SPAZMOLITYKI
1. LEKI CHOLINOLITYCZNE
2. MORFINA I INNE ALKALOIDY OPIUM
3. METYLOKSANTYNY
4. NITRATY
5. ANTAGONIŚCI KANAŁÓW Ca2+, α-ADRENOLITYKI, β-ADRENOMIMETYKI
6. POCHODNE KWASU NIKOTYNOWEGO
7. POCHODNE PIPERAZYNY
8. INNE
AD. 1
Atropina (siarczan), hioscyna (butylobromek), syntetyczne cholinolityki.
Wszystkie, niezależnie od stopnia przenikania przez barierę krew-mózg mogą powodować typowe działania niepożądane.
Receptory cholinergiczne
- muskarynowe
· typ I: ośrodkowy układ nerwowy, neurony obwodowe, komórki okładzinowe żołądka
· typ II: mięsień sercowy; zakończenia presynaptyczne neuronów obwodowych i ośrodkowych
· typ III: gruczoły (ślinowe, potowe, oskrzelowe); mięśnie gładkie ścian naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych
· M1, M2, M3, M4, M5
- nikotynowe
· płytka nerwowo mięśniowa; zakończenia zwojowe układu wegetatywnego
· Nn, Nm
Fizjologia receptorów
- zwolnienie akcji serca → chronotropowo (-)
- P n.X – przedsionek, węzeł zatokowo-przedsionkowy (zwolnienie akcji serca, zahamowanie zatokowe)
- L n.X – zwolnienie czynności serca na skutek zahamowania przewodzenia AV (blok przedsionkowo-komorowy) → dromotropowo (-)
- zmniejszenie siły skurczu mięśnia serca → inotropowo (-)
- rozszerzenie obwodowych naczyń krwionośnych (rec. M3 – NO)
- obniżenie ciśnienia krwi – odruchowa tachykardia
- skurcz oskrzeli
- zwiększenie napięcia mięśniówki i pobudzenie perystaltyki jelit (rozkurcz zwieraczy)
- skurcz zwieracza źrenicy (zwężenie źrenicy), skurcz mięśnia rzęskowego, zwiększenie napięcia grzebieniastego kąta tęczówkowo-rogówkowego i ułatwienie odpływu cieczy wodnistej do kanału Schlemma (zmniejszenie ciśnienia środgałkowego)
Właściwości farmakologiczne – zmniejszenie wydzielania żołądkowego (HCl), w dużych dawkach hamowanie perystaltyki, ew. działania niepożądane (suchość w ustach itp.)
Adifenina
- znaczenie historyczne
- w preparacie Vegantalgin w połączeniu z aminofenazonem i allobarbitalem – obecnie wycofany
- kolka żołądkowa, jelitowa, wątrobowa, nerkowa oraz w bolesnym miesiączkowaniu
AD. 2
Mak lekarski (Papaver somniferum) – opium:
- alkaloidy fenantrenowe: morfina, kodeina, tebaina (głównie p/bólowe, uzależniające, działają depresyjnie na OUN)
- alkaloidy benzyloizochinolinowe: papaweryna, noskapina, narceina (głównie rozkurczające, nie uzależniają)
Benzyloizochinolinowe alkaloidy opium
- nie działają przeciwbólowo, nie powodują uzależnienia
- hamują fosfodiesterazę (wzrost cAMP i hamowanie napływu Ca2+)
- działają bezpośrednio na mięśnie, głównie na mięśnie gładkie
- podobne substancje w glistniku jaskółczym zielu (Chelidonium maius) – bylina z rodziny makowatych (Papaveraceae), jej alkaloidy (chelidonina) działają spazmolitycznie, żółciopędnie, mogą być hepatotoksyczne; żółto-pomarańczowy mleczny sok tradycyjnie stosowany do usuwania kurzajek
Papaweryna
- działa w przewodzie pokarmowym, przewodach żółciowych i drogach moczowych, mniej w naczyniach
- w dużych dawkach działa na mięśnie szkieletowe i mięsień serca
- bardzo słabo wchłania się z przewodu pokarmowego → podaje się ją doodbytniczo lub w formie iniekcji
- wskazania: stany skurczowe przewodu pokarmowego, kolka nerkowa i wątrobowa, spastyczne zaparcia, bolesne miesiączki, zaburzenia erekcji (domiejscowo – historycznie ), dotętniczo w zatorze tętnicy krezkowej
- działania niepożądane: nudności, wymioty, zaparcia, zaburzenia łaknienia, obniżenie ciśnienia tętniczego, tachykardia, osłabienie; rzadziej zapaść, zaburzenia czynności wątroby u osób z nadwrażliwością, zaburzenia przewodnictwa w sercu
- p/wskazana u osób z zaburzeniami przewodzenia sercowego, czynności wątroby, w ciąży i czasie laktacji, w przypadku nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu i jaskry
Drotaweryna
- działa silniej niż papaweryna, podawana doustnie i parenteralnie
- działania niepożądane mniej nasilone
- wskazania:
· stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych (kamica, zapalenie)
· stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych
· choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie przewodu pokarmowego
· bolesne miesiączki, zapalenie przydatków, silne bóle porodowe, tężcowy skurcz mięśnia macicy, zagrażające poronienie
· ból głowy pochodzenia naczyniowego
Eupaweryna – działa podobnie do drotaweryny.
