa¸ej

suszy zapewni uzyskanie wi«kszych i

bardziej dorodnych owocw.

ktra ochroni liæcie przed przypale-

niem przez s¸oÄce.

kwiaty specjalistycznymi nawozami

p¸ynnymi. Werbenom, surfiniom i pe-

largoniom usuwamy systematycznie

przekwit¸e kwiaty.

Duýej troski wymagaj teraz tak-

ýe roæliny balkonowe. Poniewaý ro-

sn w pojemnikach, ich pod¸oýe szyb-

ciej przesycha. Podlewamy je co-

dziennie, a surfinie i inne roæliny ob-

W po¸owie miesica rozpoczynaj

si« zbiory ogrkw gruntowych, ktre

trwaj do po¸owy lub nawet koÄca

wrzeænia, zaleýnie od odmiany. Umie-

j«tne ich przeprowadzenie wp¸ywa

korzystnie na jakoæ i wielkoæ plo-

nw. Odmiany sa¸atkowe zbieramy co

mniej wiecej 3 dni, gdy s w pe¸ni wy-

roæni«te. Codzienny zbir konserwo-

wych wp¸ywa na wzrost plonu o 20-

30 proc. w porwnaniu ze zbiorem co

Dopiero co przekwit¸ jaæmino-

wiec wonny. Jeæli nie zdýyliæmy w

czerwcu, nie zwlekajc, skrmy se-

katorem przekwit¸e p«dy,

tnc je nad niýej po¸oýo-

nymi m¸odymi p«dami

bocznymi. Rwnoczeænie

skracamy o po¸ow« wy-

ros¸e u podstawy krzewu

m¸ode p«dy, a s¸abe i ro-

snce za bardzo na boki

Ð wycinamy.

Przegldamy rabaty kwiatowe i

usuwamy kwiaty, ktre przekwit¸y. War-

to jednak zastanowi si« nad zbiorem

nasion z niektrych roælin, jak orlik,

¸ubin, godecja, groszek pachncy,

malwa, rudbekia. Nazbyt cz«sto

nasiona kupowane Ð i to dobrych,

renomowanych firm... Ð zawodz.

Po zebraniu i podsuszeniu przecho-

wamy w¸asne nasiona i przekona-

my si« za rok: czy i jak wzejd oraz

jak ostatecznie zakwitn.

Rwnieý roæliny do-

mowe mog ucierpie

od letnich upa¸w. Pa-

mi«tajmy wi«c o cz«-

stym ich podlewaniu oraz zraszaniu

tych gatunkw, ktre tego potrze-

buj. Jeæli jest im za gorco na pa-

rapecie, schowajmy je za firank«,

ficie kwitnce oraz o g«stym ulistnie-

niu nawet dwa razy dziennie. Kaýdo-

razowo (albo zgodnie z instrukcj na

opakowaniu nawozu) zasilamy nasze

Kontrolujemy warunki w su-

szarni wykopanych cebulek kwia-

towych, dýc do zapewnienia im

przewiewu. Usuwamy i niszczymy

te z objawami chorb. KoÄczymy

przygotowywanie miejsca do sadze-

nia. Niektre gatunki cebulowe po-

sadzimy juý w sierpniu.

Agrest dojrza¸oæ zbiorcz osiga

juý od trzeciej dekady czerwca i wte-

dy Ð pki jest twardy Ð przeznaczamy

go na kompoty, dýemy i konfitury. W

pe¸ni dojrza¸e owoce do bezpoæred-

niego spoýycia zbieramy w drugiej

po¸owie lipca. Wczeæniej niý na krza-

kach dojrzewaj owoce na agreæcie

piennym. Zbieramy owoce suche, w

ýadnym wypadku mokre po deszczu

lub od porannej rosy, gdyý wilgotne

szybciej pleæniej i gnij. Po zakoÄ-

czeniu zbiorw nadal dbamy o od-

chwaszczanie wok¸ krzeww.

Borwki wysokie nawadniamy raz

w tygodniu, dostarczajc kaýdej ro-

ælinie 10-15 l wody. W rejonach o

czystym powietrzu moýe to by wo-

da opadowa. Na nawadnianie ro-

æliny reaguj wzrostem plonw.

Wkrtce poýegnamy si« z tru-

skawkami. Gdy skoÄcz owocowa-

nie, a nie likwidujemy jeszcze plan-

tacji, kosimy ich cz«æ nadziemn

na wysokoæci 5-7 cm, usuwajc tak-

ýe wszystkie zainfekowane liæcie

oraz owoce. Pojawiajce si« teraz

na roz¸ogach m¸ode roælinki moýe-

my posadzi na nowym stanowisku.

Grzdki odchwaszczamy i w razie

potrzeby podlewamy.

drugi dzieÄ. Ogrki odcinamy z ka-

wa¸kiem szypu¸ki, uwaýajc, by nie

odwraca p«dw. Kaýdorazowo zbie-

ramy takýe owoce przeroæni«te, po-

ý¸k¸e, zniekszta¸cone i chore, te

ostatnie niszczymy.

Po zbiorach malin wycinamy na

poziomie ziemi wszystkie p«dy owo-

cujce latem i niezw¸ocznie je palimy.

Wkrtce czas b«dzie zabra si« za let-

nie ci«cie w sadzie. Tymczasem konty-

nuujemy koszenie trawy pod drzewa-

mi owocowymi. W wolnych chwilach

zaczynamy przygotowywa piwnic«

do przechowywania owocw. Skrzynki

szorujemy i dok¸adnie suszymy na

s¸oÄcu, a æciany pomieszczenia bieli-

my wapnem. Sprawdzamy szczelnoæ

okienek i drzwi.

Gdy roælinom doskwiera susza,

podlewanie staje si« konieczne.

W drugiej i trzeciej dekadzie mie-

sica, a najlepiej 20-25 lipca, wysie-

wamy wprost do gruntu kapust« pe-

kiÄsk Ð w rz«dy co 40 cm, na g¸«bo-

koæ 1-2 cm. Wschody pojawi si« juý

po 2-3 dniach. Gdy s za g«ste, robi-

my przerywk«, pozostawiajc roæliny

co 30-40 cm.

Dodatek przygotowa¸a

Maria KaliÄska.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: