M.Zalewska - Dziecko w autoportrecie z zamalowana twarza, rozdzial 3.doc

M. Zalewska – Dziecko w autoportrecie z zamalowaną twarzą, rozdział 3

Kontakt kliniczny traktuje jako specyficzną relację psychologa z druga osobą, która umożliwia jej zaistnienie jako osobie, funkcją tej relacji jest diagnoza i terapia psychologiczna tej osoby, celem kontaktu, diagnozy i terapii jest osoba, z która psycholog wchodzi w kontakt kliniczny

Mechanizm zaburzeń rozwoju tożsamości dziecka niesłyszącego, jak i słyszącego jest związany z tym, co matka i dziecko wnoszą do kontaktu ze sobą. Matka wnosi do kontaktu problemy a dziecko potencjał niewystarczający do ich przetworzenia w sposób nie zakłócający jego rozwoju. => diagnoza  i oferta pomocy psychologicznej jest taka sama w obu przypadkach dzieci.

Problemy z rozwojem tożsamości, a dokładniej z doświadczaniem siebie w różnych wymiarach osobowego istnienia są rezultatem specyficznych właściwości kontaktu psychologicznego z drugą osobą. Można powiedzieć, że KP jest tym elementem, który umożliwia lub nie doświadczanie siebie, w różnych wymiarach osobowego istnienia

Istota niedyrektywnego kontaktu z P polega na tym, że daje on szanse psychicznego zaistnienia drugiej osobie w kontakcie z nim. Niedyrektywny kontakt z dzieckiem i jego rodzicami różni się w zasadniczy sposób.

Kontakt, w którym P daje szansę psychicznego zaistnienia drugiej osobie wyraża się, na poziomie behawioralnym, w pozostawieniu wyboru aktywności drugiej osobie. W odniesieniu do DZ jest to pozostawienie DZ wyboru zabawki czy form aktywności, a w odniesieniu do dorosłych – tematu rozmowy.

Kontakt z dzieckiem: to kontakt, w którym ma możliwość odwołania się do doświadczania siebie, dz które ma problem z doświadczaniem siebie z dostępem do swego psychicznego wyposażenia ma duże trudności z wyborem aktywności itd. Dz często nie robi nic, stoi lub siedzi zamiast się bawić. Próby niesienia mu pomocy są udaremnieniem możliwości doświadczania siebie przez dz i „popchnięciem” w kierunku realizacji własnych potrzeb P, trudność pomocy P polega na powstrzymaniu się od pomocy DZ w wyborze aktywności lub przedmiotu aktywności. P musi mieć świadomość tego, że dz zachowanie jest wyrazem jego braku dostępu do własnego wyposażenia psychicznego, dz, które ma szansę dotrzeć w kontakcie z P do własnych chęci i potrzeb w drodze samodzielnych poszukiwań ma szansę na poznanie siebie, doświadczenie tego co jest jego udziałem

P jest nastawiony na służenie dz swoją osobą w taki sposób, aby dz mogło zaistnieć w kontakcie z nim, pokazuje dz jego samego – miny jakie robi, ubranka, które nosi itd.

Kontakt z rodzicami: niedyrektywny kontakt umożliwia jej przedstawienie P problemów, z którymi się boryka, wybór tematu rozmowy, umożliwia jej też zaistnienie psychiczne w zupełnie nowych wymiarach – poprzez problemy, ból, cierpienie w kontakcie z obcą osobą, dla większości rodziców (są to gł. matki) kontakt ten jest bardzo trudny, jest to trudność w „byciu sobą”

Dz unicestwiające psychicznie siebie i osobę pozostającą w nim w kontakcie, prowokuje do zachowań dyrektywnych w obronie przez przeciwprzeniesieniowymi przeżyciami takimi jak poczucie nudy, pustki, własnej nieobecności, poddanie się tym przeżyciom sprzyja uruchomieniu zachowań dyrektywnych w stosunku do Dz lub całkowitego wyłączenia się z kontaktu z dz, tak, że całe sekwencje zachowań dziecka umykają uwadze P

Sposoby umożliwiające utrzymanie niedyrektywnego kontaktu z dz:

·         werbalizowanie na głos lub w myślach, obserwowanych zachowań dz

·         przyjęcie nowej tożsamości, nie zadawanie pytań „co to”

·         kontrolowanie dystansu przestrzennego między dz a P – utrzymanie takiego dystansu fizycznego, który umożliwia zachowanie własnych granic „ja”

P ofiaruje dz siebie dla psychicznego zaistnienia, to oferowanie siebie można nazwać emocjonalnym dostrojeniem się lub kontenerowaniem

Trudność kontaktu:

1.      to sprawa gotowości P do kontaktu z Dz, które unicestwia, depersonalizuje, psychiczna niedostępność rodziców dzieci niesłyszących

2.      to sprawa znalezienia w sobie miejsca dla istnienia dz lub jego matki

W decyzji dotyczącej pomocy P osobie z zaburzeniami tożsamości fundamentalną rolę odgrywa diagnoza własnej gotowości do kontaktu terapeutycznego z ta osobą, oraz analiza przeżyć przeciwprzeniesieniowych, które ten kontakt umożliwiają lub nie

