Program socjoterapeutyczny

dla młodzieży sprawiającej trudności wychowawcze

Pod kierunkiem:

mgr Chlebowski

Opracowała:

Katarzyna Mantiuk

III POW gr. 2

Wstęp

W pracy z dziećmi wielokrotnie obserwuje się trudności życiowe z jakimi zmaga się pewna grupy uczniów. Są to osoby, które doświadczają chaosu w rodzinie, w szkole, często też w grupie rówieśniczej. Wynikiem takiego oddziaływania staje się kłopotliwe zachowanie, słabe wyniki w nauce i odrzucenie. Szkoła jest dla takich dzieci miejscem niepowodzeń w zadaniach i kontaktach społecznych, a porównywanie siebie z innymi wypada niekorzystnie. Brak stałości środowiska wychowawczego powoduje dezorientacje w świecie społecznych norm i wartości, nie rozumienie sensu przestrzegania zasad moralnych. Brak orientacji wyraża się niezrozumieniem emocji jakie przeżywają ludzie z ich najbliższego otoczenia w związku z ich zachowaniem, które to często narusza standardy zachowań akceptowanych społecznie.

Z myślą o takiej grupie osób powstał poniższy program socjoterapeutyczny. Głównym założeniem jest poprawa funkcjonowania grupy uczniów w szkole, na tyle by mogli dalej kontynuować w niej swoją edukację.

Ogólna charakterystyka programu
 

Okres dojrzewania to szczególnie natężenie pojawienia się nowych patologicznych zachowań. Ujawnia się najmocniej, kiedy  dziecko rozpoczyna naukę w gimnazjum. Inni nauczyciele, nowe środowisko,  często też zmiana grupy rówieśniczej może stać się przyczyną powstawania trudności w pełnieniu roli ucznia, w wyniku tych zmian często pogarszają się wyniki w nauce. Buntu wobec świata dorosłych nasila się, a to rodzi sytuacje trudne, z którymi zarówno młodzież, jak i dorośli nie potrafią sobie poradzić.

Jak wspomniałam na wstępie, często obserwuje się zmagania z trudnościami zarówno nauczycieli, jak i uczniów. W rozmowach między nauczycielami padają stwierdzenia „nie umiem sobie poradzić”, „nie wiem, co mam zrobić”, „nie jestem w stanie poprowadzić lekcji w tej klasie”, „chciałabym jej pomóc, ale nie wiem jak”. Bezsilność i niemoc kadry pedagogicznej skłania do zastanowienia się nad tą sytuacją i jej przyczyną.

W trakcie rozmów z uczniami, którzy sprawiali najwięcej trudności poznałam kłopoty z jakimi przyszło im się zmagać szkole. Młodzież najczęściej mówiła o niezrozumieniu przez dorosłych, o niesprawiedliwym traktowaniu przez nauczycieli, o tym, że nie mogą przyzwyczaić się do nowych warunków, że źle czują się w swojej klasie. Bardzo ważnym problemem była niemożność „dogadania się” z nauczycielami i rówieśnikami oraz słabe wyniki w nauce, które powodowały konflikty w domu rodzinnym. Niektóre osoby poddały się mówiąc: „to nie ma sensu i tak sobie nie poradzę”, „nauczyciele mnie nie lubią”, „wolę iść na wagary niż dostać pałę”. Miałam wrażenie, że te dzieci są tak samo bezradne jak  ich nauczyciele. Ciągłe porażki i niepowodzenia spowodowały, że zrezygnowały z podejmowania działań, które mogłyby zmienić ich sytuację. Najprostszym wyjściem według nich są wagary, kłamstwa, wulgarne i agresywne zachowanie, symulowanie choroby, lekceważenie poleceń nauczycieli.

Przejawianie takich kłopotliwych zachowań powoduje konflikt w sferze kontaktu z nauczycielem polegający na trudnościach w komunikowaniu się, wyrażaniu swoich oczekiwań i potrzeb, a brak wiary we własne siły skłania ucznia do przyjmowania postawy wycofującej bądź agresywnej.

Aby pomóc takim uczniom i wychodząc naprzeciw ich problemom napisałam program.

Cele programu
 

§         Rozwojowe

·         zaspokojenie potrzeby przynależności do grupy rówieśniczej i jej aprobaty,

·         zaspokojenie potrzeby nawiązania bliskiego kontaktu z osobą dorosłą,

·         zaspokojenie potrzeb wyrażania siebie, intymności,

·         zaspokojenie potrzeby aktywności społecznej,

·         budowanie poczucia wspólnoty grupowej.

§         Edukacyjne

·         zdobycie umiejętności porozumiewania się i konstruktywnego rozwiązywania konfliktów z dorosłymi i rówieśnikami,

·         uczenie różnych sposobów odreagowywania negatywnych emocji,

·         doskonalenie umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji,

·         dostarczenie wiedzy nt. skutecznej i nieskutecznej komunikacji,

·         zdobycie umiejętności wyrażania uczuć negatywnych.

§         Terapeutyczne

·         budowanie pozytywnego obrazu siebie i zwiększenie poczucia własnej wartości,

·         stworzenie okazji do odreagowania napięć emocjonalnych,

·         zaspokojenie potrzeby bycia ważnym.

Metody
 

Proponowana metoda przeprowadzenia ćwiczeń jest metodą aktywną, polegającą na uczeniu się przez własne doświadczanie i wyciąganie z przeżywanych sytuacji autonomicznych, subiektywnych wniosków.

Techniki zastosowane  to:

-          praca w kręgu i „rundki” jako sposób dzielenia się z innymi swoimi doświadczeniami,

-          „burza mózgów” pozwalająca zaktywizować grupę i wyzwolić jej potencjał twórczy,

-          psychodrama umożliwiająca odgrywanie scenek na  temat  rzeczywistych problemów nurtujących członków grupy,

-          zabawa, która pozwoliła by uwolnić się od codziennych problemów życiowych, surowych wymogów stawianych przez otoczenie

-          gry psychologiczne które, posłużą realizacji określonych celów rozwojowych, edukacyjnych i korekcyjnych.

Aby program był efektywny, zajęcia powinny być przeprowadzone przez dwie osoby, które funkcjonowałyby w grupie na zasadzie uczestnictwa.

Spotkania najlepiej gdyby odbywały się jeden raz w tygodniu, po 90 minut, w dniu wspólnie ustalonym przez grupę. Jako miejsce spotkań najlepiej wybrać jedną z sal w Gimnazjum, wyposażoną w materace, krzesła i inne przedmioty potrzebne do prowadzenia zajęć.

Tematyka zajęć
 

I.        Zajęcia integrujące grupę (5 spotkań).

1.     Poznanie się wzajemne, wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa, zaufania i otwartości.

2.     Praca nad budowaniem poczucia własnej wartości, adekwatna ocena swojej siły i słabości.

3.     Wzmacnianie samodzielności i indywidualności.

II.     Emocje i uczucia (4 spotkania).

1.     Rozpoznawanie i nazywanie przeżywanych uczuć.

2.     Konstruktywne wyrażanie i odreagowanie emocji.

3.     Umiejętność relaksacji.

III.   Konflikty i umiejętność radzenia sobie z nimi (5 spotkań).

1.     Zdobycie umiejętności negocjowania i konstruktywnego porozumiewania się.

2.     Zdobycie wiedzy na temat barier komunikacyjnych.

3.     Zdobycie umiejętności rozwiązywania konfliktów.

IV.  Zamknięcie pracy z grupą (2 spotkania).

1.     Spotkanie podsumowujące pracę grupy.

2.     Zakończenie zajęć.

Realizacja programu
 

Spotkanie pierwsze  proponuję poświęcić na ustalenia. Aby ustalenia były ważne warto jest zawrzeć kontrakt z uczestnikami.  Ze względu na potrzebę stworzenia atmosfery bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania wśród członków grupy warto ustalić, że będzie to grupa zamknięta oraz jeśli ktoś będzie chciał zrezygnować z zajęć uczyni to po drugich zajęciach, a jeśli przyjdzie na trzecie spotkanie będzie to znaczyło, że zdecydował się być do końca programu.

Pierwsze pięć spotkań powinny służyć bliższemu poznaniu się, wytworzeniu poczucia zaufania i otwartości, dlatego w tej części przeważać będą zabawy utrwalające imiona wszystkich uczestników, zabawy dające możliwość poznania upodobań i zainteresowań, odkrycia swoich mocnych stron, zdolności i umiejętności. Dostrzeganie własnych zalet i właściwego prezentowania ich innym osobom. Zabawy mające na celu pozbycie się napięcia, odreagowanie emocji i poprawienie nastroju w grupie.

Kolejne spotkania przeznaczone są na rozpoznawanie i nazywanie emocji oraz konstruktywne porozumiewanie się. Ponieważ jednym z ważniejszych problemów są konflikty z nauczycielami, uznałam za stosowne zaplanować ćwiczenia, w których można by posiąść umiejętność negocjowania, konstruktywnego porozumiewania się z osobami dorosłymi.

Podsumowaniem zajęć są dwa ostatnie spotkania grupy przeznaczone na analizę zdobytych umiejętności oraz na podzielenie się swoimi odczuciami dotyczącymi formy zajęć.

Scenariusze zajęć
 

SPOTKANIE 1

Cele:

·         poznanie się wzajemne, „przełamywanie lodów”;

·         wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa, zaufania i wsparcia;

·         umiejętność otwartego porozumiewania się.

Pomoce:
duży arkusz papieru, kredki, 2 chusteczki.

Przebieg zajęć:

1.     Powitanie grupy, przedstawienie się, podanie celu naszych spotkań.

2.     Zabawa „Na biwak zabiorę”.
Pierwsza osoba przedstawia się: Mam na imię, np. Kasia, na biwak zabiorę kanapkę. Kolejne osoby powtarzają imię Kasi i to co ze sobą zabierze oraz swoje imię i przedmiot zaczynający się pierwszą literą ich imienia.

3.     Zabawa „ Gorące krzesła”.
Jedna osoba stoi w środku, pozostałe siedzą na krzesłach. Osoba stojąca zadaje pytanie np. Kto lubi tańczyć? Osoby, które lubią tańczyć wstają i szybko zamieniają się miejscami, również osoba ze środka zajmuje miejsce. Ten kto zostanie bez krzesła prowadzi dalej zabawę.

4.     Zabawa „ Trzy pytania do...”.
Osoba chętna udziela odpowiedzi na trzy pytania zadane przez uczestników. Pytania mogą dotyczyć różnych dziedzin, a odpowiadający ma prawo odmówić odpowiedzi na zadane pytanie. (Po zakończeniu zabawy można podzielić się swoimi spostrzeżeniami z tej zabawy, dobrze podkreślić jest wspólną rzecz dla całej grupy lub większości członków.)

5.     Zawiązanie kontraktu, ustalanie norm grupowych.
Każdy zastanawia się i pisze na kartce propozycje zasad jakie powinny być przestrzegane w tej grupie, aby wszyscy czuli się tu dobrze i bezpiecznie. Zgłoszone propozycje spisujemy na jedną listę, uzupełniamy nowymi pomysłami, następnie każdy składa swój podpis pod zawartym kontraktem.

6.     Zabawa „ Ogon smoka”.
Grupę dzielimy na dwa zespoły. Każdy zespół to jeden smok, który na końcu ma ogon w postaci chusteczki. Zadaniem smoka jest urwać ogon przeciwnikowi i ochronić swój własny.

7.     Zabawa „Supeł”.
Wszyscy stają ciasno, zamykają oczy i szukają dłoni innej osoby. Kiedy każdy trzyma się za dłonie, otwieramy oczy i próbujemy rozwiązać supeł bez puszczania rąk.

8.     Zakończenie zajęć.
Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała.

SPOTKANIE 2

Cele:

·         rozwój zaufania, otwartości;

·         wzajemne poznanie się, empatia;

·         umiejętność prowadzenia dialogu;

·         przezwyciężanie nieśmiałości, zabawa.

Pomoce:
kartka z „puzzlami” dla każdego uczestnika, długopisy.

Przebieg zajęć:

1.     Powitanie uczestników przez posłanie „iskierki” w innej formie wymyślonej przez prowadzącego, np. „uścisk kciuków”.

2.     Rozpoznanie poziomu energii poprzez dokończenie zdania: W tej chwili mam ochotę na ............... lub termometr samopoczucia.

3.     Zabawa „Studio głupich kroków”.
Wszyscy stoją w kręgu, jeden za drugim. Pierwsza osoba wymyśla najbardziej niedorzeczne kroki, pozostali naśladują ją. Zabawa trwa aż każdy zaprezentuje swój pomysł.

4.     Ćwiczenie „Puzzle”.
Zadanie ma na celu znalezienie osób o podobnych zainteresowaniach, wyglądzie, upodobaniach, itp. Po ukończeniu ćwiczenie należy omówić pod kontem: Czego dowiedziałam się wypełniając puzzle? Czy coś mnie zaskoczyło?

5.     Zabawa „Znaki zodiaku”.
Zabawa polega na pantomimicznym przedstawieniu swojego znaku zodiaku, pozostałe osoby zgadują, co to za znak. Gdyby ktoś miał trudność w pokazaniu grupa pomaga jej podsuwając różne pomysły.

6.     Zabawa „Morderca”.
Z grona osób na ochotnika zgłasza się tzw. stróż prawa, pozostali siedzący w kole - to mieszkańcy. Kiedy mieszkańcy śpią do miasta przybywa morderca (wyznaczony przez prowadzącego poprzez dotknięcie). Po przebudzeniu morderca zaczyna zabijać (mrugając okiem do swoich ofiar), zadaniem stróża jest jak najszybciej wykryć mordercę.

7.     Podsumowanie zajęć poprzez dokończenie zdania: Najbardziej podobało mi się ............... .

8.     Zakończenie spotkania – stojąc w kole trzymamy się za ręce, pochylamy się i wyskakując w górę wykrzykujemy „hura”.

 ...