Wykłady 1 – PSYCHOLOGIA I ZDROWY ROZSĄDEK
Różne odmiany psychologii:
- psychologia zdrowego rozsądku – ( psychologia potoczna) – osobiste przekonania jacy są ludzie, jak widzą świat, to osobiste uogólnienie świata.
- psychologia humanistyczna- co jest lepsze, co warto i dlaczego, rekomendacja np. myślenie pozytywne jest lepsze od negatywnego.
- psychologia naukowa – co jest jak jest i dlaczego jest takie z naciskiem na regularność o powtarzalność zjawisk.
Psychologia i zdrowy rozsądek
Garth Fletcher ( 1984) – w obrębie psychologii potocznej obecne są 3 rodzaje przekonań:
- powszechnie przyjmowane założenia co do natury świata, że istnieje, że reguły funkcjonowania są trwałe, że każdego dnia jesteśmy tą samą osobą itp.
- zbiór maksym, przypowieści, przysłów i reguł ( nie mów hop, do póki nie przeskoczysz).
- rozpowszechniony sposób myślenia o świecie (swój lepszy niż obcy, świat jest lub nie jest sprawiedliwy).
Przykłady potocznych przekonań psychologicznych:
- jakie cechy posiada człowiek posiadający duże zdolności – jest leniwy
- jakie cechy posiada człowiek mało zdolny – jest pracowity
Zdolne jest leniwe
Tępe jest pracowite
Leniwe jest zdolne
Pracowite jest tępe
A. Szmajke – „nie mów nauczycielowi, że jesteś pracowity”.
- uroda i inteligencja (pomiary jawne vs pomiary ukryte – wykluczają się w świetle potocznego przekonania.)
- uroda i pracowitość
- uroda i dobry charakter ( Dion, Brescheid, Walster).
- uroda i lepsze traktowanie ( wyroki z Steward 1980).
Którym osobą częściej (chętniej) spełniamy prośbę o datek?
- to mechanizm powszechny, ukryte przekonania, mamy go w podświadomości
- czy jest coś dobre a niedobre
Są wartościujące o naturze ludzkiej
Przesunięcie ku negatywności jest jedną z cech w Polsce.
Cechy potocznych przekonań:
- kategoryczne – błąd powszechnej zgodności, ja tu zawsze skręcam, im bardziej jesteśmy do czegoś przekonani tym bardziej wierzymy, że inni myślą podobnie.
- pewność – ponad wszelką wątpliwość wiem
- skrajność – brak środka, jest za a nawet przeciw – myślenie dogmatyczne.
- aprzyczynowe – przesądy – sznurówki matematyka
- wewnętrznie sprzeczne – ludzi są źli ja jestem dobry.
Psychologia a zdrowy rozsądek
Formy nie zgodności ze zdrowym rozsądkiem
1. wszyscy wiedzą, ze jest inaczej – np. mechanizmy zbudowane na rywalizacji nie są dobre choć wszyscy uważają, że są bardziej produktywne
- eksperyment nad kłamstwem – Festingera
- paradygmat grupy minimalnej – Tajfel
- oceny grupy własnej są wyższe niż obcej
- rywalizacja – licytacja dolara – Teger
2. efekty paradoksalne
- odwrócone placebo ( Nissbett i Storms) – eksperyment o bezsenności
- terapia zaburzeń seksu – lęk jest źródłem dysfunkcji, zależność między lękiem i dystansu.
3. 2 tendencje wykluczające się :
- podatki i ulgi podatkowe – Tyszko i Sokołowska
- demokracja i państwo opiekuńcze – Reykowski
4. brak związku między zachowaniami i wartościami czy deklaracjami
- posłuszeństwo – Miligram
- uczciwość i fałszywe zeznania – Łukaszewski
Ludzie rezygnują ze swych wartości dla dobrej pokusy
5. zachowania nieuzasadnione
- kobiety w gniewie
- huśtawka emocjonalna – Doliński
- bezmyślność –listy – Langer
6. działania sprzeczne z własnym interesem.
- uzależnienia – Baumeister
- samoutrudnianie – Doliński i Szmajke
WYKŁAD 2 – GRANICE PSYCHOLOGICZNEGO POZNANIA
Czy człowieka można poznać?
Czy można poznać samego siebie?
- od razu wiedziałem, że kanciarz- osoby oszukane wiedzą po oszustwie, że to było oszustwo, ale nie przed
- nie rozumiem o co ludziom chodzi
- wystarczy, że spojrzę i już wiem
- dlaczego ja to zrobiłem.
- wiertarka profesora P. (mieszkał w dużym domu gdzie ciągle były jakieś remonty pewnego razu on sam wiercił i sąsiadka go na tym przyłapała i był dla niej chamem – wyjaśnione tego rodzaju reakcji emocji i tolerancji.)
2. Hanna Brycz w badaniach trafność spostrzegania błędów w zachowaniu.
3. czy człowieka można poznać?
A jeśli tak to w jaki sposób?
- odpowiedz będąca przejawem poznawczego pesymizmu. Nie, nie można poznać drugiego człowieka. Człowiek (jako jednostka i gatunek) nigdy nie zostanie poznany. Brak jest bowiem odpowiednich narzędzi.
- optymizm – człowieka można poznać. Optymizm ten ma różną intensywność.
- wersja optymizmu poznawczego – nie ma potrzeby i nie warto poznawać człowieka, można natomiast i to wystarczy, poznać jego zachowanie. Zmiana akcentu z osoby na zachowanie.
4.wychodzenie poza dane obserwacyjne.
* Dwa poziomy obserwacji
- fizyczne właściwości obiektu – człowiek rzeczy
- fizyczne właściwości zachowania – po czym poznaje męża
( tylko to możemy zobaczyć z perspektywy fizycznej.)
* 3 poziomy poza obserwacyjne :
- emocje, przeżycia, ustosunkowania
- cechy wewnętrzne, trwałe właściwości
- funkcje lub sens zachowania.
5. co to znaczy poznać?
- wiedzieć co on robi – wiedzieć co przeżywa
- rozumieć dlaczego tak się dzieje, po co on to robi
- trafnie przewidzieć, co on zrobi, szczególnie w sytuacji nowej i złożonej
- szacowanie prawdopodobieństwa
6. poznanie w koncepcji Augusta Flammer
* poziom 1 – występowanie zdarzeń
- pewne rzeczy się zdarzają – bywa że pada deszcz
- coś występuje – na skrzyżowaniu są światła
- coś jest obserwowane pod pewnymi warunkami – gwiazdy są widoczne na niebie, ale tylko w pogodną noc, nie widać ich w dzień.
* poziom 2 – przyczynowość – schemat przyczynowy – „doświadczam, że pewne zachowania (czynności), powodują pewne konsekwencje”
- wyodrębnienie 2 elementów i relacji przyczynowej.
* poziom 3 – rozróżnienie między wewnętrznymi a zewnętrznymi, umiejscowienie źródła kontroli
- ja mam na coś wpływ
- ja nie mam kontroli ( na burze)
- ustalenie związku między zachowaniem a konsekwencjami
- wiedza o swoich możliwościach
* poziom 4 – świadoma ocena przyczynowości regularne
- ilekroć będę płakać, tyle razy ktoś mnie pocieszy
- regularne częste doświadczenie, które stanowią o przewidywaniach
* poziom 5 – przekonanie o kontroli jako pewnej trwałej własności osobowości
- wiem, że ktoś posiada cechy, które pociągają za sobą odpowiednie skutki
7. Edwina Goffmana - koncepcja teatru życia codziennego
- obserwator obserwuje aktora, a aktor obserwatora
- każdy jest obserwatorem i aktorem
- interakcje 2 osób to interakcja 2 aktorów i 2 obserwatorów
- aktor kieruje się własnymi regułami a obserwator własnymi regułami obserwacji
- aktor
- rekwizyty
- widzowie
- scenariusz
- improwizacja
8. aktor nie wszystko chce pokazać
- konformizm (eksperyment Ascha – podzielanie zdania grupy).
- potrzeba społecznej aprobaty – są 2 formy
* spełnienie oczekiwań innych
* kierowaniem wrażeniem (autoprezentacja), zwykle choć nie zawsze ukrywanie wad.
IGNORANCJA – pokazywanie zalet drugiej osoby, z którą się rozmawia. Jest to pewien sposób podlizywania się.
ADONIZACJA- akcentowaniu, podkreślaniu własnej atrakcyjności ( pokazywanie atrakcyjności cielesnej).
9. aktor nie wszystko może pokazać
- pełnione role
- scenariusz (Schank i Abelson).
- naturalna zmienność zachowania np. z doświadczenia emocji (jedna emocja na raz)
- ograniczenia i przyzwolenia sytuacyjne (badania Frasera)
- brak odpowiednich kompetencji społecznych ( psychopatia, aleksytymia)
ALEKSYTYMIA – Ne jest w stanie powiedzieć jakie przeżywa emocje
10. obserwator nie wszystko potrafi zobaczyć
- dystrybucja zasobów ( Kanfer)
Eksperyment – nad wytrwałością (trudne zadanie a dystraktory)
- wyczerpanie zasobów poznawczych
- nastawienia i oczekiwania
11. Roy Baumeister – tłumienie emocji
12. inne źródła deformacji
- pochopne nadawanie sensu
- strategie konfirmacyjne (unikanie informacji zaprzeczających
- nastrój obserwatora
WYKŁAD 3 – RÓŻNE ŚWIATY, RÓŻNE FORMY ISTNIENIA
RÓŻNE ROLE
Zachowania, stany, cechy człowieka można zrozumieć dopiero w wtedy, gdy uwzględni się interakcje – „ jednostka otoczenie
- wiele płaszczyzn interakcji
- żyjemy w świecie społecznym
- żyjemy w świecie idei (wytworów umysłu)
Świat rzeczy
- martwa, żywa przyroda
- wytwory materialne
- nośniki informacji
- rzeczy najcenniejsze, wyjątkowe, święte
Świat społeczny
- ludzie
- organizacja i instytucje
- społeczne wydarzenia
- bliscy nam ludzie
Trzy kręgi dostępu
- obszar intymności – zmniejszenie zaufania, gdy wkraczamy w strefę intymności
- obszar prywatności
- obszar publiczności
Świat idei
- kultura niematerialna – nauka, literatura, muzyka, taniec
- wierzenia i religie
- systemy polityczne
- przesądy
Dwie strony kultury
- konstruktywna
- destruktywna
Czym dla człowieka jest środowisko?
- miejscem życia
- kontekstem aktywności
- źródłem bodźców i pobudzenia – deprywacja
- źródło nagród i kar
- źródło wymagań
- wsparcie społeczne
- przesłanka zaspokajająca potrzeby
3 aspekty analizy środowiska
1. psychologiczny
- czy jest ważne czy błahe?
- czy jest dobre czy złe?
2. pragmatyczny
- do czego można użyć, do czego wykorzystać?
3. estetyczny
- czy jest ładne czy brzydkie?
Relacje w jakich pozostajemy ze środowiskiem:
- uczucia – lubimy, kochamy, martwimy się, cierpimy
- wymiany – usługi, wiadomości, towary i pieniądze
- instrumentalny- używanie do zaspokojenia własnych egoistycznych interesów- do czego się przydaje, do czego można użyć
Rola człowieka
- agent zmiany, sprawca
- obserwator niezaangażowany
- biorca
Korzyści
Konsekwencji negatywnych
Hasła zadowolenia z otoczenia ( Sundstorn 1994)
- zwiększenie dystansu społecznego (wskaźnik atrakcyjności – Mathews)
Hałas dystans
- wzrost prawdopodobieństwa zachowań agresywnych, gdy wcześniej wzbudzony jest gniew np. Cohen i Spocepan
- pomaganie w potrzebie – Mathews i Canon
Temperatura zachowania społecznego:
Wraz ze wzrostem temperatury otoczenia;
- rośnie liczba wezwań policji – Cohen
- rośnie liczba gwałtownych przestępstw , a także gwałtów – Rotton
- większa jest liczba agresywnych fauli w lidze baseballowej – Reifman
Zagęszczenie a zachowania społeczne – Baron
Podsumowanie
- cechy i stany i zachowania człowieka nie mogą być interpretowane z pominięciem kontekstu
- im bardziej złożone środowisko, tym większe prawdopodobieństwo konfliktu, wymagań, dążeń
- wiele wyznaczników ludzkiego działania, działa poza świadomością ludzi.
WYKŁAD 4 – ...
Porcelanowy_Motyl