1) Zasady demokratycznego państwa prawnego:
- wolne wybory (udział bierny i aktywny)- parlament (wyraziciel woli ludu)- podział władz (Monteskiusz, Locke)- legalizm (na pierwszym miejscu prawo)- niezawisłość sądów i sędziów- konstytucjonalizm (konstytucja - > ustawy -> rozporządzenia)- wolność i niezależność mediów- zasada: prawo nie działa wstecz
2) Zasady sprawiedliwości społecznej
3) Zasada zwierzchności narodu (naród sprawuje władze przez przedstawicieli)
4) Zasada jednolitej formy państwa
5) Zasada trójpodziału władzy
6) Zasada pluralizmu
7) Zasada subsydiarności
8) Społeczna gospodarka rynkowa jako podstawa ustroju gospodarczego
Władza ustawodawcza
Sejm
Ø 460 posłów
Ø kadencja 4 letnia
Ø bierne prawo: 21 lat
Ø 41 okręgów po 7 do 21 mandatów
Ø klauzule zaporowe: partie 5%, koalicje 8%
Ø wybory: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne
Senat
Ø 100 senatorów
Ø kadencja 4 lata
Ø bierne prawo: 30 lat
Ø 40 okręgów po 2 do 4 mandatów
Ø wybory: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, większościowe
Organizacja sejmu i senatu
Prezydium sejmu:
- marszałek (stoi na straży godności izby, zwołuje posiedzenie, zwołuje konwent seniorów)
- wicemarszałkowie – liczbę ustala sejm w drodze uchwały
- konwent seniorów (przewodniczący, vprzew., przew, klubów, posłowie, którzy zawierają porozumienie)
Przewodniczący sejmu – ustala regulamin, opisuje sprawy wniesione przez marszałka sejmu
Konwent seniorów – doradzanie ,opiniowanie czym ma zajmować się sejm. Zwoływany przez marszałka lub prezydium
Klub – 15 posłów
Koło parlamentarne – 3 posłów
Komisje:
Ø stałe
Ø nadzwyczajne (w tym śledcze – powoływane tylko przez sejm)
Funkcje sejmu i senatu:
ü ustrojodawcza
ü ustawodawcza
ü kreacyjna (uczestniczy w formułowaniu rządu, wpływ na powołanie rządu)
ü kontrolna (przysługuje tylko sejmowi, który kontroluje władzę wykonawczą)
Status polskiego parlamentarzysty:
ü Tzw. wolny mandat, elektorat nie ma możliwości odwołania wybranego przez siebie posła, partia nie ma prawa wymuszać posłuszeństwa na swoich posłach, nie ma podstaw prawno – konstytucyjnych, gdyby zaistniała uchwała zmuszająca członków klubu parlamentarnego do zajęcia określonego stanowiska (dyscyplina partyjna) byłaby ona bezprawna. Wolny mandat ma służyć samodzielności.
ü Incompatibilia: niepołączalność mandatu z określonymi funkcjami
- prezesa NBP - prezesa NIK - RPO - RP Dziecka - członka KRRiT - ambasadora - zatrudnienia w kancelarii sejmu, senatu, prezydenta, administracji rządowej
ü Konstytucyjne ograniczenie w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej (poseł nie może korzystać z majątku państwowego czy wprowadzać uchwał korzystnych dla siebie jako przedsiębiorcy)
ü Rejestr korzyści: majątkowe osiągane przez posłów, senatorów i ich małżonków, jawny rejestr prowadzony przez marszałków nie zwalnia od odpowiedzialności majątkowej
Immunitet
Ø materialny: nie dotyczy finansów, są to kwestie związanie z pełnieniem obowiązków posła czy senatora, jeśli naruszą zasady sprawowania mandatów, parlament (i tylko on) może wyciągnąć konsekwencje
Ø formalny: procesowy, bez zgody parlamentu poseł nie może stanąć przed sądem
Ø nietykalność: bez zgody izby poseł nie może być zatrzymany (wyjątek: gdy zostanie złapany na gorącym uczynku)
Ø uposażenie i dieta oraz dodatki: praca ze stażem do momentu zakończenia kadencji, jeśli poseł ma inną pracę to otrzymuje dietę (gratyfikacja finansowa za korzyści poniesione w trakcie pełnienia funkcji), dieta (30% uposażenia) zwolniona jest z podatku dochodowego, dodatki wiążą się z pracą w komisjach
Przywileje:
è uprzywilejowana informacja: poseł ma prawo do pewnych informacji od różnych organów administracji, samorządów)
è interwencja w organach władzy, przedsiębiorstwach i organizacjach społecznych
è bezpłatne przejazdy i loty
