Wszystko o zapaleniu zatok.pdf

GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz kliniczny i leczenie zapalenia zatok

Page 1 of 5

Obszary działalności > Warto wiedzieć > Obraz kliniczny i...

wybierz produkt...

Warto wiedzieć

Pielęgnujemy

Profilaktyka

Stomatologia

Obraz kliniczny i leczenie zapalenia zatok

Zatoki oboczne nosa są to wypełnione powietrzem przestrzenie w

strukturze kostnej czaszki. Ich dokładna rola nie jest do końca poznana.

Przypuszcza się, iŜ ich rolą moŜe być zmniejszenie cięŜaru twarzoczaszki

czy zmiana właściwości przepływającego przez górne drogi oddechowe

powietrza (nawilŜenie i ogrzanie). Zatoki uwaŜane są ponadto za swoiste

pudło rezonansowe dla głosu.

nasza firma

produkty bez recepty

praca w GSK

akcje GSK

ciekawe strony

uwagi do strony www

Zapalenie zatok jest to stan zapalny błony śluzowej jednej lub kilku zatok.

ZaleŜnie od czasu trwania wyróŜnia się ostre zapalenie zatok (trwa do 4

tygodni), podostre (412 tygodni) oraz przewlekłe (choroba utrzymuje się

powyŜej 12 tygodni).

Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, iŜ zapalenie zatok jest jedną z

najczęstszych chorób. Zapada nań blisko 14% ogółu amerykańskiej

populacji. Stanowi jedno z 10. najczęściej stawianych rozpoznań

medycznych. AŜ 20% antybiotyków przepisuje się z powodu tej choroby.

Obliczono, iŜ w USA w 1995 roku zapalenie zatok było przyczyną 25

milionów wizyt lekarskich. Chorzy najczęściej zgłaszają się do gabinetu

lekarza pierwszego kontaktu, ale nierzadko wymagają opieki

specjalistycznej i drogich procedur operacyjnych.

Przyczyną zapaleń zatok są najczęściej wirusy. W połowie przypadków są to

tzw. rynowirusy. Pozostałe zakaŜenia wywoływane są przez koronawirusy,

wirusy paragrypy i grypy A i B. U osób dorosłych średnio dochodzi do 23

epizodów wirusowego zapalenia górnych dróg oddechowych w ciągu roku.

Dzieci chorują częściej: 68 razy w ciągu roku. W zakaŜeniach pochodzenia

bakteryjnego dominują paciorkowce (w 2043% winowajcą jest

Streptococcus pneumoniae), poza tym Haemophilus influenzae (2235%),

Moraxella catarrhalis (210%), beztlenowce (do 9%), gronkowiec złocisty

(08%). Infekcje innymi patogenami, np. grzybiczymi (głównie Aspergillus,

Candida) dotyczą chorych z głębokimi zaburzeniami odporności.

Kluczowym zdarzeniem w rozwoju zapalenia zatok jest blokada ujść zatok,

najczęściej w wyniku obrzęku błony śluzowej nosa spowodowanego infekcją

wirusową (wirusy ponadto osłabiają miejscową odporność zaatakowanego

organizmu). Zatkanie ujść zatok powoduje upośledzenie drenaŜu wydzieliny

z zatok, powstanie podciśnienia, a następnie namnaŜanie się bakterii.

NaleŜy zwrócić uwagę, iŜ w przebiegu wielu chorób moŜe dojść do

zatykania naturalnych ujść zatok. Obrzęk błony śluzowej nosa moŜe

wyzwolić ekspozycja na uczulające chorego alergeny lub inne czynniki

draŜniące. Dlatego czynnikami ryzyka zapalenia zatok są róŜne typy

nieŜytu nosa (popularnie nazywanego przez chorych „katarem”), zakaŜenia

zębopochodne, zmiany anatomiczne w obrębie jamy nosowej (np. polipy

nosa), zaburzenia odporności (np. obniŜenie chroniących organizm przed

zakaŜeniami przeciwciał immunoglobulin typu A czy G), nieprawidłowości

wydzielania śluzu w drogach oddechowych (głównym przykładem jest

genetycznie uwarunkowana mukowiscydoza) lub uszkodzenia rzęsek

nabłonka oddechowego (wrodzone zespoły Kartagenera czy Younga).

Zapalenie zatok zazwyczaj przejawia się zatkaniem i wodnistośluzowym

lub ropnym wyciekiem z nosa, upośledzeniem węchu, ściekaniem

wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Towarzyszyć mogą takie objawy jak

obrzęk powiek, drapanie w gardle, ból głowy i mięśni, ból twarzy lub

szczęki oraz gorączka i osłabienie. Ból lub uczucie pełności w zatokach

mogą zwiększać się przy ruchach głowy lub przy ucisku chorej zatoki.

