tory (7).pdf

MAKIETA

Tory na makiecie (7)

Dotychczasowe odcinki cyklu poświęcono „geometrii” toru kolejowego.

Gdy znamy już podstawowe zasady kształtowania układu geometryczne

gotoruwpłaszczyźniepoziomej(„planie”)iwpłaszczyźniepionowej(„pro

filu”), to powinniśmy zapoznać się ztzw. konstrukcją nawierzchni kolejo

wej.Zpewnościąkażdy,nawetpoczątkującymodelarzwie,żetorkolejo

wyskładasięzszyn,podkładówipodsypki.Oczywiścietoprawda,aleaby

zbudować wminiaturze realistyczny tor kolejowy trzeba ojego konstruk

cjiwiedziećowielewięcej.

Najpierw przyjrzyjmy się pierwowzorowi, czyli

prawdziwejnawierzchnikolejowej.Jejgłównym

elementemsąoczywiścieszyny.Chociażkształt

wszystkichtypówszynjestbardzopodobny(w

przekrojupoprzecznymwyróżnićmożnagłów

kę,szyjkęistopkę),tojednakichwielkośćipro

porcjeposzczególnychczęścisąróżne.Obecnie

najpopularniejszymi szynami stosowanymi na

PKP są typy UIC 60, S 49 iS 42 (rys. 1; tab.

1).Możnajeszczespotkaćszynytypu8,6iin

ne.Zasadniczoobowiązujereguła,żeimszyna

jeststarszegotypu,tymjestonalżejsza,niższa

ima mniejszy przekrój poprzeczny. Pamiętać

należy otej zasadzie odtwarzając wmodelu

czasyminione,zwłaszczazIlubIIepoki.

Przezwielelatpodstawowymtypempod

kładu był podkład drewniany. Obecnie jest on

stosowanyznacznierzadziejiwypieragotrwal

szyicięższypodkładstrunobetonowy.Jestbar

dzowieletypówpodkładówbetonowych.Prak

tyczniekażdyzarządkolejowystosujeswójtyp.

Różnią się one pomiędzy sobą przede wszyst

kim kształtem. Gdzieniegdzie można jeszcze

spotkać ułożone wtorach podkłady stalowe.

Myskoncentrujemysięnapodkładachdrewnia

nych, te bowiem były stosowane przez wiele

lat,azwłaszczawczasachświetnościkolei.

Trzecim podst awowym elementem na

wierzchnikolejowejjestpodsypka.Układasięją

przedewszystkimpodpodkładami(itajejczęść

jestniewidocznadlaobserwatora)orazobsypu

jeniąpodkładyodczół(tworząctzw.„bankiet”)

iwypełniając przestrzeń pomiędzy nimi (tzw.

„okienka”).Obecnienajczęściejstosowanąpod

sypką jest tłuczeń kamienny. Jest to kruszywo

łamane, powstające wwyniku rozdrobnienia

iprzesiania skał bazaltowych, granitowych lub

melafirowych. Ciągle jednak wiele czynnych

torów ułożonych jest na podsypce zklińca,

żwiru,żużlalubpospółki.Nafotografiachprzed

stawionotrzyróżnerodzajenawierzchnikolejo

wej(fot.1).

Wróćmy jednak do modelowego toru. Tyl

kostarannydobórtypunawierzchniidokładne

ułożenie jej na torowisku umożliwia właściwe

funkcjonowaniemakiety,czylipoprawnąjazdę

modeli taboru. Dlatego wybór tzw. „materiału

torowego”(jakproducencinazywająmodelowe

tory)jestsprawąszczególnieważną,wymaga

jącąsprawdzeniakilkupodstawowychparame

trów podczas dokonywania zakupów takiego

wyrobu.Odpowiedzmynapocząteknapytanie:

jakie tory kupić? Przede wszystkim trzeba za

uważyć, że wsferze naszych zainteresowań

pozostająwyłączniemodelowetory,wktórych

szyny kształtem przypominają profile szynowe

stosowane na prawdziwej kolei. Wrealistycz

nymmodelukoleiwykluczonejeststosowanie

substytutówszynwpostacinp.ceownikówgię

tychzblachylubteowników(bezgłówek),albo

innych dziwnych profili (rys. 2). Dobór właści

wychwymiarówszynułatwinamnormaNEM

120, której fragment przytoczono wpostaci

rysunku(rys.3)itabeli(tab.2).

Fot. 1.Tory kolejowe woryginale:

a) tory linii pierwszorzędnej zszyn UIC 60 na pod

kładachdrewnianychipodsypcetłuczniowej(ze

znacznym nadmiarem po jej uzupełnieniu);

b) torliniidrugorzędnejzszynS49napodkładach

drewnianych ipodsypce tłuczniowej;

c) torgłównywlatach30.XXwiekuzszynlekkich

napodkładachdrewnianychipodsypceżwirowej.

Również podkłady powinny jak najlepiej

imitowaćoryginał.Chociażniekonieczniemuszą

byćone(wzoremoryginału)wykonanezdrew

na,tojednakpowinnyposiadaćkształtiwymia

ry odpowiadające oryginałowi. Powinny być

także odtworzone elementy przytwierdzające

szyny.Takiewymogispełniająpodkładywyko

nywane ztworzywa sztucznego, na których

można dostrzec zarys podkładek podszyno

wych,śrubiwkrętów,anawetcharakterystycz

neśladyspękańdrewnanagórnejpowierzch

ni.Tegowszystkiegopozbawionesąnp.imita

cjepodkładówztektury,któreniepowinnybyć

stosowanenanaszejmakiecie.

Tr zecim zasadniczym elementem na

wierzchni kolejowej jest podsypka. Wmodelu,

takjakworyginale,powinnoto byćkruszywo,

oczywiścieodpowiedniospreparowaneiwbu

dowane.Naraziepominęopisjejcech,zauwa

żając tylko, że modelowa podsypka nie może

być imitacją tłucznia wykonaną ztworzywa

sztucznego,wktórącorazczęściejproducenci

zaopatrująswojemodelowetory.

Reasumując,należystwierdzić,żenajodpo

wiedniejszymmateriałemtorowymdostosowa

nia na makiecie są tory typu „flex” (czyli szyny

Rys. 1. Przekroje poprzeczne szyn

stosowanych na PKP; od lewej: UIC

60, S 49, S 42.

Rys.2.(poprawej)Profileszynowestosowaneprzezróżnychprodu

centów; od lewej: MärklinK (stary wzór), Piko (stary wzór), Arnold.

Świat kolei 7/2003

MAKIETA

Rys. 3. Przekrój szyny modelowej zoznaczeniem

podstawowych wymiarów (wymiarowanie szyn róż

nych profili wtabeli 2).

z„taśmą”podkładów)odługości70–90cm,

dające się wyginać zarówno wpłaszczyźnie

poziomej, jak również (chociaż wmniejszym

stopniu)wpłaszczyźniepionowej.Możnatakże

używać krótszych przęseł torowych, ale kupu

jącwyłącznieodcinkiproste.Dostępnewhan

dluodcinkitorówukształtowanewłukipoziome

nie spełnią naszych oczekiwań. Mają one pro

mieniewygięciabardziejtramwajoweniżkole

jowe iz tego powodu nie nadają się do budo

wyrealistycznejmakiety.Odcinkiprostelubtzw.

„flexy twarde” należy odpowiednio przygoto

waćwprzypadkukoniecznościwygięciaznich

łukówlubkrzywychprzejściowych.Wystarczy

porozcinaćmijankowoodspodutaśmępodkła

dów.„Flexymiękkie”niewymagajątakiegoza

biegu isą już przez producenta przygotowane

dowyginania.

Przyjrzyjmysiękilkuproduktommodelowej

nawierzchni torowej wrozmiarze H0. Na foto

grafii(fot.2)przedstawionopięćróżnychwyro

bów.Dwaostatnie,będąceimitacjąnawierzch

nizpodsypką,odrazuodrzucimy(zpowodów

już przedstawionych). Zapewniam po raz wtó

r y, że nawet najlepie j wykonana podsypka

ztworzywasztucznegobędzietylkopróbąimi

tacji, nie bardzo przypominającą oryginał. Ze

stosowania pokazanych na fotografii modelo

wych torów powinniśmy wyeliminować także

kolejnyprodukt–tenprzeznaczonydotrzyszy

nowegosystemuzasilania.Tortakiposiadana

każdym podkładzie metalowy „gwóźdź”, ato

zpewnością nie upodabnia go do oryginału.

