Wykład 2.doc

ISTOTA I FUNKCJE PIENIĄDZA

Dla rozwiniętej gospodarki towarowej charakterystyczna jest pieniężna forma wartości, czyli wyrażania wartości towarów w pieniądzu jest ona jednak rezultatem długotrwałego rozwoju historycznego, wobec tego żeby lepiej zrozumieć istotę pieniądza trzeba prześledzić historię jego rozwoju.

Pierwsza z teoretycznego jak i praktycznego punktu widzenia formą przejawiania się wartości była forma prosta – czyli przypadkowa forma wartości, polegała ona na wymianie „towar za towar”.

Prawo Kopernika - Greshama to zasada mówiąca, że jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy, ten "lepszy" pieniądz będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie głównie ten „gorszy”. Krótko mówiąc, gorszy pieniądz wypiera lepszy.

Monometalizm – jeden kruszec

Bimetalizm – dwa kruszce

Pieniądz współczesny podobnie jak każdy towar ma wartość z powodu swojej względnej rzadkości i użyteczności. Jest więc jak każdy towar przedmiotem działania praw podaży i popytu.

O wartości współczesnego pieniądza decyduje wiara w jego powszechną akceptowalność.

Powszechna akceptowalność jest tym co stanowi tworzywo pieniądza. Wartość pieniądza zależy w ostatecznym rachunku od niepisanej umowy społecznej stwierdzającej, ze ma wartość.

Pieniądzem jest wszystko to co jest prawnym środkiem płatniczym. Prawnym środkiem płatniczym są wszystkie monety i banknoty.

Państwo emitując papierowy pieniądz niewymienialny na złoto zaopatruje go w klauzulę obowiązkowego kursu. Klauzulę zobowiązującą sprzedających do przyjmowania pieniądza jako środka cyrkulacji, a wierzycieli jako środka płatniczego. Sama klauzula nie gwarantuje pieniądzowi papierowemu należytego spełniania wszelkich jego funkcji.

Funkcje pieniądza:

ü      pieniądz występuje w funkcji miernika wartości – jeśli sam posiada wartość to może służyć do mierzenia wartości innych towarów i tę funkcję pełni w sposób idealny tzn. że nie muszę realnie posiadać pieniądza w kieszeni, żeby zmierzyć wartość innych towarów wystarczy wyobrażenie o jego sile nabywczej

ü      jest środkiem cyrkulacji – pieniądz ułatwia wymianę, bo rozbija dotychczasowy akty wymiany towar-towar na dwa odrębne: towar-pieniądz, pieniądz-towar

ü      występuje w roli środka płatniczego – zwalnia nas od zobowiązań

ü      pieniądz pełni rolę środka gromadzenia skali – do tej grupy najlepiej nadaje się pieniądz pełnowartościowy (taki, który nie traci na wartości)

Władza państwa nad pieniądzem jest tylko pozorna, państwo musi przestrzegać praw obiegu pieniądza tzn. że w obiegu powinno się znaleźć tyle pieniędzy ile obieg potrzebuje.

– wzór Irvinga Fishera

- suma cen towarów na rynku

- to prędkość obiegu, z założenia stała

Ilościowa teoria pieniądza – twierdzenie o istnieniu zależności przyczynowo-skutkowej między ilością pieniądza w obiegu a poziomem cen. Jeśli rozmiary handlu są stałe, ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do podaży pieniądza.

Jeśli w obiegu znajdzie się więcej pieniędzy niż obieg potrzebuje to część osób posiadających pieniądze nie kupi zamierzonej ilości towarów lub ceny wzrosną.

Nadmiar pieniędzy w obiegu w stosunku do masy towarowej prowadzi do zjawiska inflacji, przez którą rozumiemy trwały wzrost ogólnego poziomu cen przy uwzględnieniu zmian jakości towarów i usług.

Odwrotne zjawisko do inflacji nazywa się deflacją. Zarówno inflacja jak i deflacja jest dla gospodarki niekorzystna, bo dezorganizują reprodukcję społeczną. Skutkiem inflacji jest deprecjacja.

Do stabilizowania bieżących kursów swoich walut, niektóre kraje wprowadzają tzw. kurs centralny stanowiący cenę krajowej jednostki monetarnej wyrażoną w stosunku do waluty międzynarodowej np. dolara, funta, euro lub pieniądza międzynarodowego kreowanego przez międzynarodowy fundusz walutowy i ten pieniądz nazywa się SDR (specjalne prawa ciągnienia) lub koszyka walutowego.

Dewaluacja oznacza taką sytuację, w której władze monetarne oficjalnie uznają deprecjację swojego pieniądza. Oficjalne uznanie aprecjacji to rewaluacja lub rewaloryzacji.

Kurs walutowy – cena jednostki jednego kraju wyrażona w jednostkach monetarnych innych krajów, sposoby zapisywania kursów walutowych noszą nazwę notowań.
Wyróżniamy notowania bezpośrednie (cena jednostki waluty obcej wyrażana jest w walucie krajowej np. 1 €= 4 zł), notowania pośrednie (jednostka waluty krajowej wyrażana jest w walucie obcej np. 1zł = 0,25 €)

Denominacja jest to zmiana systemu walutowego w określonym kraju polegająca na wycofaniu znajdujących się dotychczas w obiegu znaków pieniężnych, na nowo wyemitowane znaki pieniężne. Jest to reforma pieniężna, która zazwyczaj dokonuje obniżenia nominału dotychczasowej waluty, która wskutek wysokiej inflacji, doprowadziła do emisji przez bank centralny danego kraju, banknotów o wysokich nominałach. Sytuacja taka jest uciążliwa dla prowadzenia rozliczeń finansowych zarówna dla obywateli, jak i całego państwa. Stąd też konieczność obniżenia nominału waluty na drodze przeprowadzenia denominacji. Według wcześniej ustalonych proporcji wymianie podlegają płace, ceny, gotówka, wkłady bankowe, kurs walutowy itp. W języku potocznym denominacja oznacza zmianę „starej” waluty na „nową” (np. zmiana „starego” złotego na „nowy” złoty).

Dumping walutowy - polega na świadomym zaniżaniu przez państwo kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych w celu zwiększenia konkurencyjności towarów własnych na rynkach międzynarodowych (ich ceny wyrażone w walutach obcych obniżają się) i zmniejszenia konkurencyjności towarów importowanych na własnym rynku (ich ceny wyrażone w walucie krajowej są wyższe.

Deprecjacja – nieurzędowy spadek wartości lub siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do walut obcych spowodowana grą sił rynkowych, odwrotne zjawisko do deprecjacji nazywamy aprecjacją – nieurzędowy wzrost wartości lub siły nabywczej pieniądza waluty krajowej w stosunku do walut obcych spowodowana grą sil rynkowych.

Jeśli państwo ustala kurs centralny przeprowadza – dewaluacja – oficjalne uznanie deprecjacji (zjawisko odwrotne – rewaluacja). Rewaloryzacja = rewaluacja

ROLA EKONOMICZNA PAŃSTWA W GOSPODARCE

Do podstawowych funkcji państwa najczęściej zaliczamy:

1.      Klasyczne funkcje publiczne państwa (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, administracja publiczna). W ramach klasycznych funkcji wyróżnia się:

ü      funkcje zewnętrzne – władze państwowe mają obowiązek zapewnienia społeczeństwu bezpieczeństwa (wydatki na utrzymanie armii)

ü      funkcje wewnętrzne – ponoszenie wydatków na utrzymanie administracji, sądownictwa, bezpieczeństwa wewnętrznego. Są one związane z funkcjami socjalnymi funkcjami gospodarczymi

2.      Socjalne funkcje władz publicznych

3.      Ekonomiczne funkcje państwa

We współczesnej gospodarce stale rośnie znaczenie funkcji ekonomicznych w które zaangażowane są środki pieniężne jak i regulacje prawne. Znajduje to odzwierciedlenie w coraz większym udziale sektora publicznego w PKB.

Udział sektora publicznego we współczesnych gospodarkach jest znaczny – publiczne dochody i wydatki stanowią od około 30 do 60% PKB (w niektórych krajach więcej)

Ekonomicznym uzasadnieniem dla tych działań jest niedoskonałość (zawodność) rynku. Zawodność rynku oznacza, że jego rozwiązanie jest nieefektywne w sensie optimum Vilfeldo Pareto, wtedy sektor publiczny może poprawić rozwiązania rynku. (Rozwiązanie efektywne w sensie optimum Pareto /spełnione optimum Pareto/ – niemożliwa jest dalsza poprawa położenia jednego podmiotu – osoby, bez jednoczesnego pogarszania sytuacji innego podmiotu – osoby)

Podstawowe obszary zawodności (niedoskonałości) rynku

Dobra publiczne (odróżniają się od innych dwiema specyficznymi cechami – nikogo nie można wyłączyć z ich konsumpcji, - konsumpcja dobra przez jedną osobę nie umniejsza konsumpcji innych np. światło latarni morskiej, bezpieczeństwo zapewnione przez policję).

Efekty zewnętrzne (wszelkie konsekwencje działalności ekonomicznej jednych podmiotów które wpływają na sytuację innych podmiotów, a które nie są odzwierciedlone w cenach: pozytywne – sad i pszczelarz i negatywne –zanieczyszczenie środowiska)

Niedoskonała konkurencja (dyktat cenowy, istnienie monopolu)
Niedoskonała informacja (niesymetryczna informacja)
Cykliczne wahania w gospodarce (recesje – bezrobocie)

Jeśli rynek osiąga optimum Pareto, to nie istnieją bardziej efektywne rozwiązania i interwencja państwa jest ekonomicznie nieuzasadniona w przeciwnym wypadku, gdy rynek zawodzi interwencja państwa jest ekonomicznie nieuzasadniona w przeciwnym wypadku, gdy rynek zawodzi interwencja państwa może być korzystna w myśl zasady „tyle państwa ile gospodarka potrzebuje”