Zapalenie zatok czołowych nasila się przy pochyleniu głowy, zatok

szczękowych moŜe powodować ból górnej szczęki. a klinowych – szczytu

głowy. Infekcja zatok sitowych często powoduje obrzęk powiek.

Wirusowe zapalenie zatok zazwyczaj ma przebieg łagodny, bardziej typowy

jest stan podgorączkowy, wydzielina ma charakter śluzowy, a chory moŜe

dodatkowo odczuwać bóle mięśni, gardła, brzucha. Po 48 godzinach

trwania choroby zazwyczaj dochodzi do samoistnej poprawy, a ponad 75%

chorych zdrowieje po 710 dniach.

file://F:\Backup\Dokumenty\Teksty\GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz ...

20100122

GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz kliniczny i leczenie zapalenia zatok

Page 2 of 5

W przewlekłym zapaleniu zatok typowe są okresowe zaostrzenia

dolegliwości. Pacjenta nękają tępe bóle głowy, uporczywy wyciek ropnej

wydzieliny z nosa oraz jej ściekanie po tylnej ścianie gardła, co moŜe

powodować przewlekłe pokasływanie, drapanie w gardle i zmianę barwy

głosu.

Obecnie uwaŜa się, iŜ rozpoznanie ostrego, niepowikłanego zapalenia zatok

powinno opierać się na obrazie klinicznym (patrz algorytm rozpoznawania i

leczenia ostrego zapalenia zatok). Wiele z powyŜej podanych objawów –

takich jak zatkanie nosa czy gorączka występuje takŜe w innych

schorzeniach górnych dróg oddechowych. Szczególnie istotne jest

odróŜnienie wirusowego zapalenia zatok od bakteryjnego. Mylące moŜe być

zwłaszcza zabarwienie wydzieliny jest ono nie tylko wynikiem

oddziaływania drobnoustrojów, lecz takŜe np. duŜą ilością obronnych

komórek naszego organizmu, zwanych leukocytami białymi krwinkami,

rozpadłych komórek i ich toksyn itp. Dlatego zgodnie z aktualnymi

amerykańskimi zaleceniami Sinus and Allergy Health Partnership przyjmuje

się złoŜone kryterium rozpoznania ostrego bakteryjnego zapalenia zatok

(patrz algorytm rozpoznawania i leczenia ostrego zapalenia zatok).

Podstawowym badaniem laryngologicznym jest wziernikowanie jamy

nosowej za pomocą rynoskopu. W zapaleniu zatok widoczne jest

zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej nosa, ropna wydzielina. Niektóre

gabinety specjalistyczne dysponują takŜe endoskopią nosa i zatok dzięki

tej metodzie lekarz moŜe ocenić nieprawidłowości w zatokach za pomocą

wzroku: metoda ta jest szczególnie pomocna zwłaszcza w przypadkach, w

których konieczny jest zabieg operacyjny.

UwaŜa się, iŜ rutynowe wykonywanie badań radiologicznych czy posiewów

wydzieliny w ostrym, niepowikłanym zapaleniu zatok jest kosztowne i

bezpodstawne. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok lub podejrzenia

powikłań badaniem z wyboru jest nie RTG, lecz tomografia komputerowa

zatok, dzięki której uwidocznić moŜna o wiele dokładniej budowę

anatomiczną i patologię zatok. Ma to znaczenie zwłaszcza w przypadku

zabiegu operacyjnego, planowanego w celu „oczyszczenia” zatok czy

korekty sprzyjających zapaleniom zatok nieprawidłowości anatomicznych.

Podobnie jak w innych typach zakaŜeń, równieŜ w zapaleniach zatok

obserwuje się nieprawidłowe wyniki badań dodatkowych: wzrost OB, liczby

leukocytów. W przypadku podejrzenia chorób będących czynnikami ryzyka

lekarz moŜe zlecić takŜe inne badania, np. test potowy czy badania

genetyczne w przypadku podejrzenia mukowiscydozy, badania czynności

rzęsek czy teŜ określenie poziomu immunoglobulin.

file://F:\Backup\Dokumenty\Teksty\GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz ...

20100122

GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz kliniczny i leczenie zapalenia zatok

Page 3 of 5

Osoba zdrowa

Chory z zapaleniem zatok

Obraz zmian zapalnych w zatokach w tomografii komputerowej

zatok. U chorego na zapalenie zatok widoczne m.in. zacienienia w

dolnej części obu zatok szczękowych.