Alweryna – stany skurczowe przewodu pokarmowego i macicy.
Denaweryna – pochodna kwasu benzylowego stosowana w weterynarii; stężenie toksyczne jest niższe niż lecznicze (powoduje uszkodzenie wątroby).
AD. 3
Metyloksantyny – inhibitory fosfodiesterazy; wskazane w: astmie, POChP, stanach zapalnych oskrzeli z reakcją spastyczną
- teofilina – działa głównie w układzie oddechowym, czasem łączona z:
· etylenodiaminą → aminofilina (ostrożnie i.v. → nagłe spadki ciśnienia)
· papaweryną
· efedryną
- teobromina – układ naczyniowy
- kofeina – działanie rozkurczające niwelowane przez pobudzenie ośrodka naczynioruchowego
- pentoksyfilina – rozszerza naczynia, zmniejsza lepkość krwi
AD. 4
Azotany i azotyny organiczne (nitraty) – powodują rozkurcz mięśniówki gładkiej naczyń (żylnych, dużych tętniczych); oskrzeli, przewodu pokarmowego, dróg moczowych, żółciowych – działanie niewykorzystywane w lecznictwie, ale może być przyczyną błędnych rozpoznań (choroba niedokrwienna serca vs zaburzenia motoryki przełyku).
AD. 5
Antagoniści kanałów wapniowych – skuteczność stwierdzona w obserwacjach klinicznych, nie udokumentowana.
AD. 6
Również działanie witaminowe i lipolityczne. Wpływają rozkurczająco zwłaszcza na naczynia skórne. Stosowane w połączeniach z innymi lekami (metyloksantyny) w chromaniu przestankowym, ch. Raynaulda, zaburzeniach krążenia mózgowego. Preparaty:
- winian nikotynylu
- nikotynian ksantinolu
- nikametat
AD. 7
Działają przez blokowanie kanałów Ca2+:
- cinnarizyna – działa długo (do 20 h), hamuje działanie 5-HT i kinin → zaburzenia ukrwienia błędnika, OUN, choroby obwodowego układu naczyniowego
- flunarizyna → zaburzenia ukrwienia błędnika i OUN
- lidoflazyna ~ medibazyna → rozszerzanie tętnic wieńcowych
AD. 8
Cyklandelat – pochodna cykloheksanolu, blokuje kanały Ca2+ silnie rozszerzając arteriole; stosowany w stanach skurczowych naczyń, zaburzeniach ukrwienia OUN.
Naftidrofuryl – pochodna kwasu furanopropionowego, rozkurcza naczynia obwodowe.
LEKI WYMIOTNE
Ośrodek odruchu wymiotnego znajduje się w tworze siatkowatym rdzenia przedłużonego, na dnie komory IV. Odruch wymiotny powodują: drażnienie podniebienia miękkiego, otrzewnej, wzrost ciśnienia śródczaszkowego oraz informacje bezpośrednio ze strefy chemoreceptorowej w area postrema. W formowaniu odruchu wymiotnego bierze udział wiele mediatorów, m.in. dopamina (D2), serotonina (5-HT3), histamina (H1) i acetylocholina (M1).
Apomorfina
- agonista receptorów dopaminergicznych, działa bezpośrednio w ośrodku wymiotnym przez kilka-kilkanaście minut
- rozkłada się w przewodzie pokarmowym i dlatego jest podawana parenteralnie
- w dawce 2 mg stosowana była w zaburzeniach wzwodu podjęzykowo 20-40 minut przed planowanym stosunkiem
- stosowana też w chorobie Parkinsona
- w dawkach powyżej 10 mg powoduje działania niepożądane: nadmierne wymioty i depresja ośrodka oddechowego (znoszone przez nalokson); inne:
· nudności, dolegliwości bólowe
· bóle i zawroty głowy, ziewanie, senność
· nieżyt nosa, zapalenie gardła, kaszel
· zaczerwienienie skóry, uczucie gorąca, nasilona potliwość
· rzadko przejściowy zespół wazowagalny, omdlenia
Emetyna
- jedyny obecnie stosowany lek wymiotny, pochodna korzenia wymiotnicy (Radix Ipecacuanhae)
- nie wchłania się z przewodu pokarmowego, drażni błonę śluzową żołądka, wymioty w 15 – 40 min. po podaniu
- działa też w zakażeniach pierwotniakami i wykrztuśnie, nie ma działania ośrodkowego
- w zatruciach nie stosować nalewki z korzenia wymiotnicy – ALKOHOL PRZYSPIESZA WCHŁANIANIE TRUCIZNY
...
brasill