Rodzaj: Malusi
Rodzina: Rosaceae - różowate
Podrodzina: Pomoideae - jabłoniowate
Gatunki: Malus sillvestris
Klimat: umiarkowany, ponieważ w tym klimacie przechodzą w okres spoczynku, a w podzwrotnikowym nie.
Ma duże znaczenie produkcyjne w gospodarstwie. W światowej produkcji zajmuje 7 miejsce a w europejskiej 3.
Wzrost wegetatywny:
*jabłonie są drzewami o bardzo zmiennej wielkości, zależy ona od cech genetycznych, ulega ona silnym modyfikacjom.
Budowa morfologiczna drzewa:
-korzeń- zawiązki korzeniowe
-pień, jest to odcinek pędu wyrastający między szyjką korzeniową a najniższym pędem szkieletowym korony
-korona, nazywamy cały system pędów licząc od punktu wyrastania najniższych gałęzi
Budowa korony:
-pęd przedłużający pień, przewodnik
-konary, tworzą szkielet korony
-gałęzie, pędy wieloletnie
-pędy,
kształt korony rzadko stanowi pewną cechę diagnostyczną, ponieważ stosowane jest cięcie i formowanie. Kształt korony zmienia się z wiekiem drzewa i zależy od zastosowanej podkładki. Mniej zmienna jest zdolność do zagęszczania się korony i zwisania gałęzi. Korony drzew słabo ciętych na podkładkach silnie rosnących można wyodrębnić kilka typów koron:
-wąskostożkowata- powstaje wtedy gdy przewodnik góruje nad konarami bocznymi.
-szerokostożkowata- podstawę ma większą od wysokości i wyraźnie się zwęża w kierunku wierzchołka
-odwrotnie stożkowate- charakteryzuje liczne odmiany, zwłaszcza młode drzewa
-kulista- odmiany takie jak Spartan, Malinowa
-kopulasta- ma gałęzie zwisające, młode gałązki nie sa tak sztywne jak u odmian tworzące korony kuliste
-kulisto spłaszczona- tworzą ja w starszym wieku, silnie rosnące odmiany np. Reneta kulona
-spłaszczona- nie tworzy pięter, przewodnik szybko zanika, gałęzie boczne odchodzą do pnia pod kątem prawie ostrym
zagęszczenie korony-może być niekiedy cechą rozpoznawczą odmiany, mogą być korony luźne, średnio luźne i zagęszczone. Korona średnio zagęszczone i zagęszczone mają bardzo dużo długopędów i prątków, a mało krótkopędów typu sęczków i cierni.
Wszystkie górne części są pędami różniącymi się wiekiem spełniając różne funkcje:
Pędy dzielimy na:
-jednoroczne ( do 5 lat)
-wieloletnie
Następnie dzielimy je na:
-długopędy do 20cm
-krótkopędy ponad 20cm
Pędy i krótkopędy są podstawą rozwoju generatywnego. Jabłoń owocuje na krótkopędach.
Krótkopędy dzielimy na:
I jednoroczne:
-strzałka do 3 cm
-cierń do 10 cm
-prątek do 20 cm
Jeśli krótkopędy są zakończone pąkiem liściowym są bezpłodne, jeśli mieszanym to płonne.
II wieloletnie
-sęczek - należy do wieloletnich nie rozgałęzionych krótkopędów międzywęźli są skrócone między sobą
-buławka zgrubiały nie rozgałęziony jest ślad owocowania
-osobniki, zbiór wcześniej wymienionych krótkopędów
U większości odmian owocują na jednorocznych krótkopędach - sęczek
Długopędy:
-stanowią przedłużenie wzrostu poszczególnych głównych i bocznych gałęzi i gałązek. Ich długość przekracza 20cm. Są to pędy wegetatywne, jednoroczne lub wieloletnie. Mogą być grube, cienkie, proste, sztywne, wygięte, zabarwione.
Różnica między gatunkami i odmianami:
-wielkość drzewa ( cecha morfologiczna)
-siła wzrostu ( cecha generatywna)
Siła wzrostu -wielkość drzewa jest wykorzystywana w: projektowaniu terenów, w sadownictwie, bo pozwala na dobre utrzymanie sadu i jego produktywności bardzo duże znaczenie mają drzewa karłowe o malej sile wzrostu.
-kształt korony (są różne kształty najbardziej pożądany jest kształt stożkowy)
Pędy różnią się od siebie:
-barwa
-kształt
-rozmieszczenie przetchlinek
-mogą być omszone lub nagie, zazwyczaj są omszone na całej długości
Wyróżniamy pąki:
-kwiatowe, liściowe, mieszane
*pąki kwiatowe sa pakami mieszanymi, zawierającymi zarówno zaczątki liści jak i kwiatów. Postają one jako paki wierzchołkowe ma krótkopędach.
Pąki różnią się od siebie
-wielkością, kształtem, ilością łusek, barwą, mogą być omszone lub nie
Pąki liściowe są małe- wydłużone spiczasto zakończone i przylegające do pędów. Ułożone są skrętolegle, pędy są omszone, drobne, owalno-stozkowe, wyciągnięte,
Pąki kwiatowe- stożkowate o tępym lub ostrym wierzchołku, owlano-stozkowate, lub owalne.
Liście:
-są okrągłe, eliptyczne
-z różnym zakończeniem np.. ząbkowane
-liście omszone lub nie
-pełnią funkcję oddychania ,asymilacyjną, chłodzenia
-blaszka może być płaska lub łukowato wygięta- zależy od ułożenia nerwu głównego
Należy też brać pod uwagę typ blaszki liściowej, typ wierzchołków pędu
Wzrost generatywny:
Na wzrost generatywny składają się owoce i kwiaty.
1. Kwiaty
-kwiaty z liśćmi pojawiają się jednocześnie
-pąki kwiatowe pojawiają się rok przed kwitnieniem i owocowaniem
-kwiaty jednopłciowe są obcopylne, ale w tej rodzinie są też samopylne
-kwiatostan jest baldachowierzchotką złożoną z 5-7 kwiatków
-kiwat jabłoni jest typowym kwiatem doskonałym, składającym się z 4częsci kielicha, korony, tworzących okwiat, oraz pręcików i słupka
Charakterystyka kwiatów:
-wyróżniamy obcopylne i samopylne
*obcopylne (pyłek musi być z innej odmiany0
*samopylne ( ten sam pyłek przenoszony przez pszczoły z słupka na znamię)
Pyłek i zalążnia są najważniejszymi częściami kwiatu. Pyłek u jabłoni jest ciężki,owoc powstaje przez zapylenie następnie zapłodnienie
2. Rodzaje owoców
-rzekome- powstają z zalążni i innych części kwiatów(szczególnie dna kwiatowego u jabłoni)
-prawdziwe- tylko zalążnia
Z zalążni powstaje komora nasienna ,z dna kwiatowego miąższ.
-wew część jabłka stanowi owocnia, perykarp, a zew część owocu mezokarp.
3. Różnice między owocami:
-zewnętrzne:
*kształt, barwa, wielkość zagłębienia kielicha,kształt dna kwiatowego
- wewnętrzne;
*komora nasienna,
* umiejscowienie (dolne, górne, środkowe)
-kształt- stożkowate, owalnie wydłużone, kulisto-spłaszczone,
-wielkość- wielkoowocowe, średnioowocowe,
-zabarwienie-zasadnicze, z rumieńcem, paskowane
-nalot woskowy, ordzawienie,
Czy jest to komora otwarta czy zamknięta? Zamknięta
-miąższ:
*zwarty
*mięsisty
*barwa
*smak
Odmiany letnie:
-Discovery ISK ( produkcyjna)
-Oliwka żółta ( papierówka)- ma duże znaczenie amatorskie owocuje, co 2 rok.
-Genewa Elary ISK ( 5produkcyjne)
Odmiany jesienne:
-Antonówka zwykła ISK - głównie do szarlotek
-Lobo ISK
-Novamac ISK
-Delikates
Odmiany zimowe:
-Golden Delicious ego sporty (mutant)
-Idared ISK
-Jonagold ISK i jego sporty
-Szampion ISK
-Gala Must i jego sporty
Wymagania klimatyczne i glebowe
-pora kwitnienia- kwitnienie jabłoni w naszym kraju przebiega w maju, wyróżniamy odmiany jabłoni:
*wcześnie zakwitające
*o średniej porze zakwitania
*o później porze zakwitania
-wytrzymałość na mróz- jabłoń jest najbardziej wytrzymałym drzewem na mróz w naszych warunkach klimatycznych, odmiany jabłoni można podzielić na wytrzymałe, średnio wytrzymałe i wrażliwe na mróz. Do odmian wytrzymałych zalicza się odmiany, które przetrzymują bez widocznych uszkodzeń nasze zimy, charakteryzują się minimalnymi temp dochodzącymi do -35st. Do średnio wytrzymałych zaliczamy te odmiany, które w korzystnych warunkach siedliskowych i klimatycznych znoszą temp do -25st a nawet nieco niższe. Odmiany uważane za wrażliwe mogą ucierpieć w większym lub mniejszym stopniu już przy temp -20st, uprawa tych odmian staje się w naszych warunkach bardzo ryzykowana.
-wymagania cieplne-wymagania cieplne w okresie wegetacji są bardzo zróżnicowane zależne od odmiany. Późno dojrzewające odmiany pochodzenia południowego potrzebują znacznie dłuższego okresu wegetacyjnego i wyższej średniej temp w okresie lata. Przeciętny okres wegetacji w naszym kraju wynosi nieco ponad 200dni, średnie temp tego okresu zwykle nie przekraczają 15st, jedynie miesiące letnie /czerwiec, lipiec, sierpień/ mają średnie temp ok. 16-19st.
Czym kierujemy się przy wyborze odmian?
-ważny jest termin dojrzewania
-odmiany zimowe są cenniejsze
-letnie deserowe
-zimowe nadają się do przetwórstwa
Ważne jest:
-pochodzenie odmiany, (czyli jakim sposobem została otrzymana odmiana, czy z krzyżowania czy mutacji czy siewki)
-wzrost ( wiadomość o wzroście i cechach genetycznych)
-zapylacze, ( czyli jakie odmiany ją zapylają)
-odmiany zapylane:, ( jakie odmiany ją zapylają)
- owoce
-dojrzałość zbiorcza
- przechowywanie
- wytrzymałość na mróz
-podatność na choroby
Te opisy są na podstawie cech wegetatywnych i generatywnych.
Opis odmiany: delikates
Opis: wyhodowany w Polsce, wzrost silny, słabnący po zaowocowaniu, korona w kształcie kulistym, średniej wielkości, konary grube i sztywne z dużą ilością krótkopędów
Owoce: średnie i duże, kulisto-stożkowate, lekko spłaszczone, skórka cienka i delikatna, zielonkawożółta z czerwono-karminowym rumieńcem i tłustym nalotem, miąższ biały, drobnoziarnisty, bardzo smaczny, przechowywanie w chłodniach do stycznia
Dojrzałość zbiorcza: druga dekada września
Wytrzymałość na mróz: duża
Podatność na choroby: duża na zarazę ogniową, na parcha i mączniaka - mała,
Zapylacze: James Grieve, Wealthy, Golden Delicious, Idared, Jonathan, Spartan
Opis odmiany: Golden delicious
Opis: drzewo o silnym wzroście, owocuje obficie, ale często przemiennie, wymaga przerzedzania zawiązków,
Owoce: średniej wielkości, kształt regularny, stożkowaty, skórka zielona, po dojrzeniu żółta, miąższ soczysty, barwy kremowo-żółtej, smaczny,
Dojrzałość zbiorcza: początek lub połowa października,
wytrzymałość na mróz: mała, nadaje się do uprawy tylko w cieplejszych rejonach Polski,
Podatność na choroby:odporna na mączniak, wrażliwa na parch,
zapylacze: Golden Delicious, Elstar, Gloster, Idared, Jonathan, Katja, Koksa pomarańczowa, Wealthy, Merlose, Red Delicious,
Rodzina : Rosaceae
Podrodzina:Pomoideae - jabłoniowate
Rodzaj: Pyrus
Grusza charakteryzuje się dużą zmiennością gatunków. Występują na półkuli północnej. Bardzo łatwo krzyżują się między sobą.
Grusze można podzielić na dwie grupy:
-grusze zachodnie ( europejskie zachodnioazjatyckie)
-grusze wschodnie (północno azjatyckie, wschodnie)
Grusze azjatyckie są kształtu kulistego. Grusza jest drzewem w europie zajmuje 10 miejsce a w świecie 22.
Morfologia grusz:
Duże bogactwo gatunkowe - bardzo dużo mieszańców powstałych na drodze 00 krzyżowania naturalnego.
1. Wzrost wegetatywny:
-Grusza jest drzewem.
-Drzewa różnią się siłą wzrostu, charakteryzuje się to wielkością drzewa.
-Występują duże zróżnicowanie między siłą wzrostu.
-Cechy są przekazywane od rodziców, a to wywodzi się od gatunków silnie zróżnicowanych pod względem wzrostu.
-Rosną do góry i mają wzrost sympodialny.
-Jest to gatunek zmienny i silnie rosnący.
Pień:jest prosty, kora pnia jest ciemnoszara, początkowo gładka, później łuszcząca się podłużnymi płatkami.
Korona: na podkładkach silnie rosnących mimo cięcia jest typowa dla danej odmiany. Przybiera ona kształt kulisty, wąskostozkowaty, szerokostozkowaty, kopulasty, nieregularny. Korona bywa zagęszczona, średnio zagęszczona, Szadka.
Pędy jednoroczne są koloru zielonego, brązowego, żółtego, różowawego, ciemnoczerwone, z odcieniem fioletowym, mogą być proste lub łukowato wygięte różnej grubości
-na krótkopędach- sęczki, buławki, a na długich krótkopędach strzałki i prątki.
Pąki są większe, ostro zakończone.
-Wierzchołkowe są mniejsze od pąków bocznych, szerokie
-boczne - jajowate, długo zaostrzone odstające
-Łuski są ciemnobrązowe do czarnych, mogą być postrzępione i lekko zaostrzone
Pąki kwiatowe ułożone są skrętolegle są zróżnicowane w zależności od odmiany, powstają na krótkopędach są one mieszane wyrastają z nich kwiaty i liście.
Grusze owocują na krótkopędach, na wieloletnich buławki, i osadniki.
Liście są podobne do liści jabłoni, ale są gładkie, błyszczące, koloru jasnozielonego, cienkie lub grubsze, mogą być owalne, okrągłe, jajowate, odwrotnie jajowate, eliptyczne
Wierzchołek może być zaostrzony lub niewydłużony lub nie. Brzeg liścia bywa cały, karbowany, pikowany
2. Wzrost generatywny:
Grusza jest obcopylna.
Kwiaty są ciężkopyłkowe - owadopylne, obupłciowe ( w jednym kwiecie jest kwiat męski i żeński). Rozwijają się w końcu kwietnia i maja. Kwiat ma 5 działek kielicha, białych płatków korony i znamion
Kwiaty są umieszczone na krótkopędach. Owocuje na wszystkich formacjach owocujących przewaga u gruszy osadniki i buławki.
-owoc zawiera dużo soku, owoce różnią się kształtem, który może być gruszkowy, ponadto u gruszy wyróżniamy komórki kamienne
-kwiatostan typu baldachogron, złożony z 5-9 kwitków może być więcej.
Budowa owocu:
-cechy zew.
*kształt ( gruszkowy, podłużny, okrągły)
*barwa ( od żółtej do zielonej z brudnym rumieńcem lub czerwonym)
*wielkość ( bardzo małe , bardzo duże)
-cechy wew
*komory nasienne ( znajdują się w kół komórki nasiennej)mogą być otwarte, półotwarte, zamkniete
*struktura miąższu ( luźna lub zbita)
*barwa miąższu ( biały , kremowy, kremowożółty)
-smak (słodki , cierpki)
Grusze w klasyfikacji światowej w Polsce zajmują 22 miejsce a w klasyfikacji europejskiej są na 10 miejscu.
Warunki przyrodnicze;
-klimatyczne
- glebowe
Do najważniejszych warunków klimatycznych zaliczamy:
-Suma temp. W kresie zimy - jest czynnikiem czy roślina jest ciepłolubna czy nie.
Suma temp. Dobowych dodatnich w całym roku, wymagania gruszy 2400 C
Okres wegetacji - od ruszenia wzrostu do jego zakończenia u nas jest 220 dni.
-...
Kalsk