Większość przypadków zapaleń zatok jest zazwyczaj leczona przez lekarza

pierwszego kontaktu, niemniej istnieją sytuacje kliniczne, w których

niezbędna jest konsultacja laryngologiczna. Wskazania do takich konsultacji

obejmują: nawracające lub przewlekłe zapalenie zatok pomimo

prawidłowego leczenia, obecność nieprawidłowości anatomicznych (np.

polipów nosa), konieczność diagnostyki specjalistycznej (np. nakłucia

zatoki). Opieki takiej wymagają takŜe chorzy z zapaleniem zatok i obniŜoną

odpornością. Zawsze teŜ naleŜy kierować chorych do laryngologa w

przypadku podejrzenia powikłań zapalenie zatok, które rozwijają się u

około 13% chorych. Powikłania te mogą dotyczyć kości czaszki, narządu

wzroku i układu nerwowego. Dlatego niektóre objawy kliniczne powinny

wzbudzić szczególną czujność chorego i prowadzącego go lekarza. Do

powikłań ze strony oczodołu naleŜy: zapalny obrzęk powiek, ropień

podokostnowy, zapalenie tkanek oczodołu czy ropień oczodołu.

Niepokojącymi objawami są obrzęk powiek zwłaszcza niesymetryczny czy

zaburzenia widzenia. Jeszcze groźniejsze są powikłania neurologiczne, takie

jak zapalenie opon mózgowych, ropień lub ropniak podtwardówkowy czy

śródczaszkowy czy zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej. W takich

wypadkach obserwuje się m.in. zaburzenia świadomości, nasilone nudności,

wymioty, sztywność karku, zaburzenia czuciowe czy ruchowe. Powikłania

zapaleń zatok wymagają zwykle hospitalizacji, doŜylnej antybiotykoterapii i

nierzadko postępowania operacyjnego.

Pomimo iŜ zapalenie zatok jest tak częste, nadal jednak bywa niewłaściwie

leczone. Udowodniono, iŜ jedynie 0,52% zakaŜeń wirusowych przechodzi

w bakteryjne zapalenie zatok. Jak wiadomo, infekcje wirusowe, w

przeciwieństwie do bakteryjnych nie reagują na antybiotyki. Jak wykazano,

większość chorych oczekuje przepisania tych leków od lekarza. Wyliczono,

iŜ blisko 75% chorych otrzymuje niepotrzebnie antybiotyk, co jest

postępowaniem nie tylko kosztownym, lecz i niekiedy pociąga za sobą

określone objawy niepoŜądane u chorego, np. zakaŜenia grzybicze,

zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, reakcje nadwraŜliwości na

antybiotyk. Nie bez znaczenia jest lawinowo narastające zjawisko oporności

na antybiotyki wśród szczepów bakteryjnych. Często teŜ chorzy otrzymują

antybiotyk niewłaściwy tymczasem wykazano, iŜ w większości

przypadków dobry efekt leczniczy przynosi zastosowanie amoksycyliny (np.

Amoxil), penicylin z kwasem klawulanowym (np. preparaty Augmentin,

Timentin) lub cefalosporyn (np. Zinnat) (patrz algorytm rozpoznawania i

leczenia ostrego zapalenia zatok).

Niezwykle istotne w ostrej fazie choroby jest postępowanie objawowe.

NaleŜy zaznaczyć, iŜ w przypadku zakaŜeń wirusowych jest to jedyny

słuszny sposób postępowania. Wskazany jest kilkudniowy odpoczynek w

domu, równieŜ po to, by nie zaraŜać innych osób. NaleŜy pamiętać o tym,

iŜ w przypadku przewlekłego zapalenia zatok niektóre aktywności

rekreacyjne mogą zaostrzać objawy (np. pływanie czy hokej). Pomocne

moŜe być płukanie jamy nosowej solą fizjologiczną, inhalacje parą wodną

lub ciepłe kompresy w celu wspomoŜenia ewakuacji wydzieliny.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak popularne leki przeciwbólowe,

np. aspiryna lub łagodniejszy dla Ŝołądka paracetamol (np. preparaty

Panadol, Codipar czy Calpol) zwalczają dolegliwości bólowe oraz gorączkę.

Mukolityki rozluźniają wydzielinę. Leki przeciwhistaminowe mogą być

pomocne w przypadku współistnienia alergii, jednak niektórzy autorzy

uwaŜają, iŜ mogą one zagęszczać wydzielinę i przez to utrudniać jej

ewakuację. Jak wykazała metaanaliza z 2004 roku, leki obkurczające

naczynia błony śluzowej nosa zastosowane podczas przeziębienia

zmniejszają zatkanie nosa. Przykładami takich preparatów są np. donosowo

stosowany Xylorhin czy doustny Sudafed. Profilaktykę i leczenie przeziębień

prowadzących do zapalenia zatok wspomóc moŜe Rutinoscorbin. Wstępne

wyniki niektórych badań wskazują takŜe na korzystny efekt

kortykosteroidów donosowych. Dolan i wsp. w badaniu z 2001 roku

wykazali, iŜ u chorych na zapalenie zatok, którym do antybiotyku i leku

obkurczającego naczynia krwionośne błony śluzowej nosa dołączono

donosowy flutikazon doszło do skrócenia czasu trwania objawów (objawy

file://F:\Backup\Dokumenty\Teksty\GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz ...

