Wyższa Szkoła Gospodarki
W BYDGOSZCZY
2007/2008
Temat wykładu: OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ.
Wykładowca: dr Grzegorz Michniewicz
Wykład szósty:
Topografia układów scalonych, projekty racjonalizatorskie, oznaczenia geograficzne.
Topografia układów scalonych
Topografia układów scalonych to kolejny składnik projektów wynalazczych, których ochrona uregulowana została w ustawie prawo własności przemysłowej. Aby zrozumieć znaczenie topografii układów scalonych konieczne jest wyjaśnienie poszczególnych elementów tego złożonego pojęcia tj. układu scalonego i topografii. „Układ scalony to półprzewodnikowy układ elektroniczny, wykonany jako niepodzielny element, najczęściej krzemowy, umieszczony w odpowiedniej obudowie o standardowym kształcie, wymiarach i liczbie końcówek”[1]. Natomiast ustawodawca[2] przez układ scalony rozumie jedno- lub wielowarstwowy wytwór przestrzenny, utworzony z elementów z materiału półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących, nierozdzielnie ze sobą sprzężonych, w celu spełniania funkcji elektronicznych (art. 196.2). Układ elektroniczny[3] to zbiór elementów[4], zwykle zamknięty w hermetycznej obudowie i połączonych elektrycznie tak, aby realizowały określoną funkcję. Połączenie aby mogło spełniać wymagane funkcje musi być właściwie skonfigurowane, co powoduje, że ma ono określony, niepowtarzalny, charakterystyczny wzór. Ten wzór określony został słowem „topografia”.[5]
Zgodnie z art. 196. 1. przez topografię układu scalonego rozumie się rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym[6], oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego.
Aby topografia układu scalonego otrzymała prawo z rejestracji musi być ona „oryginalna”. A jest ona oryginalna, jeżeli jest wynikiem pracy intelektualnej twórcy i nie jest powszechnie znana w chwili jej powstania.
Topografia, w celu uzyskania prawa z rejestracji, nie może być wykorzystywana jawnie w celach handlowych w okresie dłuższym niż dwa lata. To znaczy topografia może istnieć już taki czas jednak w tym okresie nie ubiegano się o otrzymanie ochrony prawnej. Podobnie będzie, tj. otrzyma ona ochronę prawną, jeżeli od jej wykonania i utrwalenia[7] minęło 15 lat i nie była ona wykorzystywana w celach handlowych. Ponadto, aby otrzymać prawo z rejestracji, nie może to być topografia jednoznacznie wynikająca z funkcji układu scalonego, w którym jest stosowana[8].
Uprawnionym z prawa do rejestracji jest osoba twórcy, współtwórcy oraz inni, z którymi twórca związany jest stosunkiem pracy bądź inną umową lub którzy udzielili twórcy pomocy przy powstaniu topografii. W razie opracowania topografii przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z tej topografii we własnym zakresie. [9]
Udzielenie prawa z rejestracji następuje poprzez zgłoszenie dokonane na wniosek zainteresowanego. Jest nim twórca lub inna osoba. Jeżeli zgłaszający nie jest twórcą topografii, powinien w podaniu wskazać twórcę i podstawę swego prawa do uzyskania prawa z rejestracji. Zgłoszenie zawiera podanie oraz dane do jednoznacznego określenia topografii. Nie ma przy tym obowiązku ujawniania informacji, które stanowią tajemnicę produkcyjną lub handlową, chyba że są one niezbędne do identyfikacji topografii. Materiał identyfikujący topografię nie jest ujawniany bez zgody uprawnionego także po udzieleniu prawa z rejestracji. Do zgłoszenia dokonanego w celu uzyskania prawa z rejestracji należy dołączyć również inne dokumenty i oświadczenia, jeżeli jest to niezbędne do uzasadnienia twierdzeń i żądań zawartych we wniosku.
Otrzymanie prawa z rejestracji następuje poprzez zarejestrowanie topografii.[10] Prawną ochronę otrzymuje uprawniony w formie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji. Zarejestrowanie jest skuteczne pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. Uzyskane prawa z rejestracji podlegają wpisowi do rejestru topografii układów scalonych. Uprawniony może wskazać, że jego topografia została zarejestrowana, poprzez umieszczenie na topografii lub produkcie zawierającym chronioną topografię litery "T" wpisanej w okrąg (art. 208.).
Ochrona topografii trwa dziesięć lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym
topografia lub układ scalony zawierający taką topografię był wprowadzony do obrotu, lub końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia topografii w Urzędzie Patentowym, w zależności od tego, który z tych terminów upłynie wcześniej (art. 220).
Nabycie prawa z rejestracji stwierdza się przez wydanie świadectwa rejestracji topografii (art. 206).Odmowa przyznania prawa z rejestracji następuje, gdy Urząd Patentowy stwierdzi niemożliwe do usunięcia przeszkody. Gdyby przeszkody były możliwe do usunięcia Urząd Patentowy nakazuje ich usunięcie a następnie wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji. Decyzja ta umożliwia uzyskanie prawa do wyłącznego korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.( Art. 211). Oznacza to, że tylko osoba, której przyznano prawa z rejestracji może korzystać i dysponować topografią układów scalonych. Jej prawa są chronione i nikt, kto nie ma zgody uprawnionego nie może: reprodukować[11] w całości lub części chronionej topografii, z wyjątkiem reprodukowania tej części, która nie spełnia wymogu oryginalności[12]; importować, sprzedawać lub w jakikolwiek inny sposób wprowadzać do obrotu kopii chronionej topografii, układu scalonego wytworzonego przy użyciu takiej kopii, a także wyrobów zawierających takie układy scalone.
Ustawa, podobnie jak w zapisach dotyczących innych dóbr intelektualnych, wprowadza pewne ograniczenia korzystania z ochrony topografii układu scalonego. Ograniczenia te wynikają z:
1. możliwości kopiowania, gdy dokonywane jest to w celach osobistych (dozwolony użytek osobisty);
2. możliwości kopiowania wyłącznie w celu oceny, analizy, badania lub nauczania;
3. możliwości opracowania, na podstawie oceny lub analizy, własnej oryginalnej topografii;
4. możliwości zastosowania topografii układu scalonego w środkach komunikacji i ich częściach lub urządzeniach, które znajdują się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej czasowo, a także w produktach, które znajdują się na tym obszarze w komunikacji tranzytowej;
5. potrzeby zapewnienia porządku publicznego i bezpieczeństwa. W tym przypadku a stosowanie topografii przez organy państwowe będzie ograniczone do „niezbędnego wymiaru”. Muszą jednak owe organy posługiwać się tą topografią bez prawa wyłączności;
6. możliwości importu lub wprowadzenia do obrotu produktu zawierającego bezprawnie wykorzystaną topografię przez osobę działającą w dobrej wierze. Po uzyskaniu informacji o istnieniu ochrony tej topografii dalsze prowadzenie działalności handlowej w tym zakresie jest możliwe tylko za zgodą uprawnionego. Towary posiadane lub zamówione przed uzyskaniem takiej informacji można wprowadzić do obrotu pod warunkiem zapłaty uprawnionemu kwoty odpowiadającej opłacie licencyjnej;
7. możliwości wprowadzenia na teren Rzeczpospolitej Polskiej lub na teren Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej legalnej kopii topografii układu scalonego, z której następnie dokonano by kopii (jak również gdyby wprowadzono na wspomniany teren wyroby zawierające takie układy scalone) to kopia i wyroby nie traktowane byłyby jako wprowadzone w sposób nielegalny czyli działanie takie jest dozwolone[13];
8. powstania zbiegu okoliczności, dzięki któremu inna osoba stworzyła niezależnie od twórcy identyczną topografię. Chodzi tutaj chyba o taki rzadko spotykany zbieg okoliczności, gdy albo w mniej więcej tym samym czasie, ale już po zarejestrowaniu przez kogoś innego określonej topografii układu scalonego, inna osoba stworzyła identyczną[14]. Warunkiem ograniczenia ochrony topografii zarejestrowanej jest stworzenie przez kogoś innego topografii niezależnie od pierwszej, tj. w taki sposób, który wykluczałby możliwość korzystania z wyników pracy tej pierwszej osoby.
W przypadku stwierdzenia, w momencie rejestracji, że dwie topografie są identyczne w całości lub części ustawodawca, próbując rozstrzygnąć taki konflikt w inny sposób, uznaje tę topografię za reprodukcję, która mogła być reprodukcją. Z takiego stwierdzenia ustawodawcy wynika domniemanie, że wprowadza się do ustaleń w sprawie oryginalności przypuszczenie, że jedna z tych dwóch, na podstawie pewnych przesłanek[15], jest powieleniem oryginalnej. Gdy istnieją takie przesłanki uznaje się jedną z nich za reprodukcję. Reprodukcja nie otrzyma ochrony prawnej.
Prawo z rejestracji jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesienie prawa wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. Twórca albo uprawniony do uzyskania prawa z rejestracji może przenieść to prawo nieodpłatnie lub za uzgodnioną zapłatą na rzecz przedsiębiorcy, albo przekazać mu topografię układu scalonego do korzystania. W takim przypadku twórca topografii ma prawo do wynagrodzenia za korzystanie z tej topografii przez przedsiębiorcę.
Wiele norm ustalonych dla patentów i wynalazków[16] jest stosowanych wobec topografii układów scalonych. I tak: uprawniony z prawa rejestracji topografii lub z licencji nie może nadużywać swego prawa; współuprawniony do topografii może, bez zgody pozostałych współuprawnionych, korzystać z topografii układu scalonego we własnym zakresie oraz dochodzić roszczeń z powodu naruszenia patentu; uprawniony może żądać umorzenia postępowania albo unieważnienia prawa z rejestracji w razie zgłoszenia topografii albo uzyskania na topografie prawa z rejestracji przez osobę nieuprawnioną; osoba, która w dobrej wierze uzyskała topografię może z tej topografii korzystać w swoim przedsiębiorstwie w zakresie, w jakim z niego korzystała w chwili wszczęcia postępowania, z zastrzeżeniem obowiązku uiszczania uprawnionemu ustalonego wynagrodzenia; można zawierać umowy licencyjne; dopuszczalna jest licencja dorozumiana i przymusowa.
Unieważnienie i wygaśnięcie ochrony topografii układów scalonych następuje w tych samych warunkach, co patentu. Również i tutaj Prokurator Generalny Rzeczypospolitej Polskiej lub Prezes Urzędu Patentowego może w interesie publicznym wystąpić z wnioskiem o unieważnienie patentu albo przystąpić do toczącego się postępowania w sprawie. Unieważnienie albo wygaśnięcie ochrony prawnej podlega wpisowi do rejestru patentowego.
Projekty racjonalizatorskie
Projekty racjonalizatorskie to ostatni element tzw. projektów wynalazczych określonych w art. 3.1.6 ustawy prawo własności przemysłowej.
Ustawodawca nie dał wyraźnej definicji projektu racjonalizatorskiego, uznał tylko, że wszystko może być projektem racjonalizatorskim, co nadaje się do wykorzystania a nie jest wynalazkiem podlegającym opatentowaniu, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym lub topografią układu scalonego. Można by to uznać, za negatywną definicję[17] projektu racjonalizatorskiego, gdyby nie fakt, że o tym, co można uznać, za taki projekt a co nie pozostawiono decyzji pracodawcy. Mogą to, więc być rozwiązania organizacyjne, techniczne, jak również techniczno-organizacyjne. Ponadto, pomimo tego, że ocenia to pracodawca, projekt racjonalizatorski powinien charakteryzować się pewną innowacyjnościa, oryginalnym, dotychczas nie spotykanym, sposobem rozwiązania jakiegoś zagadnienia, które będzie miało zastosowanie praktyczne, przynosząc różnego rodzaju udogodnienia[18], a jednocześnie będzie opracowany w sposób umożliwiający zrozumienie jego istoty. Należy, więc przypuszczać, że racjonalizacja powinna być traktowana przez pracodawcę jako czynnik wspomagający procesy modernizujące i rozwojowe przedsiębiorstwa, a wypłata wynagrodzenia nastąpi tylko wówczas, gdy faktycznie projekt racjonalizatorski przyczyni się lub może przyczynić się do uzyskania istotnych efektów produkcyjnych czy organizacyjnych. Nie zawsze się tak dzieje. Szczególnie, w przedsiębiorstwach państwowych, wykorzystuje się ten przepis niezgodnie z wolą ustawodawcy.[19].
Przykładem dobrych projektów racjonalizatorskich są projekty zgłoszone i zrealizowane w BUG „Gazobudowa” spółka z o.o. w następujących sprawach: rozszerzenia zakresu pracy maszyny przewiertowej WP 80/120, przy długościach przewiertów powyżej 40 m i średnicach przewiertów poziomych od Ø 300 mm do Ø 400 mm oraz wyposażenia dźwigów bocznych w stanowiska spawalnicze; rozszerzenia zakresu gięcia łuków giętarek PB 6-20 i V B 16-30[20].
Warunkiem stosowania w jakimkolwiek przedsiębiorstwie płatnej racjonalizacji jest opracowanie jej zasad w formie regulaminu racjonalizacji, z którego wynikałyby normy przyjmowania i oceniania tych projektów (art.7)[21]. Pracodawca, zgodnie z ustawą, ma w zakresie opracowania regulaminu pełną swobodę działania. Jednak w nim muszą być określone zasady wynagradzania twórców projektów. Pracodawca tamże określa ile i za co, w ramach projektu racjonalizatorskiego powinien otrzymać twórca. Dobrze opracowany regulamin może zwiększać motywację pracowników, jako, że z jednej strony otrzymują oni odpowiednie wynagrodzenie a z drugiej przyczyniają się do poprawienia wyników ekonomicznych przedsiębiorstwa, dzięki czemu uzyskują uznanie u pracodawcy. A któż, jeżeli nie pracownicy, w trakcie codziennej pracy i trudności z nią związanych, najlepiej orientuje się w możliwościach jej zmiany i osiągnięcia skuteczniejszego sposobu działania i lepszych efektów?
Przykładem dobrego regulaminu w zakresie projektów racjonalizatorskich jest Regulamin działalności racjonalizatorskiej w resorcie obrony narodowej.[22] Niektóre rozwiązania z tego zakresu przedstawia się w załączniku nr 2 do niniejszego wykładu.
Twórca projektu racjonalizatorskiego ma pewne uprawnienia wynikające z ustawy prawo własności przemysłowej. Jest nim prawo do wynagrodzenia jak również prawo do wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz w innych dokumentach i publikacjach. Jest ponadto chroniony, w zakresie swojego projektu, przepisami kodeksu cywilnego[23] na ogólnych zasadach. Oprócz tego twórca projektu racjonalizatorskiego ma określone uprawnienia wynikające z regulaminu.
Dodać trzeba, iż za uprawnienie twórcy ustawa prawo własności przemysłowej w art. 9 uznała, że przedstawiciele organizacji społecznych, do których zakresu działania należą sprawy popierania własności przemysłowej, mogą zgodnie ze swoimi statutami udzielać pomocy twórcom projektów wynalazczych i występować w ich interesie przed organami wymiaru sprawiedliwości oraz, z pewnymi ograniczeniami, dotyczącymi reprezentacji, przed Urzędem Patentowym.
Natomiast twórcy nie przysługują uprawnienia, wynikające z prawa do patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy czy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
Oznaczenia geograficzne
Oznaczenia geograficzne należy odróżnić od nazw geograficznych. Według Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych:„Nazwy geograficzne są to nazwy własne obiektów geograficznych znajdujących się na Ziemi. Większość obiektów geograficznych, zarówno naturalnych (np. kontynenty, góry, rzeki, pustynie), jak i stworzonych przez człowieka (państwa, jednostki administracyjne, miejscowości itp.) ma swoje własne, przypisane im nazwy. Czasami owych nazw dla tego samego obiektu jest więcej niż jedna, czasami w różnych językach występują różne ich formy i brzmienia”. „Nazwy geograficzne można podzielić na oficjalne i nieoficjalne. Nazwy oficjalne są zatwierdzane przez organ nazewniczy i stosowane na obszarze jego kompetencji. Są to tzw. endonimy standaryzowane, np. Warszawa, London, België i Belgique, Italia, New Zealand”[24].
Według ustawy prawo własności przemysłowej (art. 174. 1.) Oznaczeniami geograficznymi[25] są oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (teren), które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu.
Oznaczeniami geograficznymi towarów są cechowane nazwy regionalne i oznaczenia pochodzenia. Przy nazwach regionalnych muszą być spełnione warunki dodatkowe gdyż określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru. Chodzi o to, że miejsce otrzymania surowców lub surowców do towaru charakteryzuje się pewną specyfiką, która nadaje jemu określoną, niespotykaną gdzie indziej jakość. Oczywiście wraz z surowcami istotne znaczenie dla towaru mają umiejętności ludzi tam mieszkających, które w połączeniu z surowcem powoduje szczególne cechy jakościowe, gdyż jego wytworzenie odbywa się w wyjątkowych warunkach środowiskowych, na które składają się m.in. klimat, woda, jakość gleby, rośliny oraz umiejętności ludzkie, najczęściej wypracowane i doskonalone przez lata.
Natomiast przy oznaczeniach pochodzenia jako oznaczenia służące do wyróżniania towarów jest jego wywodzenie się z określonego terenu oraz posiadanie pewnych szczególnych właściwości albo innych cech szczególne przypisywanych pochodzeniu geograficznemu, czyli terenowi, gdzie zostały one wytworzone lub przetworzone. Jest tu mowa o chronionej nazwie pochodzenia produktu rolnego lub środka spożywczego wytworzonego w określonym miejscu cechującym się specyfiką, która daje świetną jakość produktu.
„Różnicę, jaką między tymi dwoma kategoriami przewiduje Rozporządzenie 2081/92/EWG, odzwierciedla sposób i zakres związku produktu z danym obszarem geograficznym, którego nazwę ów produkt wykorzystuje. Chronione nazwy pochodzenia stosuje się do produktów bardzo blisko związanych z regionem, którego nazwę noszą”. „Chronione oznaczenie geograficzne stosuje się również do produktów pochodzących z regionu, którego nazwę noszą, ale związek ten nie jest tak bliski lub też ma całkowicie inną naturę niż w przypadku chronionej nazwy pochodzenia”.[26]
Ponadto:
1. przez oznaczenia geograficzne rozumie się także oznaczenia stosowane dla towarów, które są wytworzone z surowców lub półproduktów pochodzących z określonego terenu, większego niż teren wytworzenia lub przetworzenia towaru, jeżeli są one przygotowywane w szczególnych warunkach i istnieje system kontroli przestrzegania tych warunków;
2. za oznaczenia geograficzne uznaje się również, określenia o charakterze geograficznym nieodpowiadające dosłownie terenowi, z którego towar pochodzi, lub inne określenia używane tradycyjnie, jeżeli są one stosowane dla towarów pochodzących z danego terenu[27]. Musi być jednak zachowany warunek tzn. są one przygotowywane w szczególnych warunkach i istnieje system kontroli przestrzegania tych warunków.
W tym kontekście oznaczenia geograficzne różnią się od znaków towarowych. Chociaż znak towarowy, podobnie jak i oznaczenie geograficzne, wyróżnia produkty na rynku pod względem jakości, to jednak przy znaku towarowym wskazuje się na określone, cieszące się pewną renomą, przedsiębiorstwo, a przy oznaczeniu geograficznym region (nazwę) pochodzenia towaru. Jest tu chronione oznaczenie (nazwa regionalna) geograficzne. Gdyby nastąpiła kolizja między znakiem towarowym posiadającym prawa ochronne a oznaczeniem geograficznym (art. 177. 1. ) udzielenie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne może nastąpić, jeżeli uprawniony z prawa ochronnego[28] tego prawa się zrzeknie. Może zrzeczenia nie dokonywać jeżeli zgłoszenie oznaczenia geograficznego do rejestracji, obejmuje jego jako osobę, która oznaczenia geograficznego również może używać. Takie rozwiązanie nie powinno nadmiernie ograniczać możliwości używania oznaczenia geograficznego przez innych uprawnionych.
Pojęcie towaru ustawa ogranicza i nie uznaje za niego usług, produktów rolnych, przeznaczonych do spożycia przez ludzi, wymienionych w załączniku I[29] do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, oraz do rozporządzenia Rady (WE) nr 510/2006[30] z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych oraz napojów spirytusowych, których oznaczenia geograficzne podlegają wpisowi na krajową listę chronionych oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych na podstawie ustawy, o której mowa w art. 132 ust. 1 pkt 12.[31]
Ponieważ w oznaczeniach geograficznych produktów zawierane są informacje o ich szczególnych właściwościach, którymi nie mogą się poszczycić inne wyroby, stworzono możliwość ochrony tych oznaczeń geograficzno-produktowych. Otrzymuje się ją poprzez prawo z rejestracji. Prawo takie można uzyskać po zarejestrowaniu w Urzędzie Patentowym RP.
Aby oznaczenie geograficzne mogło dostać ochronę z rejestracji musi zostać zgłoszone[32] w Urzędzie Patentowym RP. Jedno zgłoszenie może dotyczyć tylko jednego oznaczenia geograficznego i jednego towaru. Zgłoszenie musi zostać dokonane w odpowiednim trybie[33] przez odpowiednie jednostki prawne. Zgłaszającym może być: organizacja upoważniona do reprezentowania interesów producentów, działająca na danym terenie lub organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, właściwy ze względu na teren, do którego odnosi się oznaczenie geograficzne. Organizacje te lub organy administracji działają jako pośrednicy jednego lub większej ilości przedsiębiorców. Oni też powinni figurować jako benificjenci[34] ochrony z rejestracji oznaczenia geograficznego. Wskazanie przedsiębiorców, powinno zawierać co najmniej opisowe określenie aktualnej lub przewidywanej liczby przedsiębiorców, z podaniem ich rozmieszczenia w terenie. Może być ono (wskazanie) przedsiębiorców może być również sporządzone w formie wykazu zawierającego ich nazwiska i imiona lub nazwę, z podaniem siedziby (miejscowości).
Zgłoszenie powinno zawierać[35]: podanie[36]; opis określający szczególne cechy lub właściwości towarów; dokładne określenie granic terenu, do którego się ono odnosi, przez opis tych granic[37]; pełnomocnictwo, jeżeli zgłaszający działa przez pełnomocnika; dokument potwierdzający uprawnienia organizacji, o której mowa powyżej, do ubiegania się o uzyskanie ochrony oznaczenia geogr...
pitol23