● Moralność to ogół instytucji, sądów, reguł, norm, postaw kierujących ludzkim postępowaniem (pojęcie możliwie szerokie), etyka zaś jest dziedziną wiedzy, nauką zajmującą się moralnością
● możliwe rozumienie moralności:
coś, co jest dobre, słusze
coś, co podlega ocenie moralnej (czyli np. nie samochód pędzący 100 km/h w terenie zabudowanym)
ocena czynu, normy lub sądu
przedmiot spoza sfery materialnej, np. straty moralne
moralna może być norma lub podstawa do oceny
grupa zachowań regulowanych przez normy pozaprawne (coś co zostało zapisane w prawie nie jest moralnością, bo to prawo wymusza to zachowanie)
● kryteria wyróżniania norm moralnych i powodu ich przestrzegania lub nieprzestrzegania
kryterium psychologiczne – czyn wywołuje wyrzuty sumienia, kac moralny, satysfakcję
kryterium społeczne – czyn wywołuje reakcję społeczną, ostracyzm, podziw, idealizację
kryterium systemowe – najstarsze z wszystkich istniejących - moralność chrześcijańska, moralność zawodowa, np. dekalog, kodeks etyki lekarskiej
kryterium treściowe – do czego się odnosi – postępowanie zgodne z innymi ludźmi, według wyniku debaty politycznej: „należy”, „dobrze jest”, „słusznym by było”
● prawo – ustanowione przez władzę z możliwością wywierania sankcji; może się pokrywać z ogólnie przyjętą moralnością, ale nią nie jest
● zwyczaje i obyczaje – źródło moralności społecznej, ale bez formalnych wytycznych; częśto element wyznaczający tożsamość grupy (np. kibiców)
● funkcje moralności
socjologiczna – harmonia współżycia
perfekcjonistyczna – zmierzanie ku doskonałości
teologiczna
eudaimonistyczna – zmierzanie ku pełni szczęścia
● etyka to nauka badająca moralność; wyrożnia się etykę:
pozytywną – jakie przekonania moralne mają aktualnie ludzi w danej społeczności
normatywną – nauka ustanawiająca normy, które powinny obowiązywać
metaetyka – znaczenie pojęć „moralny”, „dobry”, „zły”, „słuszny”; odróżnianie moralności od elementów pozamoralnych
● założenia etyki:
antropologiczne - możliwości, kondycja, cel życia; czym jest człowiek, kiedy i gdzie się zaczyna byt ludzki
aksjologiczne – wartości i ich treści, możliwość realizacji; co jest wartościowe, a co niej jest
metaetyczne – zakres znaczeniowy podstawowych pojęć etycznych; kiedy mogę złamać daną zasadę, o czyje szczęści chodzi – moje czy wszystkich;
● pochodzenie moralności:
naturalistyczne – moralność przyrodzona człowiekowi
religijne – to bogowie/Bóg tak stworzył człowieka – z moralnością
pozareligijny – wrodzona skłonność do działań moralnych, np. u Hume'a (zmysł moralny – aby czuć się dobrze), Arystotelesa (szczęście), J.J. Rousseau
konwencjonalistyczne – moralność jako efekt umowy społecznej, mającej zabezpieczyć interesy obu stron:
■ wrodzony egozim
■ racjonalnalność
■ obowiązywalność umowy
■ a więc polis nie jest czymś naturalnym
■ „człowiek miarą wszechrzeczy” - Protagoras; później Hobbes, Locke
koziczka