Dagmara Krysiak
OGLĘDZINY
Wprowadzenie:
- jeden ze sposobów uzyskiwania wiedzy o przestępstwie uwzględniony w KPK,
- podstawa prawna: art. 207 par. 1 KPK
- polegają na prowadzeniu badania określonego fragmentu rzeczywistości – miejsca, osoby, rzeczy lub zwłok, a następnie utrwalenie wyników określonego badania,
- ma sens tylko wtedy, gdy jakaś przestępcza akcja dokonała istotnych zmian w danym wycinku rzeczywistości,
- utrwalenie rezultatów musi być odpowiednio udokumentowane i spełniać wymogi procedury karnej,
- aspekt taktyczny i techniczny nie jest uregulowany szczegółowo w KPK i należy do domeny kryminalistyki,
- przyjmuje się, że oględziny są czynnością procesową i kryminalistyczną,
- poznawcze cele oględzin wyrażane są za pomocą reguły siedmiu złotych pytań śledztwa:
* co się zdarzyło?
* gdzie?
* kiedy?
* w jaki sposób?
* za pomocą czego?
* kto dokonał przestępstwa?
- cele informacyjne oględzin ograniczają się do ustaleń dotyczących:
* rekonstrukcji zdarzenia,
* modus operandi sprawcy,
* materiałów pozwalających na identyfikację sprawcy,
* przesłanek łączących osoby, miejsca i obiekty,
* wiadomości przydatnych w planowaniu przyszłych przesłuchań,
* wszelkich innych czynności mających znaczenie wykrywacze i dowodowe.
- podziały oględzin:
* oględziny miejsca pierwotnego i wtórnego,
* oględziny makroskopowe i mikroskopowe,
* oględziny według rodzaju przestępstwa (np. oględziny miejsca zabójstwa, włamania)
* oględziny według fizycznego charakteru miejsca (przestrzeń otwarta, zamknięta, w lesie, banku, w prywatnym mieszkaniu).
- oględziny złożone takie, w których brał udział biegły
Organizacja oględzin:
- jest to zawsze czynność tak skomplikowana, że wymaga ona współpracy wielu osób, które tworzą tzw. grupę operacyjno – śledczą.
* pracami grupy kieruje prokurator, albo funkcjonariusz służby dochodzeniowo śledczy,
* przedstawicielowi służby dochodzeniowo śledczej towarzyszy oficer operacyjny odpowiedzialny głównie za realizację zadań wykrywczych,
* specjaliści czyli technicy kryminalistyki, których zadaniem jest ujawnianie i zbieranie śladów oraz pomoc w dokumentowaniu przebiegu czynności,
* jeśli okoliczności na to wskazują do grupy dołączani są eksperci, którzy mają na celu fachową interpretację śladów,
Ewentualnie: + przewodnik psa tropiącego
+ dzielnicowy znający realia określonego miejsca
* funkcjonariusze służb prewencji, mający nie dopuścić do miejsca oględzin osób niepowołanych,
- w takcie oględzin pierwszeństwo przysługuje udzielaniu pierwszej pomocy ofiarom, jak również zachowanie bezpieczeństwa całej grupy dochodzeniowo śledczej,
- strefy dostępu w trakcie oględzin:
* pierwsza strefa – wewnątrz znajdować się mogą tylko osoby służbowo związane z czynnością,
* druga strefa- oprócz osób wykonujących obowiązki służbowe zawiera punkt działania kierownika grupy oględzinowej,
* trzecia strefa – osoby upoważnione przez kierownika i wykonujące konkretne działania,
- fazy oględzin
* faza ogólnoorientacyjna – ogólne zorientowanie się co do charakteru zdarzenia, warunków miejsca; pozwala określić liczbę i kwalifikację uczestników oględzin; rozpytania osób, które mogłyby ewentualnie udzielić informacji o przestępstwie i kierowanie ich kolejno
* faza statyczna – bliższe poznanie zakreślonego miejsca oględzin, ewentualne modyfikacje zakresu tego miejsca, statyczne zbadanie wyrazistych śladów, klasyfikacja śladów pod kątem kolejności ich zabezpieczenia, niezwłoczne zabezpieczenie śladów zapachowych i w miarę możności śladów termicznych,
* faza dynamiczna – polega na skrupulatnym, systematycznym i planowym badaniu każdego śladu kryminalistycznego lub miejsca, gdzie mógłby się on znajdować, wymaga to poruszenia przedmiotów oględzin, badania ich podłoża, struktury.
* faza końcowa – przegląd i reasumpcje ustaleń wersyjnych, przegląd dokumentacji i jej uzupełnienie, przegląd czynności, które należałoby uzupełnić, decyzja o ewentualnym dalszym zabezpieczeniu miejsca zdarzenia,
- oględziny zaczynają być przeprowadzane już w momencie podjęcia decyzji o ich przeprowadzeniu to znaczy jeszcze na terenie jednostki policyjnej,
- patrole otrzymują polecenie zabezpieczenia miejsca zdarzenia,
- tworzy się wstępną koncepcję oględzin, określa zakres czynności niecierpiących zwłoki, wyznacza osoby do grupy dochodzeniowo – śledczej, przygotowuje niezbędne instrumentarium techniczne,
- po przybyciu na miejsce dokonuje się uzupełnienie wiedzy o warunkach prowadzenia oględzin, dokonuje się modyfikacja zabezpieczenia terenu, penetracja terenów przyległych, uzupełnienie lub redukcja gotowych do działania sił i środków,
- w tym samym czasie kiedy w/w czynności mogą toczyć się czynności zmierzające do ujęcia sprawcy,
Taktyka oględzin:
- ustalenie zmian spowodowanych czynem przestępczym,
- buduje się roboczą wersję zdarzenia, a na jej podstawie plan czynności,
- wykonuje się zdjęcia ogólne, korzystając z faktu, że ta faza nie zmieniła jeszcze nic w wyglądzie miejsca zdarzenia,
- szczegółowe badanie fragmentów miejsca oględzin w celu poszukiwania, ujawniania, dokumentowania i zabezpieczania śladów,
- porządki dokonywania poszukiwań śladów:
* porządek obiektywny – myślowy podział danego obszaru na poszczególne segmenty i następnie ich systematyczna penetracja po liniach spiralnych albo promienistych od lub do punktu centralnego,
* porządek subiektywny – przyjęcie hierarchii ważności poszczególnych miejsc i badaniu ich w kolejności wynikającej z ich ważności,
- w praktyce porządek poszukiwania śladów w trakcie oględzin podyktowany jest zdroworozsądkowo w zależności od konkretnego miejsca oraz w związku z doświadczeniem funkcjonariuszy,
- ślady zabezpiecza się zgodnie z ich specyfiką i regułami techniki kryminalistycznej,
- celem każdego zabezpieczenia jest zachowanie fizycznej integralności śladu, ograniczenie jego degradacji i zapobieżenie jego kontaminacji,
- sprzętem najczęściej wykorzystywanym do takich czynności są walizki śledcze, które dzielą się na uniwersalne i specjalistyczne,
- w uzasadnionych przypadkach na miejsce zdarzenia kieruje się tzw. ambulans kryminalistyczny czyli samochód mieszczący laboratorium umożliwiające dokonanie określonych badań eksperckich,
- po zakończeniu zbierania śladów dochodzi do ostatniej fazy czynności, czyli – podsumowanie informacji, sprawdzenie kompletności działań, ponownym przeglądzie obszaru i ewentualnym powtórzeniu niektórych czynności,
- kierownik grupy uznaje oględziny za zakończone,
- każdy ślad należy odpowiednio opakować
Dokumentacja oględzin:
- podstawowym sposobem formalnego zabezpieczania dowodów jest protokół oględzin, a regułą konieczną jest sporządzenie go w trakcie oględzin w obecności wszystkich uczestników czynności,
- do poprawnej i łatwiejszej dokumentacji stosuje się formularze protokołów oględzin.
- odpowiednie udokumentowanie konkretnego śladu opatrzeniem go metryczką,
- możliwe także wsparcie dokumentacją techniczną:
* nagrania video,
* zdjęcia,
* szkice.
- zastosowanie fotografii sprowadza się do wykonania następującego rodzaju zdjęć:
* ujęcia ogólnoorientacyjne – prezentacja szerokiego planu miejsca oględzin,
* ujęcia sytuacyjne – sporządzane w celu rejestracji istotnych fragmentów badanego miejsca z zapisem lokalizacji określonych śladów,
* ujęcia szczegółowe – dla utrwalenia charakterystyki konkretnych śladów.
- szkice – można w nim zapisywać informacje, których nie można wpisywać do protokołu; forma komplementarna wobec fotografii,
- dla spisania wniosków i koncepcji, które nie mogą być wpisane do protokołu, organ procesowy spisuje tzw. notatkę z oględzin lub notatkę pooględzinową
Filus2912