1. Definicja znaku

Znak jest to obserwowalny (postrzegalny) układ rzeczy czy zjawisk spowodowany przez kogoś (nadawcę) ze względu na to, że istnieją zwyczajowo ukształtowane określone reguły nakazujące wiązać z danym układem rzeczy lub zjawisk myśli określonego typu, oraz na to, że nadawca znaku postanowił wywołać tę myśl u odbiorcy znaku.

Np. dym może być znakiem w komunikacji Indian.

Znaki dzieli się na:

· Ikoniczne - które przypominają to co oznaczają, należą do nich np.: mapy, znaki informacyjne, ikony stosowane w komputerach. Znaki ikonicznie nie muszą być obrazami, mogą też mieć formę dźwiękową - np.: słowa dźwiękonaśladowcze.

· Arbitralne zwane też konwencjonalnymi - które w niczym nie przypominają tego, co oznaczają, np. większość słów w języku polskim, symbole liczb w matematyce, itp. Aby wiedzieć co one znaczą trzeba znać konwencję, czyli sposób w jaki przypisuje się im znaczenie.

Znakiem w języku (znakiem językowym) nazywamy wszystko w języku, co posiada swoje znaczenie - wszystkie jednostki języka mające nierozerwalny związek pomiędzy swoją formą oznaczającą a treścią oznaczaną. Związek ten jest związkiem umownym wynikającym z konwencji społecznej. Nie jest to związek naturalny - jedynie w przypadku nielicznych wyrazów możemy mówić o pewnej motywacji formy (zob. np. onomatopeja). Najmniejszym znakiem językowym jest morfem, największym - cały tekst.

2. Podział znaków

-          znaki naturalne

*obrazy (ikony), np. .fotografie, plany, rysunki, makiety, znaki drogowe

*symptomy (indeksy), np. znaki dymne

-          znaki konwencjonalne (symbole): znaczą na mocy umowy istniejącej między użytkownikami wspólnoty

3. Język jako system znaków

Język jest systemem dwuklasowym – ze znaków prostych tworzy się znaki złożone.

Język jest systemem, bo występują w nim opozycje: *dźwięczność : brak dźwięczności *r.męski : r.żeński *l.poj : l.mnoga *pod względem przypadku

4. Język naturalny – język powstały w drodze historycznego rozwoju określonych grup etnicznych, narodowych.

5. Znak bilateralny – FORMA znaku (to co widzimy) niesie za sobą TREŚĆ. KSZTAŁT à INFORMACJA.

6.Cechy definicyjne języka

-          dwuklasowość (dwupoziomowość): ze słów budujemy zdania (z mniejszej jednostki – większą)

-          foniczność

-          produktywność (generatywność): pozwala tworzyć nowe przekazy, które nie występowały wcześniej w repertuarze danego osobnika; jedno słowo ma wiele znaczeń

-          arbitralność: związek słowa ze znaczeniem jest umowny (arbitralny)

-          przemienność ról nadawcy i odbiorcy

-          autonomiczność (przemieszczanie): mówiąc dokonujemy operacji na czasach, trybach itp.

-          transmisja kulturowa: przekazywanie kodu językowego przez socjalizację, nauczanie, wychowywanie.

7. System i użycie systemu

8. Okaz a typ.

Typ – twór abstrakcyjny, element systemu.

Okaz – konkretna realizacja w tekście.

9.Tekst

10. Akt mowy i jego składniki

NADAWCA wysyła KOMUNIKAT do ODBIORCY. Każdy komunikat wymaga: KONTEKSTU pozajęzykowego, do którego się odnosi; KODU, w którym jest wyrażany  (wspólnego dla nadawcy i odbiorcy) oraz materialnego kanału gwarantującego KONTAKT (fizyczny i psychiczny) miedzy nadawcą a odbiorcą).

11. Typy aktów mowy

-          asercje: przedstawiają sądy o stanach rzeczy

-          dyrektywy: wywierają nacisk na odbiorcę, skłaniają go do działania

-          komisywy: obietnice, zobowiązania

-          ekspresywy: wyrażają stany psychiczne, emocjonalne (gratulacje, kondolencje)

-          deklaratywy:  wywołują określone stany rzeczy w stosunkach społecznych (mianowania, ogłoszenia)

12. Performatywy

Wypowiedzenie ich zmienia pozajęzykowy stan rzeczywistości. (np. „Tak” podczas ślubu)

13 Funkcje języka

-          generatywna (tworzenie zrozumiałych komunikatów)

-          poznawcza (umożliwia poznawanie świata)

14. Funkcje wypowiedzi

- przedstawieniowa — skupia się na treści komunikatu, czyli na kontekście.

- ekspresywna — nadawca skupia się na wyrażeniu swojego stosunku do treści komunikatu.

- impresywna — uwaga mówiącego skupia się na odbiorcy.

- fatyczna — dominuje chęć samego nawiązania kontaktu, np. jak się masz.

- metajęzykowa — skupienie uwagi na kodzie.

- poetycka — gra słów, właściwa tekstom literackim (komunikat).

15. Podsystemy języka

-          fonologiczny

-          morfologiczny

-          leksykalny

-          składniowy

16. Jednostki tekstu i jednostki języka

17. Zjawiska pograniczne między podsystemami

18. Kryteria podziału na części mowy

a)Semantyczne, które dzieli wyrazy ze względu na ich ogólne znaczenie. b)Gramatyczne, które dzieli leksemy według dwóch kryteriów: składniowego (syntaktycznego) – podział leksemów na części mowy ze względu na ich podstawowe funkcje w zdaniu oraz morfologicznego - podział ze względu na sposób odmiany.

19. Postać jednostki leksykalnej

20. Relacje semantyczne

Synonimia – wyrazy mające identyczne lub zbliżone znaczenie (strona – stronica, głębia – głębina).

Antonimia – wyrazy o przeciwstawnych znaczeniach (wysoki – niski, szeroki – wąski).

Hiponimia – wyraz podrzędny wobec innego wyrażenia (pies – zwierzę).

Hiperonimia – wyraz nadrzędny wobec innego wyrażenia (kwiat – róża)

Komplementarność – wyrazy niestopniowalne, o przeciwstawnych znaczeniach (cywilny – wojskowy)

Konwersja – wyrażenia pokazujące tą samą relację w odwrotny sposób (X jest dzieckiem Y, Y jest rodzicem X)

21. Typy definicji słownikowych

-          realno-znaczeniowa

-          strukturalno-znaczeniowa

-          strukturalna

-          zakresowa

-          synonimiczna

-          gramatyczna

-          ikonograficzna

-          przedmiotowa

-          metajęzykowa

Błędy w definicjach

-          opisywanie „nieznanego przez nieznane”, np. zielony – mający barwę czwartego pasma widma

-          błędne koło, np. cierpki – mający kwaskowaty smak à  kwaskowaty – nieco kwaśny à kwaśny – o cierpkim smaku

-          definicja jest za wąska lub za szeroka

22. Typy słowników

23. Najważniejsze polskie słowniki i ich autorzy

ze względu na liczbę opisywanych języków

-          jednojęzyczne

-          przekładowe

ze względu na układ artykułów hasłowych

-          gniazdowe à H. Jadacka, M. Skarżyński „Słownik gniazd słotwórczych współczesnego języka polskiego”

-          pojęciowe à R. Zabiliński „Dobór wyrazów”

-          alfabetyczne (a fronte, a tergo)

ze względu na zawartość

-          ogólne (wiele informacji)

polskie à M.Bańko, J.Miodek, H.Zgółkowa, W.Doroszewski, M.Szymczak, S.Dubisz

przekładowe

-          specjalistyczne (opisują jednostkę językową pod jednym kątem)

frazeologiczne à S.Bąba, S. Skorupka

poprawnościowe à A.Markowski, W.Doroszewski, H.Kurkowska

synonimów à A.Dąbrówka, E.Geller, J.Podracki

antonimów à A.Dąbrówka, E.Geller

wyrazów bliskoznacznych à M.Bańko

gwarowe

skrótów à J.Podracki

ortograficzne à T. Karpowicz, J.Podracki, A.Markowski, E.Polański

języków pisarzy

wyrazów obcych à W.Kopaliński, A.Markowski, R.Pawelec, M.Bańko

etymologiczne à A. Bruckner, K.Długosz-Kurbaczowa

staropolskie à M.R.Mayenowa, F.Pepłowski „Słownik XVIw.”, S.Urbańczyk, W.Twardzik „Słownik staropolski”

24. Językoznawstwo wewnętrzne i zewnętrzne

Dyscypliny językoznawcze, w których stopień powiązania z naukami empirycznymi jest wyraźny tworzą tzw. językoznawstwo zewnętrzne. Przeciwstawia mu się językoznawstwo wewnętrzne, czyli takie, które bądź sam język, bez powiązania z innymi naukami.

25. Językoznawstwo diachroniczne i synchroniczne

Językoznawstwo diachroniczne (od gr. día 'przez', chrónos 'czas') to dział językoznawstwa zajmujący się badaniem relacji jakie występują między elementami języka w różnych epokach jego rozwoju. Językoznawstwo diachroniczne bada więc zmiany, jakie zachodzą w języku z upływem czasu. Głównym zadaniem językoznawstwa diachronicznego jest opisanie tych zmian i sformułowanie na tej podstawie możliwie ogólnych zasad obowiązujących w ewolucji języków.

Językoznawstwo synchroniczne (od gr. syn 'razem', chronos 'czas') – te działy językoznawstwa, których przedmiotem jest system języka w danym momencie, bez względu na historię tego języka jako całości, jak i na historię poszczególnych jego elementów. Językoznawstwo synchroniczne bada więc wszystkie elementy danego języka (danych języków) współwystępujące w określonym czasie, a także relacje między tymi elementami, abstrahuje natomiast zupełnie od historycznej genezy poszczególnych zjawisk.

26. Działy językoznawstwa

·         dialektologia

·         etymologia

·         fonetyka

·         fonologia

·         frazeologia

·         indoeuropeistyka

·         interlingwistyka

·         językoznawstwo diachroniczne

·         językoznawstwo hipotetyczne

·         językoznawstwo ogólne

...