Pomimo wielu zalet trzyszynowego systemu

zasilania,musimygoodrzucićzuwaginabrak

realizmu takiego toru. Pozostają zatem dwa

wyroby. Pierwszy znich jest produktem firmy

Pecoidozłudzeniaprzypominaprawdziwytor.

Drugi – Rocoline – wydaje się mieć nieco

przewymiarowanąwysokośćszyn,alerównież

jest dobry. Ma on jedną przewagę nad pierw

szymproduktem:jestdostępnywnaszymkra

juistosunkowotani.

Zapoznajmysięztabeląprezentującąkilka

modelowychtorówróżnychproducentów,któ

re należy polecić do stosowania na makiecie,

będącej realistycznym modelem kolei (tab. 3).

Osobiścieuważam,żenajodpowiedniejszymisą

tezpoz.2,3i4.Zuwaginatrudnościwzaku

pie wyrobów firmy Peco radzę wykorzystać

modelowetoryRocolineiTiligPilzElite. Wy

s tępu jąca różnica wys o ko ści główek szyn

wtych wyrobach nakazuje stosowanie torów

Roco wtorach głównych, aTiliga – wbocz

nych. Niższe główki szyn dadzą wrażenie, że

szynysąlżejszegotypu.

Oczywiście wszystkie podane tu rozważa

nia dotyczą torów wrozmiarze H0. Modelarze

budujący winnych podziałkach powinni prze

prowadzićpodobnąanalizędostępnychwhan

dlu torów wich skali ina podstawie wskazań

ztabeli(tab.2)dobraćnajodpowiedniejszepro

dukty.

Warto wtym miejscu dodać, że kupując

modelowe tor y należy sprawdzić, czy „trzy

mają” one szerokość. Gdyby okazały się zbyt

„ciasne”, to mogą powodować zakleszczanie

sięzestawówkołowych.Trzebazatemwybrać

się po zakupy zsuwmiarką lub tzw. kalibrow

nikiem (patrz ar t y kuł Z. Molendy wŚK 2/

1999). Powinniśmy się także przyjrzeć wza

jemnemu położeniu szyn względem podkła

dów. Powinny one być nieco nachylone do

wewnątrz toru (tak, jak to ma miejsce wory

ginale) lub co najmniej stać pionowo. Jeżeli

szynyrozchylająsięnazewnątrz,tozpewno

ścią na takim torze tabor będzie wężykował

ijeździłniespokojnie.

Ważnajesttakżebarwaszynipodkładów.

Najlepiej,jeżelitor,któryzamierzamykupićma

szyny wkolorze rdzawobrązowym, agłówka

na powierzchni tocznej (tam, gdzie koło styka

się zszyną) jest metalicznie srebrzysta. Takie

szynyznajdziemywyłącznieunajlepszychpro

ducentów,azatemcenatorówwniewyposa

żonychbędziezpewnościąniemała.Wystarczy

jednak,jeżelicałeszynybędąsrebrzyste.Odpo

wiednieichpomalowanieioszlifowaniedaefekt

końcowy zgodny zor yginałem. Odradzam ku

powania torów zszynami wkolorze złot ym

(mosiężnym).Chociażkiedyś(zbrakuinnychna

rynku) sam takie stosowałem na makiecie, to

teraz razi mnie mosiężnozłoty połysk ich głó

wek,apróbyusunięciagoizmianynasrebrzy

styniestetymisięnieudały.Podkładywkupo

wanym torze powinny być barwy ciemnobru

natnej.Mogąbyćrównieżczarne.

Gdyzakupymodelowejnawierzchnisąjuż

dokonane,możemyzabraćsięzaukładanietoru

na przygotowanym już wcześniej torowisku.

Otym jednak napiszę wkolejnym odcinku, do

którego lektury zachęcam – jak zwykle – za

miesiąc.

LeszekLewiński

Rys.4.Pochylenieboczneszynizasada„prowadze

nia” zestawu kołowego taboru.

Fot.2.TorymodelowewrozmiarzeH0różnychproducentów.Odlewej:Peco1,9mm,Roco2,1mm,Märklin

K 2,7 mm, FleischmannProfi 2,5 mm, MärklinC 2,35 mm.

Świat kolei 7/2003

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: