Substancji niebezpiecznych, które mogą dostać się do organizmu człowieka za pośrednictwem dróg oddechowych jest bardzo dużo, występują niemalże we wszystkich gałęziach przemysłu. Prawidłowy dobór środków ochronnych jest kluczem do bezpiecznej, niezagrażającej zdrowiu i życiu pracy. Według Dyrektywy 89/696/EWG należą do grupy wyrobów chroniących życie i zdrowie użytkowników przed największymi zagrożeniami (kategoria III).
Dlaczego należy stosować środki ochrony dróg oddechowych?Środki ochrony dróg oddechowych chronią przed gazami, parami, mgłami, dymami i pyłami. Jak niebezpieczne potrafią one być świadczą chociażby opisy ich oddziaływania, np. - tlenki azotu mogą doprowadzić do podrażnienia górnych i dolnych dróg oddechowych i obrzęku płuc, - chlor do podrażnienia górnych dróg oddechowych z krwiopluciem, zapalenia lub obrzęku płuc, - fosgen do podrażnienia górnych dróg oddechowych, obrzęku płuc, niedokrwistości, niewydolności serca i wreszcie do śmierci,- arsen do uszkodzenia mięśnia sercowego, zapalenia oskrzeli,- chrom do owrzodzenia błon śluzowych dróg oddechowych, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc, owrzodzenia układu pokarmowego, martwiczego uszkodzenia wątroby, martwiczego uszkodzenia nerek, Zaprezentowane przykłady pokazują wyraźnie, jak niebezpieczne potrafią być gazy, pyły, dymy, mgły i pary. Trzeba także mieć świadomość tego, że w wielu wypadkach nie jest możliwe wyczucie od razu narastającego z latami niebezpieczeństwa zachorowania na nieodwracalną w skutkach chorobę. Przykładem tutaj mogą być pyły drewna, które pojawiają się niemal w każdym zakładzie stolarskim, parkieciarskim, meblowym… Praca w pyle drewna, bez odpowiednich środków ochrony dróg oddechowych, może doprowadzić między innymi do pylicy płuc. Choroba ta nie jest efektem pracy w zapyleniu przez kilka dni, jej rozwój trwa około 20 lat. Niestety, pojawienie się duszności u pracownika może oznaczać już zaawansowaną chorobę i nieodwracalne uszkodzenie płuc przez cząsteczki pyłów. Wtedy jest już za późno na profilaktykę. Jeszcze większe zagrożenie przynosi praca bez odpowiednich zabezpieczeń w pyłach drewna twardego (dąb, buk). Pyły te oprócz pylicy mogą doprowadzić do nowotworu płuc, gdyż podejrzewane są o kancerogenność.
Wchodzenie do wszelkiego rodzaju studzienek, zbiorników, dołów bez zbadania panującego tam środowiska, szczególnie w warunkach gdzie może wystąpić poważne zagrożenie takie jak niedobór tlenu czy wydzielanie się siarkowodoru, jest bez wątpienia igraniem z losem.
Podział środków ochrony dróg oddechowychWymagania stawiane przed tymi środkami są bardzo wysokie, produkty muszą spełniać standardy odpowiednich norm. Wszystkie ich cechy badane są przez jednostkę notyfikowaną (wybiera ją sobie producent spośród jednostek krajowych lub zagranicznych), która oprócz wydania certyfikatu prowadzi nadzór nad wyrobem w trakcie całego okresu jego funkcjonowania na rynku. Oczywiście może się zdarzyć, że jedna jednostka wydaje certyfikat, a inna prowadzi nadzór, jednak najważniejsze jest to, że wyrób podlega stałej kontroli.Środki ochrony dróg oddechowych można podzielić na dwie podstawowe grupy:- sprzęt izolujący,- sprzęt oczyszczający
Jak sama nazwa wskazuje, sprzęt izolujący ma odizolować użytkownika od środowiska, w którym się znajduje czy to jako pracownik wykonujący swoje obowiązki czy też jako ratownik biorący udział w akcji ratującej życie ludzkie lub środowisko. Stosowany jest w warunkach niedoboru tlenu (mniej niż 17%) oraz wtedy, gdy ilość substancji niebezpiecznej w powietrzu jest większa niż 1% objętości. Środki te należy stosować także w takich sytuacjach, kiedy zagrożenie nie jest znane, czyli nie wiemy z jaką substancją mamy do czynienia, jakie jest jej stężenie i czy nie występuje niedobór tlenu w mieszaninie oddechowej. Sprzęt oczyszczający, który możemy podzielić na pochłaniający - w ogólnym rozumieniu przeciwgazowy, oraz filtrujący - przeciwpyłowy, możemy stosować tylko wtedy, gdy jesteśmy pewni, że nie występuje niedobór tlenu (jest go więcej niż 17%), znane są nam wartości stężeń substancji niebezpiecznych, mamy wiedzę na temat ich składu chemicznego, oraz gdy ich ilość nie przekracza 1% objętości powietrza.Stosując przybliżenia, dla łatwiejszego zapamiętania, można stwierdzić, że w powietrzu naturalnym jest 21% tlenu, 78% azotu i 1% pozostałych gazów (takich jak argon, dwutlenek węgla, wodór, neon, hel, ksenon, krypton). Azot jest dla naszego organizmu gazem obojętnym. Tyle ile zaczerpniemy go do płuc w fazie wdechu tyle wydalimy w fazie wydechu. Z tlenem, ze względu na jego zużycie jest nieco inaczej. We wdychanym powietrzu jest go około 21% w wydychanym około 17%. Różnicę, czyli około 4% objętości, stanowi dwutlenek węgla.
Sprzęt oczyszczający możemy stosować tylko wtedy, gdy jesteśmy pewni, że ilość tlenu w powietrzu jest wystarczająca, znane są nam wartości stężeń substancji niebezpiecznych oraz mamy wiedzę na temat ich składu chemicznego.
Minimalna, bezpieczna dla życia człowieka ilość tlenu określana jest na 17%. Poniżej tej granicy oddychanie jest utrudnione, wywołuje uczucie stopniowo nasilającej się duszności, utratę przytomności, a nawet śmierć. Już zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu wydychanym do 15% powoduje powstanie objawów wyrównawczych, które wyrażają się w głębszych oddechach, częstych skurczach serca i zwolnionych procesach utleniania biologicznego. Przy spadku zawartości tlenu do 14 ÷ 9%, oddech staje się przerywany, a mięśnie na skutek niedotlenienia szybko się męczą. Dalsze obniżanie zawartości tlenu do 8 ÷ 6% powoduje śmierć przez uduszenie.Z tego właśnie powodu, przy stosowaniu sprzętu oczyszczającego należy być pewnym, że zawartość tlenu w powietrzu, jako gazu niezbędnego do życia, jest wystarczająca. W przypadku braku takiej informacji należy zastosować sprzęt izolujący.
Następne artykuły z cyklu:• Ochrona dróg oddechowych - sprzęt izolujący• Ochrona dróg oddechowych - sprzęt pochłaniający• Ochrona dróg oddechowych - sprzęt filtrujący
Adam JabłońskiPrezes Polskiego Zrzeszenia Producentów i DystrybutorówŚrodków Ochrony IndywidualnejDyrektor ds. Marketingu w Filter Service Sp. z o
ajerkiewicz