è korespondencja, dzienniki urzędowe i druki sejmowe
Przebieg procesu uchwalania prawa:
1) Inicjatywa ustawodawcza
- posłowie
- senat
- rada ministrów
- prezydent
- 100 tys. obywateli
2) Rozpatrzenie projektu przez sejm w 4 czytaniach
3) Przekazanie do senatu, który może:
- podpisać ustawę u zarządzić publikacje w dzienniku ustaw
- weto ustawodawcze – senat może oddalić weto 3/5 głosów
- skierować ustawę do TK
4) W większości przypadków ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni po ogłoszeniu (chyba że jest wyznaczony konkretny dzień)
Egzekucja:
è Prezydent
è Rada ministrów
Rada ministrów:
Proces powołania rządu:
3 kroki: prezydent desygnuje kandydata na prezesa rady, prezes formułuje gabinet, który musi uzyskać akceptację parlamentu, premier w ciągu 14 dni przedstawia expose, jeżeli w trybie podstawowym rząd nie zostanie powołany lub nie uzyska wotum zaufania, następny krok należy do sejmu, który przedstawia swojego kandydata, jeżeli to nie pomoże to inicjatywa wraca do prezydenta (większość zwykła głosów), jeżeli rząd nie ma poparcia to prezydent rozpisuje nowe wybory.
Struktura Rady Ministrów:
Ø Prezes RM (premier) – reprezentant, kieruje pracami, wydaje rozporządzenia, określa sposoby polityki RM, kontroluje pracę członków, zwierzchnik pracowników administracji rządowej
Ø wiceprezesi RM (wicepremierzy) – nie ma ograniczonej liczby, mogą być jednocześnie ministrami
Ø ministrowie, szefowie resortów – działów administracji jest 33, ministrowie mogą zajmować się kilkoma resortami jednocześnie
Ø ministrowie „bez teki” - członkowie RM ale nie kierują żadnym resortem
Odpowiedzialność parlamentarna rządu:
Ma aspekt czysto polityczny, sejm może wyrazić wotum nieufności wobec ministra (69 osób) zwykłą większością.
Konstruktywne wotum – z imiennym zgłoszeniem nowego kandydata na premiera
Odpowiedzialność konstytucyjna:
Za naruszenie konstytucji lub ustaw oraz za popełnienie przestępstwa związanego z zajmowanym stanowiskiem, ponoszą przed Trybunałem Stanu
Zadania Rady Ministrów:
v zapewnienie wykonania ustaw
v wydawanie rozporządzeń
v kierowanie administracją państwową
v uchwalenie budżetu i jego realizacja
v ochrona interesów skarbu państwa
v zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego
v sprawowanie ogólnego kierownictwa w zakresie obronności i stosunków międzynarodowych
Organy pomocnicze RM:
- kancelaria
- rządowe centrum legislacji
Prezes RM określa kompetencje ministrów.
Posiedzenia RM są niejawne
W skład RM wchodzą:
- departamenty – sprawy merytoryczne
- biura – sprawy organizacyjno – techniczne
- sekretariaty
- wydziały
Prezydent
- stoi na straży suwerenności państwa
- kompetencje ujęte są w konstytucji i ustawach
- jest „szefem rządu”
Wybory:
powszechne, równe, bezpośrednie, tajne
Kandydaci:
- obywatel Polski
- min. 35 lat
- pełnia praw wyborczych
- zgłoszony przez 100 000 obywateli (każdy kandydat musi mieć komitet wyborczy składający się z co najmniej 15 osób, kandydat może sam się wycofać)
Kadencja prezydenta:
- 5 lat
- maximum 2 kadencje dla tej samej osoby
- skrócenie kadencji: śmierć, zrzeczenie się urzędu, uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu, złożenie z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
- w przypadku skrócenia kadencji, przejściowej niemożliwości pełnienia urzędu, nieważności wybory, prezydenta przejmuje tymczasowo marszałek sejmu, a jeśli on nie może – senatu
Odpowiedzialność prezydenta RP:
v brak odpowiedzialności politycznej (istnieje 30 prerogatyw, które nie wymagają kontrasygnaty)
v odpowiedzialność konstytucyjna: za naruszenie konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa (2/3 posłów może postawić prezydenta w stan oskarżenia)
Kompetencje prezydenta:
W stosunku do parlamentu:
Ø udział w procesie stanowienia prawa
Ø prawo inicjatywy ustawodawczej
...
jagaw7