WYTYCZNE TECHNICZNE K-1.5 (1981 - Opracowanie pierworysu autogrametrycznego sytuacji rzeźby terenu).doc

MAPA ZASADNICZA

OPRACOWANIE PIERWORYSU AUTOGRAMETRYCZNEGO

SYTUACJI I RZEŹBY TERENU

WYDANIE PIERWSZE

Warszawa 1981

Wytyczne opracowano w Okręgowym Przedsiębiorstwie Geodezyjno-Kartograficznym w Krakowie przez zespół w składzie :

zgodnie z zaleceniami Biura Rozwoju Nauki i Techniki GUGiK reprezentowanym przez:

Stanisława Czarneckiego

i Edwarda Jarosińskiego

Warszawa, dnia 3 grudnia 1981 r.

Nr TE.4.422/K-1.5/81

   Zarządzeniem Nr 2 Prezesa Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii z dnia 9 lutego 1979 r. została wprowadzona do stosowania instrukcja "K-1 Mapa zasadnicza".

   Przy sporządzaniu pierworysu mapy zasadniczej w zakresie sytuacji i rzeźby wykorzystywanego metodami graficzną i półanalityczną, przy użyci autografów zaleca się stosowanie wytycznych technicznych

"K-1.5 Mapa zasadnicza. Opracowanie pierworysu autogrametrycznego sytuacji i rzeźby terenu".

S P I S   T R E Ś C I

1. POSTANOWIENIA OGÓLNE

§ 1

1.       Niniejsze wytyczne podają zasady i sposób wykonania prac związanych z autogrametrycznym opracowaniem pierworysu mapy zasadniczej w zakresie sytuacji i rzeźby, wykonanego metodą graficzną i półanalityczną.

2.       Treść, dokładność i formę mapy zasadniczej określa instrukcja K-1.

3.       Do przeniesienia szczegółów z modelu stereoskopowego uzyskanego przy pomocy autografu niezbędne są dane elementów orientacji bezwzględnej, które pozwalają na określenie położenia modelu przestrzennego w przyjętym układzie współrzędnych geodezyjnych /XYZ/.

4.       Dla uzyskania orientacji bezwzględnej każdy model stereoskopowy musi posiadać co najmniej cztery punkty osnowy fotogrametrycznej o określonych współrzędnych x, y i z, zwanych dalej punktami dostosowania.

5.       Zdjęcia lotnicze powinny zostać wykonane zgodnie z wytycznymi sporządzania zdjęć lotniczych.

2. MATERIAŁY I SPRZĘT

§ 2

Do stereofotogrametrycznego opracowania konieczne są następujące materiały:

1/ metryka mapy,

2/ dane wynikowe z operatu aerotriangulacji łącznie z obliczonymi elementami orientacji bezwzględnej,

3/ diapozytywy /negatywy/ zdjęć lotniczych,

4/ dane z kalibracji kamery,

5/ odbitki stykowe zdjęć lotniczych z punktami polowej i kameralnej osnowy fotogrametrycznej /punktami dostosowania/,

6/ uczytelnione powiększenia zdjęć lotniczych,

7/ dokumentacja pomiaru uzupełniającego,

8/ opisy topograficzne punktów osnowy,

9/x inne materiały do wykorzystania określone w warunkach technicznych roboty,

§ 3

Autogrametryczne opracowanie sytuacji i rzeźby należy wykonać:

1/ dla map w skali 1:500 i 1:1000 na autografach: Wild A-10, Wild A-8, Stereometrograph Zeiss lub innych tej samej klasy,

2/ dla map w skali 1:2000 i 1:5000 na autografach wyżej wymienionych oraz autografie Topocart firmy Zeiss lub innych tej samej klasy.

3. SPRAWDZENIE, REKTYFIKACJA I KONSERWACJA SPRZĘTU

§ 4

Sprawdzenie i konserwacja autografów powinna być wykonana codziennie przez obserwatora oraz okresowo przez konserwatora sprzętu.

§ 5

1.       Codzienne przygotowanie instrumentu do pracy obejmuje:

1/ włączenie autografu do sieci,

2/ sprawdzenie działania systemu alarmowego,

3/ wytarcie eterem szyn prowadzących mostek bazowy /w autografach Wilda /,

4/ oczyszczenie irchą i pędzelkiem układu optycznego narażonego na zakurzenie /odkryta obudowa/ oraz dezynfekcja okularów eterem

5/ naoliwienie miejsc codziennej konserwacji wyszczególnionych w fabrycznej instrukcji,

6/ sprawdzenie oświetlenia nośników zdjęć,

7/ oczyszczenie stołu koordynatografu,

8/ sprawdzenie płynności ruchów w kierunkach x, y, z w przypadku występowania ruchów martwych, przekraczających 0,02 mm dla skali 1:500, 1:1000 i 0,03 mm dla skali 1:2000, 1:5000 należy wezwać konserwatora,

9/ sprawdzenie przystawki do rejestracji współrzędnych /należy wykonać zgodnie z fabryczną instrukcją urządzenia rejestrującego/,

10/ sprawdzenie prawidłowości połączeń autografu z urządzeniami peryferyjnymi /w przypadku korzystania z nich/.

2.       W celu nagrzania diapozytywów /negatywów/ należy rozpocząć pracę po 15 minutach od włączenia autografu.

3.       Sprzęt fotogrametryczny i pomieszczenia w których się znajduje muszą być utrzymane w czystości. Wskazana jest klimatyzacja pomieszczeń.

4.       W przypadku zauważenia nieprawidłowego działania sprzętu fotogrametrycznego należy wezwać konserwatora.

§ 6

Zrektyfikowany autograf powinien spełniać następujące warunki:

1/ odchylenie znaczka pomiarowego od linii siatek nie może być większe od 0,01 mm dla skali 1:500, 1:1000 i od 0,02 mm dla skali 1:2000, 1:5000,

2/ średni błąd wyznaczenia współrzędnych x, y w skali zdjęcia lotniczego nie może być większy od 0,01 mm dla opracowań w skali 1:500, 1:1000 oraz 0,02 mm dla opracowań w skali 1:2000, 1:5000,

3/ średni błąd wyznaczenia wysokości na modelu stereoskopowym z siatek rektyfikacyjnych nie może być większy od 0,06% wysokości fotografowania dla map o skali 1:500, 1:1000 oraz 0,10% dla map w skali 1:2000, 1:5000,

4/ resztkowa paralaksa poprzeczna nie może być większa od 1/3 obserwowanej średnicy znaczka pomiarowego,

5/ nieprostopadłość ramion koordynatografu nie może być większa od 0,05 mm na długości 1 metra.

§ 7

1.       Sprawdzenie czy sprzęt spełnia warunki z § 6 powinno być wykonane:

1/ raz na 1-3 miesiące w zależności od stanu sprzętu i profilu prac,

2/ przy zmianie profilu prac,

3/ po konserwacji okresowej i awaryjnej.

2.       Konserwacja okresowa winna być wykonywana co najmniej raz na kwartał. Czynność tę wykonuje konserwator sprzętu, sprawdzając jednocześnie części mechaniczne, optyczne zgodnie z instrukcją fabryczną dla poszczególnych typów autografów.

3.       Gdy instrument nie spełnia warunków w § 6 konserwator ma wykonać rektyfikację zgodnie z fabryczną instrukcja.

4.       wyniki przeprowadzonych sprawdzeń, rektyfikacji oraz konserwacje i naprawy należy odnotować w metryce instrumentu.

4. PRACE PRZYGOTOWAWCZE

§ 8

   Pierworys mapy zasadniczej sporządza się na arkuszach:

1.       formatu 594 x 841 mm /A1/ w przypadku zastosowania planszy aluminiowej oklejonej papierem kreślarskim,

2.       formatu 594 x 900 mm w przypadku zastosowania stabilnych folii kreślarskich.

§ 9

1.       Na pierworys należy wkartować za pomocą koordynatografu z dokładnością 0,1 mm następujące punkty:

1/ narożniki ramek sekcyjnych,

2/ decymetrową siatkę kwadratów,

3/ punkty osnowy geodezyjnej i fotogrametrycznej wyszczególnione w metryce mapy,

4/ punkty sytuacyjne posiadające współrzędne.

2.       Na pierworys należy wkartować sytuację i rzeźbę terenu z istniejących operatów zakwalifikowanych do wykorzystania.

5. ORIENTACJA WZAJEMNA ZDJĘĆ I BEZWZGLĘDNA MODELU

§ 10

   Orientację wzajemną zdjęć oraz bezwzględną modelu należy wykonać w następujący sposób:

1.       Zdjęcia lotnicze umieścić na nośnikach zdjęć wpasowując równomiernie znaczki tłowe w linie nacięć.

2.       Na licznikach ogniskowych kamer autografu nastawić odpowiednie dla każdego zdjęcia, skorygowane z tytułu skurczu filmu, długości ogniskowej kamery lotniczej.

3.       Wykonać orientację wzajemną zdjęć metodą zalecaną dla danego typu instrumentu /zgodnie z instrukcją obsługi/.

4.       Wykonać skalowanie oraz poziomowanie modelu drogą kolejnych przybliżeń na punkty dostosowania,

5.       Punkty dostosowania wyznaczone w procesie aerotriangulacji, której wykonanie powinno być zgodne z §§ 49 1 50 instrukcji G-4, muszą:

1/ leżeć w pasach potrójnego pokrycia w narożnikach modelu, lecz nie bliżej niż 1 cm od jego brzegu. Dopuszcza się inne rozmieszczenie punktów dostosowania, jeśli zostanie spełniony warunek, że obszar opracowania będzie znajdował się wewnątrz wieloboku określonego przez te punkty,

2/ być tak wybrane, aby pozwalały na jednoznaczne postawienie znaczka pomiarowego na modelu stereoskopowym na powierzchni terenu.

6.       W przypadku posiadania obliczonych /w procesie aerotriangulacji/ wartości elementów orientacji bezwzględnej modelu, należy nastawić te wartości na odpowiednie liczniki autografu, a czynności wymienione w punkcie 3 i 4 ograniczyć do wprowadzania poprawek szczątkowych.

7.       Model przygotowany do pracy powinien odpowiadać następującym kryteriom:

1/ szczątkowa paralaksa poprzeczna w obrębie użytecznej powierzchni stereogramu nie była większa od 1/3 obserwowanej średnicy znaczka pomiarowego,

2/ odchyłki poziome na sygnalizowanych punktach poziomej osnowy fotogrametrycznej /polowej i kameralnej/ były mniejsze od 0,2 mm w skali mapy, lub mniejsze od 0,3 mm na fotopunktach naturalnych,

3/ analiza kierunku i długości wektorów odchyłek poziomych wskazywała, że nie ma możliwości poprawienia orientacji bezwzględnej modelu,

4/ odchyłki wysokościowe na poszczególnych punktach wysokościowej osnowy fotogrametrycznej /polowej i kameralnej/ nie były większe dla opracowania sytuacyjnego map w skali:

- 1:500 od 0,5 m

- 1:1000 od 1,0 m

- 1:5000 od 2,0 m

- 1;2000 od 1,0 m

- 1:5000 od 2,0 m

5/ odchyłki wysokościowe na poszczególnych punktach wysokościowej osnowy fotogrametrycznaj /polowej i kameralnej/ nie były większe dla opracowania wysokościowego map w skali:

- 1:500 od 0,1 m

- 1:1000 od 0,2 m

- 1:2000 od 0,35 m

- 1:5000 od 0,5 m

6/ odchyłki należy wpisać do metryki stereogramu /załącznik Nr 2/ przy czym:

- odchyłki poziome kolorem czarnym ze wskazaniem kierunku odchyłki,

- odchyłki wysokościowe kolorem zielonym.

8.       W przypadku występowania zdjęć o nachyleniu przekraczającym możliwości autografu należy postępować zgodnie z "Technologią przetwarzania zdjęć nadmiernie pochylonych" opracowaną przez IGiK.

9.       W przypadku opracowań numeryczno - graficznych /np. wyznaczenie współrzędnych K-punktów/ skalowanie modelu należy wykonać analitycznie z dokładnością nie mniejsza niż 0,1 mm w skali mapy.

6. OPRACOWANIE SYTUACJI NA AUTOGRAFIE

§ 11

Opracowanie sytuacji na autografie należy przeprowadzać w oparciu o uczytelnione w terenie powiększenia zdjęć lotniczych zgodnie z niżej podanymi zaleceniami

1.       Opracowany obszar terenu na jednym stereogramie winien mieścić się wewnątrz wieloboku ograniczonego prostymi łączącymi skrajne punkty osnowy fotogrametrycznej, które znajduje się na stereogramie.

2.       Skartowaniu autogrametrycznemu podlegają te elementy sytuacyjne, które w trakcie uczytelnienia zostały wykreślone na powiększeniach zdjęć lotniczych kolorem czarnym.

3.       Zaznaczone na powiększeniach zdjęć lotniczych szczegóły sytuacyjne kolorem czerwonym nie podlegają opracowaniu autogrametrycznemu.

4.       Kartowanie autogrametryczne należy wykonać punktowo za pomocą nakłuwacza. Od tej zasady można odstąpić przy kartowaniu szczegółów terenowych II i III grupy o krzywych liniach konturowych, które można wrysować ołówkiem.

§ 12

W przypadku opracowań numeryczno-graficznych należy:

1/ zarejestrować numery i współrzędne punktów osnowy fotogrametrycznej w układzie roboczym autografu,

2/ ustawić znaczek pomiarowy autografu na punkcie, którego współrzędne mamy określić rejestrując jego numer, współrzędne w układzie roboczym autografu, nakłuć obserwowany punkt na pierworysie /czynności opisane w punktach 1 i 2 należy wykonać dwukrotnie/,

3/ za pomocą wzorów transformacyjnych obliczyć współrzędne x, y wyznaczonych punktów w układzie mapy. Czynność tą można wykonać na maszynach elektronicznych, lub kalkulatorach wg załącznika Nr 3.

§ 13

Jako K-punkty mogą być obierane szczegóły, których błąd identyfikacji /dwukrotna obserwacja na modelu/ jest mniejszy od 0,1 mm w skali mapy. Współrzędne K-punktów powinny być wyznaczone analitycznie.

§ 14

W trakcie opracowywania sytuacji na autografie należy sprawdzić wszystkie miary i długości linii pomiarowych opartych na punktach osnowy fotogrametrycznej, których wielkości są wpisane na powiększeniach zdjęć lub na szkicu polowym.

§ 15

Treść sytuacyjną pierworysu mapy skartowaną autogrametrycznie należy wykreślić czarnym ołówkiem, zgodnie ze znakami instrukcji K-1.

§ 16

W przypadku uprzednio skartowanych szczegółów terenowych na mapie należy je skontrolować przez sprawdzenie ich położenia z opracowaniem autogrametrycznym.
Różnice położenia kontrolowanych punktów nie powinny być większe od 0,3 mm dla szczegółów sytuacyjnych I grupy i 0,6 mm dla szczegółów sytuacyjnych pozostałych.

§ 17

Po zakończeniu opracowania stereogramu należy sprawdzić:

1/ orientację bezwzględną stereogramu

2/ pierworys opracowania autogrametrycznego z uczytelnieniami pod względem opracowanej treści,

3/ pierworys opracowania autogrametrycznego pod względem form tzn.

- sprawdzić dokładność łączenia nakłutych punktów,

- prawidłowość zastosowanych znaków,

- czystość i estetykę wykonania.

§ 18

Niewidoczne elementy sytuacji lub niezgodności z odczytaniem należy oznaczyć /dermatografem/ na odczytanych powiększeniach zdjęć lotniczych, numerując kolejno uwagi. Odpowiednią legendę umieścić na odwrocie w/w powiększeń.

§ 19

1.       W czasie opracowania autogrametrycznego należy uzgodnić styki:

1/ między obszarami opracowanymi z poszczególnych stereogramów,

2/ z obszarami skartowanymi wcześniej,

3/ z obszarami skartowanymi inna metodą.

2.       Na stykach pierworysów należy uzgodnić elementy sytuacji, nazewnictwo, opisy użytków i inne dane informacyjne związane z treścią mapy.

3.       Styki między pierworysami należy uzgodnić przy pomocy kalki styków.

4.       W przypadku posiadania przy stole koordynatografu przystawki do równoczesnego kartowania sytuacji na sąsiednich pierworysach, kalkę styku można zastąpić zapisem na styku pierworysu "Kartowano równocześnie z sąsiednim pierworysem".

...