Podstawowym wyznacznikiem PP, którą zaproponujemy osobie z zaburzeniami tożsamości jest diagnoza tego co mogę, ja, P pacjentowi zaoferować, a nie diagnoza mechanizmów jego zaburzeń

Rozmowa kliniczna

W niej rodzic ma szansę przedstawić przeżycia, doświadczenia, fantazje, wyobrażenia będące jego udziałem w odpowiedzi na różne sytuacje życiowe, wypowiedzi te traktuje się jako odzwierciedlające zarówno stan psychiczny rodzica jak i doświadczanie siebie i innych, rezultatem RK jest wspólne zrozumienie pewnego fragmentu określonej rzeczywistości psychicznej – swojej własnej przez rodzica i jego dziecka, R mówi o faktach psychicznych towarzyszących wydarzeniom życiowym i kontaktowi z własnym dzieckiem

Podobnie jak z R, tak z młodzieżą G za zaburzeniami rozwoju tożsamości niedyrektywny kontakt kliniczny przybiera formę rozmowy klinicznej, jest ona zarówno narzędziem diagnozy jak i pomocy P, zaburzenia rozwoju tożsamości manifestowane przez młodzież G  charakteryzują się określoną specyfiką – formy zaburzeń tożsamości: od skrajnej dezorganizacji życia psychicznego jak psychoza, po trudności z określeniem siebie w różnych wymiarach osobowego istnienia

Pomoc młodzieży G w poszukiwaniu tożsamości:

Doświadczenia kliniczne wskazują na nietypowe rozwiązanie, którym jest praca nad osiągnięciem „podwójnej tożsamości” – tożsamość, której cechą charakterystyczną jest możliwość określenia siebie jako osoby G i słyszącej zarazem, jest to tożsamość, w której sprzeczność występuje bez konfliktu i bez zaprzeczania jednej z właściwości własnego wyposażenia psychicznego, drogą do osiągnięcia podwójnej tożsamości jest przepracowanie oporu przed włączeniem w własną tożsamość tego wszystkiego, co wiąże się z głuchotą, a mianowicie brak lub ograniczoną możliwość percepcji dźwięków i opanowanie zdolności do porozumiewania się językiem migowym

ð     Trudność psychiczna włączenia głuchoty w własną tożsamość jest wynikiem tego, że G nie jest udziałem osobistego doświadczenia, lecz wymaga konieczności przyjęcia perspektywy osoby słyszące hm w określaniu siebie jako osoby G

ð     W procesie terapii młodzieży G z zaburzeniami tożsamości, biegle posługującej się językiem oralnym, ważnym krokiem w budowaniu tożsamości jest możliwość dokonania regresji do doświadczania siebie z tego okresu, w którym własna G była dz nieznana

Krótkoterminowa terapia diady matka – dziecko ( B. Cramer): w niedyrektywnym kontakcie z terapeutą matka dziecka ma szanse dostrzec te właściwości jej kontaktu z dz, które doprowadzają do określonych jego zachowań

Treścią przeciwprzeniesienia jest poczucie okaleczenia słownego, braku możliwości zaistnienia w werbalnym wymiarze własnej tożsamości, że dz G „pozbawia” nas słów, analiza treści przeciwprzeniesienia umożliwia diagnozę tego jak doświadcza innych dz G

Warunki minimalizujące poczucie okaleczenia słownego:

·         znalezienie optymalnego dla komunikowania się dystansu, odległości fizycznej od dz

·         „mówienie” przez P całym ciałem tj. wspomaganie wypowiedzi słownych ekspresją ciała, która uwidacznia to co mówi P dziecku

·         Posługiwanie się gestem znaczącym wspomagającym wypowiedź słowną

·         Przyjmowanie pozycji twarzą do dziecka

Trudne jest znalezienie optymalnej formy adresowania do dz komunikatów, kiedy jest ono zajęte czymś i nie mamy z dz w danym momencie kontaktu wzrokowego

Do podstawowych przeżyć przeciwprz. psychologa w kontakcie z dziećmi należą: poczucie nudy, trudności skoncentrowania uwagi, że nic się nie dzieje w kontakcie z dz, poczucie konieczności zajęcia się własnymi sprawami, poczucie własnej nieadekwatności, jakiegoś braku

Do podstawowych przeżyć przeciwprz. psychologa w kontakcie z rodzicami należą: agresja

Ze zjawiskiem przeciwprzeniesienia ściśle związane jest przeniesienie – dotyczy ono przenoszenia przez dz doświadczania siebie w kontakcie z matką na osobę P oraz przenoszenia właściwej reprezentacji matki na P

Obserwacja psychologiczna

Stanowi podstawową metodę proponowanej diagnozy osób z zaburzeniami tożsamości, służy diagnozie wyjaśniającej, diagnozie psychiki drugiego człowieka, nadawanie znaczeń jest związane ze stawianiem diagnozy ale też jest uniwersalną właściwością życia psychicznego każdego człowieka poczynając od noworodka, jeżeli próbujemy zrozumieć obserwowany fakt możemy zrozumieć znaczenie, „podstawić” pod ten obserwowalny fakt różne inne fakty umożliwiające nam orientację w rzeczywistości psychicznej obserwowanego dz, możemy jedynie wyodrębnić fakt, ale możemy też próbować zrozumieć, podstawić inny fakt, zawsze jednak jest to nadawanie znaczeń, możemy nadawać znaczenia tylko w jednym języku lub w kilku językach, cel, któremu to nadawanie znaczeń służy decyduje o wyborze określonego języka i ich liczbie, jeżeli znaczenie nadaje P to zazwyczaj takiej translacji dokonuje przy pomocy jakiegoś słownika

Diagnoza psychologiczna jest nadawaniem znaczeń , w różnych terminach życia psychicznego, obserwowalnym, wyodrębnionym faktom.

Kiedy nadajemy znaczenie w języku tożsamości innego człowieka, gdy płaszczyzną odniesienia czynimy jego tożsamość, w istocie odpowiadamy na pytanie kto to jest ten człowiek, pytamy o określoną osobę, odp tę traktuje się jako podstawowy cel diagnozy psychologicznej.

Języki P mogą być stosowane z 2 perspektyw:

·         Obserwatora – wypowiadamy się o drugim człowieku w takich terminach jak np. „dz z zaburzeniami rozwoju tożsamości” itd

·         Obserwowanego (fenomenologiczna)– przyjmując tą perspektywę wypowiadamy się o drugim człowieku w terminach odzwierciedlających jego doświadczanie siebie, mówimy wtedy o „poczuciu siebie, własnej wartości” itd., wyodrębnia się tu fakty i posługuje się językiem P, przyjmowanie tej perspektywy jest jedną z form osobowego istnienia człowieka, jego aktywności psychicznej, przyjmowanie jej przez P jest wyrazem zaangażowania siebie jako osoby w rozumieniu osobowego istnienia drugiego człowieka

Stawianie diagnozy jest kreowaniem rzeczywistości P innych osób, ma ono określone wymiary i ramy, z dostępnych nam treści kreujemy kliniczną rzeczywistość życia P drugiego człowieka, która jest rezultatem tego, co my sami jako P wyposażeni w życie psychiczne jesteśmy w stanie zobaczyć i usłyszeć z tego, co mówi nam druga osoba, stanowiąc przy tym samym poważny filtr z naszej własnej psychiki, przy pomocy własnej psychiki chcemy poznać psychikę drugiej osoby

Obserwacja dokonywana na żytek P diagnozy klinicznej charakteryzuje się pewnymi właściwościami, które przesądzają o możliwościach wykorzystywania jej w tym celu:

1.      wyodrębnianie zachowań ze strumienia aktywności dz czy jego rodzica

2.      to, czy zachowanie uznamy za mające znaczenie P czy nie zależy od teorii P, którą posługujemy się w nadawaniu znaczenia P

3.      specyficzne wyposażenie

Rozumienie rzeczywistości zewnętrznej w drodze obserwacji wzrokowej, tj nadawania znaczeń wyodrębnionym wzrokowo faktom, ich translację na dostępny sobie język/i, jest udziałem każdego dziecka głuchego, specyficznym wymiarem jego osobowego istnienia wśród innych ludzi.

Dz G jest znacznie bardziej biegłe w wyodrębnianiu obserwacyjnie zachowań aniżeli słyszący P – dz nadaje znaczenia takim elementom zachowań, które osoba słysząca ignoruje, biegłość dz G w dostrzeganiu zachowań P , na które my nie zwracamy uwagi pozwala im na tak doskonałą orientację w otoczeniu zewnętrznym.

Dz G nie posługuje się językami określonych teorii psychiki a P tak, teoria relacji z obiektem i podejście fenomenologiczne umożliwia poznawanie osoby dz G w terminach jego doświadczania siebie i innych osób

Ważne jest wyodrębnienie pierwszego zachowania dz w kontakcie z P: to ono informuje z czym boryka się dz, warto zwracać na to uwagę z uwzględnieniem kontekstu innych obserwowanych faktów

PK nastawiony na diagnozę poczucia siebie małego dz  będzie brał pod uwagę dane z obserwacji:

1.      swobodnej, nie kierowanej aktywności dz w kontakcie z P

2.      jego kontaktu z matką lub z innymi towarzyszącymi mu bliskimi osobami podczas spotkania z P

3.      jego aktywności na przedmiotach

ð     dz z zaburzeniami rozwoju tożsamości nie manifestują żadnych dających się wyodrębnić objawów, sprawiają wrażenie rozwijających się prawidłowo

ð     zaczynam diagnozę, wnioskowanie diagnostyczne od ogółu do szczegółu tj. od nadania syntetycznego tytułu spotkania poprzez porządkowanie znaczeń nadawanych obserwowanym zachowaniom dz, jego r, P, faktom z życia i elementom przeciwprzeniesienia w terminach doświadczania siebie w różnych wymiarach osobowego istnienia, po sformułowanie wniosków diagnostycznych odnoszących się do charakterystyki poczucia siebie określonego dz