20100122

GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz kliniczny i leczenie zapalenia zatok

Page 4 of 5

obecne były średnio przez 6 dni) w porównaniu z chorymi otrzymującymi

zamiast flutikazonu substancję nieaktywną placebo (średnio 9,5 dnia).

Ostre zapalenie zatok jest jedną z najczęstszych przyczyn absencji

chorobowej. Nieprawidłowe rozpoznanie czy leczenie moŜe prowadzić do

przewlekania się stanu zapalnego, zwykle wymagającego zastosowania

postępowania operacyjnego. W większości przypadków przestrzeganie

zaleceń właściwej antybiotykoterapii oraz postępowania objawowego

prowadzi do wyleczenia i zapobiega groźnym powikłaniom.

Piśmiennictwo

1. Anon J.B., Jacobs M.R., Poole M.D. i wsp.: Antimicrobial treatment

guidelines for acute bacterial rhinosinusitis 2004. Otolaryngol. Head Neck

Surg., 2004; 130: 145.

2. Hickner J.M., Bartlett J.G., Besser R.E. i wsp.: Principles of appropriate

antibiotic use for acute rhinosinusitis in adults: Background. Ann. Int. Med.,

2001; 134: 498505.

3. Snow V., MotturPilson C., Hickner J.M.: Principles of appropriate

antibiotic use for acute sinusitis in adults. Ann. Intern. Med., 2001; 134:

495497.

4. Bousquet J, Van Cauwenberge P, Khaltaev N i wsp.: Allergic rhinitis and

its impact on asthma. J Allergy Clin Immunol 2001; 108: 147334.

5. Dykewicz MS, Fineman S, Skoner DP i wsp.: Diagnosis and management

of rhinitis: complete guidelines of the Joint Task Force on Practice

Parameters in Allergy, Asthma and Immunology. Ann Allergy Asthma

Immunol 1998; 81: 478518.

6. Jurkiewicz A. Klasyfikacje chorób nosa. W: Ligęziński A (red). Postępy w

diagnostyce i leczeniu chorób nosa i zatok. Kraków: Medycyna Praktyczna,

1999;2330.

7. Van Cauwenberge P, Watelet JB. Epidemiology of chronic rhinosinusitis.

Thorax 2000; 55:201.

8. Lund VJ, Kennedy DW. Staging for rhinosinusitis. Otolaryngol Head Neck

Surg 1997; 117:3540.

9. Bachert C, Hörmann K, Mösges R i wsp. An update on the diagnosis and

treatment of sinusitis and nasal polyposis. Allergy 1999; 54:66980.

10. Laine K, Maatta T, Varonen H: Diagnosing acute maxillary sinusitis in

primary care: a comparison of ultrasound, clinical examination and

radiography. Rhinology 1998; 36: 26.

11. Williams JW, Aguilar C, Cornell J, Chiquette E Dolor RJ, Makela M,

Holleman DR, Simel DL. Antibiotics for acute maxillary sinusitis. The

Cochrane Database of Systematic Reviews 2003, Issue 2. Art. No.:

CD000243. DOI.

12. De Sutter AIM, Lemiengre M, Campbell H, Mackinnon HF.

Antihistamines for the common cold. The Cochrane Database of Systematic

Reviews 2003, Issue 3. Art. No.: CD001267.

13. Taverner D, Latte J, Draper M. Nasal decongestants for the common

cold. The Cochrane Database of Systematic Reviews 2004, Issue 3. Art.

No.: CD001953.

14. Meltzer EO. The pharmacological basis for the treatment of perennial

allergic rhinitis and nonallergic rhinitis with topical corticosteroids. Allergy

1997; 52:3340.

15. Dolor RJ, Witsell DL, Hellkamp AS, Williams JW Jr, Califf RM, Simel DL.

Comparison of cefuroxime with or without intranasal fluticasone for the

treatment of rhinosinusitis. The CAFFS Trial: a randomized controlled trial.

JAMA 2001;286:3097105.

Autor: lek.med Monika Krępa

file://F:\Backup\Dokumenty\Teksty\GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz ...

20100122

GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz kliniczny i leczenie zapalenia zatok

Page 5 of 5

file://F:\Backup\Dokumenty\Teksty\GlaxoSmithKline Obszary działalności Obraz ...

20100122

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: