pedagogika ogólna - wykład 6.doc

Pedagogika ogólna – wykład 6

(16.11.2010)

3. Antropologiczne podstawy pedagogiki ogólnej

·         Termin antropologia etymologicznie pochodzi od dwóch słów greckich: antropos (człowiek) i logos (nauka)

·         Współcześnie wymienia się antropologię filozoficzną, społeczną, biologiczną i pedagogiczną

·         Koncepcje człowieka powstawały na różnorakim gruncie ideologicznym i naukowym. Wg Suchodolskiego wyróżnić można 3 zasadnicze koncepcje antropologiczne człowieka: metafizyczną, empiryczną i materialistyczną

Koncepcja metafizyczna określała człowieka ze stanowiska wartości absolutnych i ponadludzkich: człowiek jest istot a, która powinna być taka, jak tego owe wartości wymagają (platonizm i chrześcijaństwo)

Wychowanie było w tej koncepcji próbą wyzwalania się z „sideł” i zmienności świata materialnego oraz otwarciem się na piękno, dobro i prawdę, czyli wartości samoistne (absolutne)

W koncepcji metafizycznej wyróżnić można cele edukacji:

·         Postulowane (finalne, wynikowe), wyrażone w kategoriach idealizowanej „istoty człowieka”, która jest wieczna, prawdziwa i w pełni doskonała

·         Realizowane (działaniowe, dynamiczne) w procesie edukacji, w których urzeczywistniają się, w empirycznie i realnie istniejącej formie człowieka, pewne trwałe wartości człowieka jako „istoty” idealnej

Pedagogika budowana na empirycznej koncepcji człowieka opierała się na przekonaniu, iż aby określi istotę ludzką, trzeba pozna, jaki jest człowiek rzeczywiście.

Podstawa wiedzy o człowieku są fakty i z nich wyprowadzać można prawa, teorie mówiące o tym, jaki jest człowiek.

Cele edukacji w koncepcji empirycznej miały charakter adaptacyjny, tzn. dostosowujący człowieka do istniejących stosunków społecznych. Mogła to być adaptacja pojmowana jako przymus (T. Hobbes) lub też swobodny rozwój (D. Hume)

Koncepcja materialistyczna (marksistowska) traktowała człowieka jako istotę aktywną, stwarzając własną rzeczywistość, będącą twórcą swego rozwoju. Człowiek jest istotą zmienną, ukształtowaną w toku historycznego rozwoju. Odzwierciedlają się w nim stosunki społeczne, w których przypadło mu żyć.

Wartości są tworzone przez człowieka w procesie pracy.

Cele edukacji maja charakter rewolucyjny lub ewolucyjny, łączą się ze zmianą stosunków pracy, stosunków produkcji i stosunków społecznych.

Rewolucja lub ewolucja polega na przekształcaniu człowieka i środowiska jego życia.

Roman Ingarden wyróżnia 3 względnie izolowane systemy osoby ludzkiej:

1.      system zwany ciałem fizycznym (dostarcza on informacji na temat tego, co się dzieję w ciele fizycznym i świecie zewnętrznym)

2.      system psychiczny zwany „duszą” (odsłania wszystko to, co kryje się w głębi a więc: miłość, nadzieję, załamania, rozczarowania, przeżycia i co tworzy i składa się na biografię człowieka)

3.      system zwany osobowym ja, który rozwija się w człowieku wówczas, gdy ten zdobywa się na realizację dobra, piękna.

4. Aksjologiczne podstawy pedagogiki ogólnej

Etymologiczne wyraz aksjologia pochodzi od dwóch słów greckich: akson (godny, cenny, wartościowy) i logos (nauka)

Aksjologia to nauka o wartościach.

Aksjologia ogólna zajmuje się badaniem wartości ,ich hierarchii i systemów.

Aksjologia szczegółowa rozpatruje związane z dyscyplinami szczegółowymi wartości moralne, etyczne, ekonomiczne, poznawcze.

Aksjologia pedagogiczna zajmuje się wartościami, które wychowanie ma zaszczepić w wychowankach.

Współcześnie prowadzone są badania nad wartościami:

1. Wartości sprowadzane są do przeżyć psychicznych (przeżyć moralnych i niemoralnych oraz stanów emocjonalnych).

Wartość w ujęciu psychologicznym traktowana jest jako to, co jest ważne dla istnienia, aktywności i rozwoju człowieka w różnych okresach jego życia oraz to wszystko, co zawierają wyobrażenia i przekonania jednostki o tym co jest ważne, godne pożądania i osiągnięcia, co ma znaczenie dla jej życia, aktywności, rozwoju.

2. Wartości ujmowane w kategoriach zachowań międzyludzkich, które podlegają społecznej ocenie (dobra i zła moralnego).

Społeczna ocena występuje w ocenie opisowej, ukazującej w socjologii, psychologii i historii moralności ogromna różnorodność norm postępowania i ideałów etycznych.

Nie ma jednej moralności obowiązującej powszechnie.

W różnych okresach pojawiają się poglądy na to, co jest dobre, a o złe.

Nie istnieją żadne konkretne normy ani systemy, czy ideały etyczne, które miałyby charakter uniwersalny (relatywizm).

3. Wartości dane są w tzw. doświadczeniu bezpośrednim, co wiąże się z tzw. fenomenologicznym ujęciem wartości.

Idzie tu o odsłonięcie istoty (eidos) wartości samych w sobie na drodze bezpośredniego wglądu (intuicji).

Wartości oraz hierarchię między nimi poznajemy intuicyjnie (emocjonalnie). Wyniki poznawcze intuicji stanowią podstawę podejmowania każdej moralnej decyzji.

Aby postąpić dobrze, należy wiedzieć, jakie istnieja wartości oraz jakie miejsce zajmuje każda wartości w stosunku do pozostałych wartości, czyli jak zbudowany jest świat wartości (Max Scheler).

4. Wartości w neologizmie i personalizmie chrześcijańskim traktowane są zwykle jako powrót człowieka do jego pierwotnej struktury bytowej.

Augustyn i Tomasz z Akwinu twierdzili, że najwyższą sferą bytu jest Bóg a cały świat materialny pełni służebna rolę wobec Boga.

Wg filozofów chrześcijańskich zajęcie się wyłącznie sprawami ziemskimi znikomą częśc pozytywnych działań moralnych człowieka, a często nawet rodzi zło.

Wskazania, co jest dobre, a co złe, pochodzą od samego Boga, który jest twórca etyki, przekonanej (w postaci Dekalogu i Ewangelii) ludzkości.

5. Wartości w neoidealizmie Kanta

·         Rozum praktyczny jest odrębną (od rozumu teoretycznego) władzą sądzenia, co jest dobre, a o złe

·         Rozum praktyczny, odsłaniają metafizyczne tło moralnych działań człowieka, odkrywa prawo moralne obowiązujące wszystkich ludzi w każdych warunkach

6. Wartości w ujęciu materialistycznym postrzegane są w sposób dialektyczny i społeczno – historyczny (Marks, Engels)

·         Postępowanie jednostek wyznacza tu prawo moralne narzucone przez dialektycznie i historycznie uwarunkowany byt społeczny

·         Wartościowanie struktur aksjologicznych jest tu zrelatywizowane do sposobów wartościowania przyjmowanych przez określone grupy społeczne: klasę robotniczą oraz jej ideologiczną nadbudowę

7. Wartości w społeczno – kulturalnym nurcie waloryzacji badane są w aspekcie kultury w sensie symbolicznym i kultury w sensie praktycznym

·         Kultura w sensie praktycznym jest systemem dyrektyw wskazujących na wartości. Natomiast kultura w sensie symbolicznym reprezentacją określonych systemów wartości (Jerzy Kmita).